ورود جامعه به ساخوردگی، زنگ خطری برای آینده کشور

طبق اعلام مجامع بین المللی، ایران سریع‌ترین افت نرخ رشد جمعیت را دارد و طی ۲۰ سال آینده، کشور ما جزء پیرترین کشورهای جهان خواهد بود چراکه در ۴۵ سال گذشته کشور ما ۱۰ سال پیرتر شده است. بنابراین توجه به جوانی جمعیت و اتخاذ سیاست هایی برای کند شدن روند پیری جمعیت اهمیت بسیار زیادی برای آبادانی و توسعه کشور دارد چراکه سالخوردگی جمعیت کشور را با چالش های بسیاری رو به رو می کند.

در این راستا با توجه به اهمیت جوانی جمعیت و حرکت پرشتاب جامعه به سمت سالمندی، شهلا کاظمی پور استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگار جام جم درباره پیامدهای روند پیری جمعیت در جامعه می گوید:«ایران از سال 95 به بعد وارد مرحله اول سالمندی شده که براساس آمارها 7درصد جمعیت سالمند هستند یعنی هنوز هم با معضل اساسی سالخوردگی جمعیت مواجه نشده است اما روندها نشان می دهد که تا 15 و 20 سال آینده به مرحله سالخوردگی زیاد برسد که در این صورت 27 تا 30 درصد جمعیت سالخورده شوند.»

تامین هزینه سالمندان و ساختار جمعیت فعال دو چالش اساسی

کاظمی پور با تاکید براینکه سالخوردگی جمعیت دو مسئله مشکلات مربوط به سالمندان و ساختار رشد جمعیت را ایجاد می کند، ادامه می‌دهد:«هزینه های حاصل از بهداشت و نگهداری سالمندان بار سنگینی برای جامعه دارد، از طرف دیگه سالمندی جمعیت به دلیل کاهش باروری باعث کاهش جمعیت در سن فعالیت می شود.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بسیاری از کشورهای توسعه یافته هم دچار سالخوردگی جمعیت شده اند، می‌گوید:«براساس آمارهای بدست آمده، جمعیت سالمندان کشور در سال 95، حدود 5 میلیون نفر بوده است که براساس محاسبات بنده در سال 1420 در کشور حدود 18 میلیون سالمند خواهیم داشت یعنی تقریبا تعداد سالمندان 4 برابر می شود که این آغاز معضلات جامعه سالخورده در ایران است.»

به گفته وی تحقیقات متعددی درباره مشکلات سالمندان انجام شده که با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت عده بسیاری از آنها  با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می کنند و در واقع زیر خط فقر هستند، اکنون یک و نیم میلیون نفر ازپنج میلیون سالمند در کشور، تحت پوشش کمیته امداد هستند و بسیاری که از نظر بهداشت و درمان مشکل دارند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند:« بسیاری دیگر از سالمندان تحت پوشش فرزندان خود هستند و منبع درآمدی ندارند؛ همچنین برخی دیگر در خانه‌های سالمندان هستند بنابراین سالمندان هم از نظر جسمی و هم محدود مالی در محدودیت هستند، پس همین مسائل را اگر بخواهیم ۴ برابرش کنیم، بی شک در آینده با این مشکلات اقتصادی که در جامعه وجود دارد، سالمندان بیشتری که از نظر مالی دچار مشکل می شوند.»

زنانه شدن سالمندی، پدیده‌ای جدید برای جامعه سالخورده

کاظمی پور «زنانه شدن سالمندی» را مسئله دیگر جامعه سالخورده می‌داند و می‌گوید: «زنانه شدن سالمندی اصطلاحی است که در جامعه شناسی بکار برده می شود. در واقع با افزایش سن، امید زندگی زنان بیش از مردان است بنابراین بیش از ۵۵ درصد سالمندان زن خواهند بود. براساس آمارها هم اکنون فقط 17 درصد زنان شاغل هستند و اگر تعداد بیشتری شاغل نباشند، مشکلات مالی آنها هم بیشتر می شود. همچنین عده ای هم تحت تکفل پدر یا همسر خود قرار دارند که پس از مرگ مردان، مستمری آنها ممکن است به زنان تعلق گیرد اما سایر زنان بیشتر زیر خط می روند.»

به گفته وی مسائل جسمی هم مشکل دیگری در این حوزه است، هم اکنون شاهد این هستیم که بسیاری از جوانان و میانسالان مشکلات تغذیه ای و جسمی دارند که این مشکلات با ورود به دوران سالمندی بیش از پیش هم می شود.

اعمال سیاست‌های سالمندی برای ۳۰ تا ۴۰ ساله‌ها

این استاد دانشگاه درباره راهکارها برای کاهش معضلات سالمندان در جامعه سالخورده اینگونه اظهار نظر می‌کند:« باید سیاست های سالمندی فعال اعمال شود، به این معنا که کسانی که اکنون در سن ۳۰ تا ۴۰ سال هستند باید از نظر اشتغال در وضعیت مناسبی قرار گیرند و تحت پوشش بیمه های اجتماعی باشند تا بتوانند در آینده مستمری بازنشستگی خود را دریافت کنند و از نظر بهداشتی هم وضعیت مناسب باشد و تغذیه سالمی  داشته باشند.»

کاظمی پور ادامه می‌دهد:« برای سلامت جسمی سالمندان،  آلودگی های محیطی هم باید از بین رود، اکنون شاهد آلودگی هوا و تراکم جمعیت هستیم که به افراد آسیب های جسمی بسیاری را وارد می کند که با افزایش سن این مشکلات هم بیشتر می شود بنابراین سیاست سالمندی فعال اگر اعمال نشود، به سمت مناسبی پیش نمی رویم . به طور مثال اگر بگوییم برای  سالمندان فقط امکانات بهداشتی درمانی را توسعه می دهیم، کاهش معضلات محقق نمی شود چراکه امکانات بهداشتی و درمانی ما برای همین پنج میلیون سالمند هم کفاف نمی دهد.»

اعمال سیاست مبتنی بر مسائل شناخته شده جامعه

کاظمی پور همچنین درباره سیاست های مناسب برای ساختار سنی جمعیت توضیح می‌دهد:«راهکار مناسب برای کاهش محدودیت تولد و جمعیت شاغل و فعال افزایش باروری است و باید سیاست‌هایی اعمال شود تا باروری نه تنها کمتر از میزان فعلی نشود بلکه بیشتر هم شود تا بتواند کمبودها را جبران کند چرا که اگر همین حد میزان هم باقی بماند به دلیل سالخوردگی جمعیت ناخودآگاه جمعیت کاهش می یابد.»

این جامعه شناس می‌افزاید:«اگر هر سیاستی که در جامعه تدوین می‌شود، مبتنی بر مسائل شناخته شده آن جامعه و در راستای حل معضلات باشد و به درستی اجرا شود، در مدت زمان ۵ تا ۱۰ سال نتایج خوبی حاصل می شود.اکنون در کشور ما سیاست های خوبی اتخا شده اما همه مسائل اجتماعی را پوشش نمی دهد و این مسائل جدید هم بازدارنده هستند. در واقع ایجاد مسائل جدید از جمله تورم سیاست های اعمال شده برای باروری را تحت شعاع قرار می دهد.»

کاظی پور می‌گوید:« وام و کمک های مالی تقریبا 30 تا 40 درصد سیاست های تشویقی دولت برای فرزندآوری است اما اینها در مواردی به درستی اجرا نمی شود چراکه هم بار مالی زیادی را برای دولت ایجاد کرده و هم با وجود تورم مبلغی که به زوج داده می شود، ارزش خود را از دست می دهد.»

وی خاطرنشان کرد: «وجود تورم باعث ایجاد آسیب های اجتماعی، نبود امنیت اجتماعی، نگرانی خانواده ها از آینده فرزندان، نگرانی از داشتن شغل و بحران های مربوط به  ازدواج راه همراه دارد، هزینه های زندگی سنگین است بنابراین خانواده ها  نگران  فرزند آوری می شوند و ترجیح می دهند که به  تک فرزندی یا دو فرزند اکتفا کنند تا بتوانند از عهده هزینه ها و همچنین مسائل اجتماعی و روانی یک یا دو فرزند خود برآیند.»