هنرمند بابصیرت، موج‌سوار نمی‌شود

ضرورت بازسازی انقلابی ساختار‌های فرهنگی کشور موضوعی است که بار‌ها ایشان در سخنرانی‌ها و دیدار با مسئولان فرهنگی بر آن تاکید داشتند. ایشان با اشاره به حضور افراد برجسته و نخبه و صاحب‌نظر در این شورا گفتند: با وجود غنا و تراز بالای افراد حاضر در این شورا، اما هویت جمعی شورای‌عالی به تناسب اعضای آن، بروز لازم را ندارد و لازم است تأثیرگذاری شورا در مسائل فرهنگی کشور تقویت شود. لزوم بازسازی انقلابی ساختار‌های فرهنگی موضوعی است که بسیاری از هنرمندان دلسوز بر آن تاکید دارند و معتقدند ساختار فرهنگی درست و محکم می‌تواند هدایت فرهنگی کشور و جامعه را به‌عهده بگیرد.

رسول اولیازاده یکی از هنرمندان کشور است که بیش از چهار دهه فعالیت‌های هنری و فرهنگی دارد و استاد و مدرس عکاسی در دانشگاه است. او با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری و تاکیدات ایشان بر ضرورت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی معتقد است که باید برای این بازسازی از علوم انسانی کمک گرفت.

وی با اشاره به این‌که برای کار‌های فرهنگی در جامعه باید از افراد فرهنگی که نسبت به فرهنگ جامعه دغدغه و به آن اشراف دارند، استفاده کرد گفت: این افراد می‌توانند مسئولیت امور فرهنگی را به‌عهده گرفته و زمامدار امور فرهنگی شوند. مردم جامعه وقتی ندانند هدف از خلقت‌شان چیست و در این جهان و عالم خاکی چه مسئولیت و ماموریتی دارند، نمی‌توانند برای پیشبرد اهداف فرهنگی گامی بردارند. به عقیده من برای تغییر در ساختار‌های انقلاب فرهنگی در جامعه باید سراغ علوم انسانی رفت. اولین قدم این است که انسان خودش را بشناسد. من وقتی انسان شناسی‌ام به معنای واقعی کلمه به درجه اعلی برسد همان می‌شود که پیامبر فرموند «هرکسی خودش را بشناسد، خدا را خواهد شناخت». وقتی خودم را بشناسم می‌توانم نمازم را بشناسم و اگر این خودشناسی نباشد، نماز مثل یک حرکات تکراری و از سر عادت می‌شود که تحت عنوان دین انجام می‌دهیم در حالی که هیچ ربطی به آن اعمال ندارم.

وی درباره ارزیابی کار‌های فرهنگی که در کشور انجام می‌گیرد، تصریح کرد: بار‌ها عنوان شده ۳۵ نهاد و سازمان فرهنگی متولی امور فرهنگی هستند. باید دستگاه نظارتی بررسی کند این نهاد‌ها چه خروجی‌هایی داشتند. اگر بخواهم در این ارتباط مثالی بزنم می‌توانم به میل کردن صبحانه برای انرژی گرفتن اشاره کنم. ما صبحانه می‌خوریم تا انرژی کسب کنیم که بتوانیم تا ظهر فعالیت کنیم. وقتی سوخت و ساز بدن فروکش می‌کند، وعده ناهار را می‌خوریم که بتوانیم تا عصر انرژی داشته باشیم. خروجی غذایی که می‌خوریم همان انرژی‌ای است که ما به‌دست می‌آوریم تا فعالیت روزانه‌مان را انجام بدهیم. یا مثلا به عنوان یک مسلمان وضو می‌گیریم که خروجی آن خواندن نماز است. خروجی نماز خواندن هم این است که بتوانیم انسان باشیم و انسان‌شناسی را به درجه اعلی برسانیم و بتوانیم انسان کاملی باشیم و به این ترتیب در جامعه به مردم خیر و برکت برسانیم. اگر انسان کاملی نشوم آن نماز و وضو خروجی نداشته است. اگر وضو بگیرم و نماز بخوانم، اما دروغ بگویم یا کلاهبرداری کنم به معنی این است که نماز من خروجی نداشته است. پس ما باید برای این‌که در جامعه کار فرهنگی انجام بدهیم و انقلاب فرهنگی که همان هدف انقلاب اسلامی از سال ۵۷ بود، شکل بگیرد باید از علوم انسانی کمک بگیریم.

دکتر اولیازاده به ترکیب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره و اظهار کرد: اگر اعضای شورای انقلاب فرهنگی را از ابتدای تشکیل این شورا بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که خروجی این شورا در کار‌های فرهنگی چه بوده است. از ابتدای تشکیل این شورا افراد زیادی جابه‌جا شدند یا فوت کردند. باید بررسی کنیم این جابه‌جایی‌ها آیا روند فعالیت و تصمیم‌گیری این شورا را به جلو برده است یا خیر؟ وقتی افرادی مثل مرحوم دکتر احمدی یا شمس‌آل احمد از دنیا رفتند، چه کسانی جای آن‌ها را گرفتند؟ خروجی این افراد چه بوده است؟ از سال ۵۹ که شورای انقلاب فرهنگی شروع به فعالیت کرد، خروجی این شورا تا به امروز چه بوده است؟ ما ۳۵ نهاد فرهنگی داریم که بودجه می‌گیرند، ولی هیچ اتفاق فرهنگی در جامعه شکل نمی‌گیرد. مقام معظم رهبری چند هفته قبل در یک سخنرانی تاکید کردند برای برون رفت از مشکلات جامعه باید سراغ کارشناسان فرهنگی، هنری و افراد متخصص رفت. متاسفانه در این سه هفته هیچ اتفاقی در این زمینه نیفتاد و نشانی از این افراد گرفته نشد.

به عنوان کسی که بیش از ۴۰سال است کار فرهنگی و هنری انجام می‌دهم، معتقدم مدیران میانی ما متاسفانه نمی‌خواهند این توصیه‌ها و تاکیدات مسئولان رده بالای کشور و مدیران ارشد به مرحله عمل برسد. تنها کار فرهنگی که انجام می‌شود برگزاری یک نمایشگاه و بعد هم اختتامیه و تمام. چرا هیچ اتفاق خاصی در هنر نمی‌افتد؟ چون نقد هنری در جامعه ما از اهمیت زیادی برخوردار نیست. یعنی اگر در همین نمایشگاه آثار هنری نقد شوند و این‌که چه جایگاهی دارند شاهد تاثیر مثبت آن بر فرهنگ‌وهنر کشور خواهیم بود.

این مدرس دانشگاه ارزیابی مدیران فرهنگی کشور را یکی از ضروریات بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور می‌داند و می‌گوید: باید مدیران فرهنگی کشور را مورد ارزیابی قرار دهیم که در سال‌هایی که مسئولیت دارند چه خروجی‌ای داشته‌اند؟ اگر این نظارت‌ها باشد کسی نمی‌تواند بی‌تفاوت بماند. مثلا در مورد بحث حجاب ۳۵ نهاد فرهنگی کشور وظیفه دارند که در این ارتباط کار فرهنگی انجام دهند. باید ارزیابی کنیم که نهاد‌های فرهنگی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان تبلیغات، حوزه هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این چند سال چه خروجی‌ای دراین‌باره داشته‌اند؟ سوابق فرهنگی مدیران این نهاد‌ها در چه حد و اندازه‌ای است؟ مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چقدر سابقه فرهنگی دارند و چقدر روی انسان‌شناسی کار کرده‌اند تا بتوانند انسان‌شناسی را در جامعه نهادینه کنند؟ قبل از انتخاب دکتر اسماعیلی برای وزارت ارشاد در مصاحبه‌ای درباره این‌که چه کسی وزیر ارشاد می‌شود گفتم باید کسی سکان‌دار این وزارتخانه شود که دغدغه فرهنگی داشته باشد و اگر ندارد نباید این مسئولیت را قبول کند، چون وقتی قبول مسئولیت می‌کند باید اثرات آن مشخص شود. این اثرپذیری باید تا مدت‌ها مشخص باشد. مثلا اگر از من هنرمند با چهار دهه کار فرهنگی سؤال کنید چهار وزیر ارشاد قبلی چه کسانی بودند نمی‌توانم جواب بدهم، چون این افراد در زمینه فرهنگ و هنر اثرگذار نبودند.

مثلا در مقوله حجاب که یک موضوع کاملا فرهنگی است من شش سال قبل در ارتباط با حجاب برتر، عکاسی و طراحی کردم و با ۱۵ نهاد فرهنگی مکاتبه انجام دادم و گفتم این مجموعه عکس در زمینه حجاب برتر است و اگر حمایت کنید می‌توانم بقیه آن را کار کنم. دلیل حمایت هم این است که باید یک‌سال‌ونیم همه کار‌ها را تعطیل کنم و دنبال این پروژه بروم. متاسفانه تا امروز یکی از این نهاد‌های فرهنگی قدم جلو نگذاشت. بسیاری از نهاد‌های فرهنگی دنبال این هستند که یک نمایش اجرا کنند و گزارش عملکرد بدهند. کسی دنبال کار ریشه‌ای نیست. همین کم‌کاری‌ها باعث می‌شود که امروز با این موضوع جعلی زن، زندگی، آزادی مواجه شویم و نزدیک به سه ماه است که متاسفانه بحث حجاب تحت‌الشعاع قرار گرفته است. این یعنی در این زمینه کار فرهنگی انجام نشده است. اگر ریشه این اتفاق‌ها را بررسی کنیم متوجه نبود کار فرهنگی می‌شویم. این کم‌کاری نهاد‌های فرهنگی به دوش نیروی انتظامی می‌افتد و آن‌ها با گشت‌ارشاد و کار پلیسی می‌خواهند کم‌کاری نهاد‌های فرهنگی را جبران کنند. خروجی این کار همین می‌شود که امروز شاهد آن هستیم و دشمنان به مقدسات و اعتقادات ما دهن‌کجی می‌کنند.

وی ادامه داد: به اعتقاد من، اگر نظارت بر عملکرد دستگاه‌های فرهنگی صورت گیرد خروجی کار هم درست خواهد شد. باید از وزیر ارشاد به‌عنوان مسئول یکی از نهاد‌های فرهنگی پرسید شما چه میزان از طرح‌هایی که روز رای اعتماد به مجلس ارائه دادید و اعلام کردید می‌خواهید فرهنگ‌سازی کنید به اجرا در آمده است؟ نتیجه این اقدامات چه بوده است؟ متاسفانه در همین وزارت ارشاد یک‌سال طول کشید تا معاون هنری انتخاب شد یا نزدیک به یک‌سال زمان برد تا رئیس مرکز هنر‌های تجسمی و رئیس موزه هنر‌های معاصر انتخاب شدند. وقتی این‌قدر رها کنیم خروجی آن چیزی می‌شود که اصلا مطلوب نیست. یا مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه هنری و سازمان فرهنگی شهرداری و ... چه خروجی‌ای در این سال‌ها داشته‌اند؟ برای من هنرمند، این نظام ۴۰ سال هزینه کرده است و چرا نباید از هنرمندانی که برای رشد آن‌ها هزینه شده استفاده کرد؟ متاسفانه امروز تاوان بی‌برنامگی نهاد‌های فرهنگی را می‌پردازیم. به اعتقاد من، مسئولان فرهنگی کشور تعصب و حساسیتی در ارتباط با کار فرهنگی در زمینه حجاب ندارند. همه نهاد‌های فرهنگی کم‌کاری‌شان را به دوش نیروی انتظامی می‌اندازند. گشت‌ارشاد وظیفه کار فرهنگی ندارد، چون افراد آن دوره نظامی می‌بینند و نباید توقع کار فرهنگی از آن‌ها داشته باشیم. باید از شورای عالی انقلاب فرهنگی توقع داشت و به‌همین‌دلیل رهبر انقلاب در جلسه با اعضای این شورا به آن‌ها این موضوع را گوشزد کردند که نباید کم‌کاری داشته باشند. باید بپذیریم که نهاد‌های فرهنگی کم‌کاری می‌کنند و لطمه این کم‌کاری به همه جامعه وارد می‌شود. وقتی در تیم فوتبال دروازه‌بان یا مدافع اشتباه می‌کند، تیم گل می‌خورد و این فقط آن بازیکن نیست که مقصر است بلکه همه تیم و کادر فنی مقصر هستند.

اولیازاده درباره نقش هنرمندان در هدایت فرهنگی جامعه گفت: باید تاکید کنم هنرمند باید بصیرت داشته باشد و بتواند تشخیص دهد در چه موضعی قرار بگیرد. اگر هنرمند انسان‌شناس باشد بصیرت هم پیدا می‌کند. هنرمندی که بصیرت داشته باشد موج‌سوار نمی‌شود. در آن مسیری که ماموریت آن کمال خودش و جامعه است قدم برمی‌دارد و جامعه را به کمال می‌رساند. اگر بصیرت نداشته باشیم موج‌سوار خواهیم بود. هنری می‌تواند اثرگذار باشد که هنرمند آن انسان را شناخته باشد تا جهان هستی را براساس این نگرش تعریف کرده و اثری خلق کند.

روزنامه جام جم