احیای برجام، تصمیمی سیاسی نه فنی

با این حال بسیاری از تحلیلگران میگویند گزارشهای آژانس و طرح مسائل فنی بیشتر جنبهای سیاسی دارد و احیای توافق هستهای نیز متغیری وابسته به رویکرد سیاسی (و نه فنی) غرب است. در خصوص این سفر روزنامه جامجم گفتوگویی با مارک فینو، سخنگوی اسبق وزارت خارجه فرانسه انجام داده که در ادامه میخوانیم. فینو در حال حاضر مدیر بخش عدم اشاعه در «مرکز سیاست امنیتی ژنو» (GCSP) است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد. درخصوص این سفر و موارد مطرح شده در آن، تحلیلهای گوناگونی مطرح میشود. فراتر از آن، این سفر در آستانه برگزاری نشست اخیر شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی صورت گرفته است. به طورکلی ارزیابی شما از این سفر چیست؟ این فرصت مهمی برای ارسال پیامهای مفید از هر طرف بهمنظور بازیابی یا تقویت همکاری بین ایران و آژانس بود. میتوان آن را موفق ارزیابی کرد، گرچه برخی از موضوعات نیاز به بحثهای فنی بیشتری دارند. با این حال معتقدم کلیت این سفر و رایزنیهای صورت گرفته میان طرفین (ایران و آژانس) در این برهه زمانی مفید و موثر بوده است. قرار است مذاکرات ایران و آژانس درخصوص نحوه دسترسیها و حل برخی پروندهها ادامه پیدا کند. همکاری متقابل ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، اهمیت ویژهای دارد و منجر به مدیریت تنشها خواهد شد. برای ایران نیز همکاری با آژانس اهمیت دارد تا نشان دهد که در اجرای تعهدات خود ناشی از موافقتنامه پادمانی با آژانس جدی است. هر قدمی در این راستا قابل استقبال است. سفر گروسی به تهران نیز در همین اساس باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. طی سالهای اخیر بهواسطه برخی نگاههای سیاسی (از سوی آژانس) این روند کند شده است. شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در نشست خود قطعنامهای علیه ایران صادر نکرده است هرچند که در جریان صدور دو قطعنامه پیشین شورای حکام در تابستان و پاییز امسال، شاهد تسلط بازی سیاسی غرب بر رویکرد حقوقی در قبال پرونده هستهای ایران بودیم. ارزیابی شما در اینخصوص چیست؟ این در اختیار مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیست که تصمیم یا عدم تصمیم را به شورای حکام که استقلال خود را دارد و بسته به ارزیابی خود از پرونده تصمیماتش را اتخاذ میکند، تحمیل کند. به عبارت بهتر، شورای حکام آژانس میتواند فارغ از گزارش گروسی، ارزیابی خود را از روند همکاری ایران و آژانس داشته باشد، هر چند قطعا گزارش مدیرکل آژانس در اینخصوص تاثیرگذار است. در هر حال، شورای حکام تحت تاثیر عوامل گوناگونی دست به صدور بیانیه یا قطعنامه علیه دیگر بازیگران میزند. در جریان برگزاری نشست اخیر، شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی با استناد به این گزارش، ترجیح داد قطعنامهای علیه ایران صادر نکند. طی هفتههای اخیر، رسانههای غربی مانور گستردهای در مورد غنیسازی ۸۴ درصدی در نیروگاه فردو دادند. درخصوص غنیسازی ۸۴ درصدی، با توجه به توضیحات ایران که محصول نهایی اورانیوم غنیشده کمتر از ۶۰ درصد است، گروسی نگرانی خاصی بروز نداده است. ارزیابی شما چیست و آیا شورای حکام در این خصوص واکنش جدیتر از گروسی خواهد داشت؟ ممکن است نیاز باشد توضیحات فنی بیشتری در این خصوص مطرح شود. در هر حال، ایران اعلام کرده است که مشاهده نشانههای غنیسازی ۸۴ درصدی در نمونهبرداری بازرسان آژانس از اطراف یک شیر در پروسه غنیسازی، بهمعنای اینکه ایران سطح غنیسازی را از ۶۰ درصد خارج ساخته، نیست. آنچه در اینخصوص موضوعیت دارد، خروجی اورانیوم غنی شده متناظر با سطح غنیسازی است که اکنون ۶۰ درصد است. در مقابل برخی کشورها میگویند همین میزان نیز بهمراتب از سطح غنیسازی تعیین شده در برجام (متن توافق هستهای) بوده و در حال نزدیک شدن به سطح غنیسازی ۹۰ درصدی است. در راستای پاسخدهی به این ابهامات و موارد مطرح شده، باید همکاری متقابل ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی تقویت شود. شاید بهنظر نمیرسید با تقویت همکاریهای ایران و آژانس، زمینه مناسبی برای احیای برجام فراهم شود. ارزیابی شما چیست؟ میدانیم که از نظر حقوقی، توافق پادمانی ایران و آژانس و مذاکرات برجام دو موضوع متفاوت است اما ایجاد جو مثبت همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در اجرای توافق پادمان تنها زمانی میتواند ازسرگیری مذاکرات در مورد احیای برجام را تسهیل کند که فضای سیاسی اجازه دهد. بهعبارت بهتر، احیای برجام تابعی از مسائل فنی نبوده و دغدغهها و مسائل سیاسی در شکلگیری و استمرار این روند موضوعیت دارد. روزنامه جام جم