رجزخوانی اراذل در اینستاگرام

در بین طرفداران آنها، همه سنی دیده می‌شود هم بالای ۲۰سال و هم زیر ۲۰سال. برخی از زیر ۲۰ساله‌ها، با تعصبی عجیب اوباش مورد علاقه خود را ستایش می‌کنند و حتی برای‌شان صفحات طرفداری ایجاد و به‌اصطلاح «فن‌پیج‌شان» شده‌اند. بالای ۲۰ساله‌ها هم دو گروه هستند. یک گروه با ادبیات خاص خود، با هرکسی که پشت آنها بدگویی‌کند، درمی‌افتند اما عده‌ای دیگر که آگاه‌ترند با دادن لقب‌هایی مانند سلاطین مجازی و لات مجازی با اقدامات آنها مخالفت می‌کنند. در گذشته پدیده اراذل و اوباش مجازی فقط محدود به چند اسم بود اما با کمی جست‌وجو در فضای مجازی متوجه می‌شوید تعداد این نام‌ها نسبت به قبل بیشتر شده و طرفداران خاص خود را دارند. گاهی این رجز خوانی‌های مجازی به درگیری در فضای واقعی منجر شده و با قتل پایان می‌گیرد.

مسعود اکبری، جرم‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم، پدیده اراذل و اوباش را یک مفهوم جامعه شناختی ــ جرم‌شناختی می‌داند که به گفته او، صرفا بر اساس عملکرد این افراد نمی‌توان عنوان مجرمانه مبتنی بر حقوق کیفری را به آنها اطلاق کرد، زیرا اعمال این افراد فقط به‌دلیل فاصله گرفتن و همنوایی نکردن با هنجارهای فرهنگی و محیطی رخ داده و اتهام کیفری در موردشان مطرح نیست.

به اعتقاد او، فقط در صورتی این عنوان مطرح است که عملکرد این اراذل منجر به وقوع برخی مفاهیم مجرمانه شود. او توضیح می‌دهد: «با‌توسعه و تحول مفهوم محیط از فضای حقوقی به فضای مجازی، نوعی دگرگونی در ماهیت رفتارهای بزهکارانه و منحرفانه به وجود آمد که با گسترش فضای تبادل اطلاعات، بزهکاری نیز راه خود را به سمت فضای مجازی باز کرد که این تحولات عمیق، شکل و ساختار عناصر تشکیل دهنده جرم و اوضاع و احوال آن را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داد. نکته دیگری که باعث شد ما با پدیده اراذل و اوباش مجازی مواجه باشیم، عدم اشراف و شناخت فضای مجازی، سهولت نسبی در ارتکاب جرم، دشواری شناسایی بزهکاران و گمراه کردن پلیس در امر تعقیب و تحقیق و دستگیری است که اراذل را متقاعد کرد در فضای مجازی فعالیت کنند. علاوه بر این موارد، امکان برقراری بیشتر ارتباط در این فضا، باعث ایجاد نوعی انگیزه و اشتیاق در آنان شد تا تمایل بیشتری به فعالیت در فضای مجازی داشته‌باشند.»

به گفته این جرم‌شناس، همان‌طورکه فضای مجازی برای اراذل و اوباش می‌تواند به یک فضای امن بزهکاری تبدیل شود به همان میزان هم قادر است قربانیان مورد نظرش را جذب‌کند: «وجود نوعی فریبکاری در فضای مجازی، تبلیغات بدون ترس و اطمینان به عدم دستگیری و شناسایی از جانب اشاعه‌دهندگان محتوای قابل دسترس مجازی، باعث می‌شود احساس کنند هرگز شناسایی نمی‌شوند و همین مسأله فضا را برای ارتکاب اقدامات بزهکارانه فراهم می‌کند. به همین دلیل ممکن است برخی از نوجوانانی‌که در دام اراذل گرفتار شده‌اند، اداره بخشی از صفحات مجازی یا سایت‌های اینترنتی مربوط به آنان را به عهده بگیرند. جوانان و نوجوانان علاقه‌مند به حمایت از این اراذل و اوباش باید این نکته را بدانند که اگر زمانی شناسایی و دستگیر شوند، ادعای فریب‌خوردگی و جهل به قانون مانع مسئولیت کیفری آنها نخواهد بود، حتی اگر خودشان قربانی جرم باشند و رفتارهای منحرف آنها به دیگران آسیب زده باشد.»

راهکار حل این معضل به اعتقاد اکبری، فرهنگ‌سازی مستمر، گوشزد کردن خطرات و معضلات ناشی از حمایت اراذل و اوباش، تهیه فیلم‌های کوتاه آموزشی، تعریف مفاهیم خطر در فضای مجازی، تبیین عواقب و مسئولیت کیفری ناشی از پیوستن به صفحات و گروه‌های مجازی که مرتکب اعمال مجرمانه می‌شوند، آموزش صحیح به والدین برای برخورد مناسب با فرزندان و تقویت بنیان‌های آموزشی مدارس برای تهیه اقدامات پیشگیرانه در چارچوب کلاس‌های آموزشی می‌تواند نمونه‌هایی از اقدامات پیشگیرانه‌باشد.

روزنامه جام جم