«همراهی» که با روان‌تان همراه نیست

البته تلفن‌همراه به‌دلیل همراه بودن در هر زمان و مکان، وسیله‌ای موثر برای برقراری ارتباط در عصر حاضر است، اما تلفن‌های همراه در کنار فوایدی مانند سرگرمی، برقراری روابط اجتماعی و دسترسی سریع به اطلاعات، مضراتی نیز دارد که می‌تواند برای افراد و به‌ویژه برای نوجوانان آسیب‌زا باشد. دانستن این نکته نیز ضروری است که هر چقدر فناوری‌های ارتباطی توسعه بیشتری پیدا می‌کنند احتمال بروز آسیب‌های ناشی از سوء‌مصرف آن‌ها بیشتر می‌شود.

تلفن‌همراه و آشفتگی روانشناختی

یکی از عواملی که می‌تواند به استفاده مشکل‌زا از تلفن‌همراه در نوجوانان منجر شود «آشفتگی‏های روانشناختی» آنان است. آشفتگی روانشناختی یک حالت ذهنی ناخوشایند با نشانه‌هایی از قبیل استرس، خلق پایین، اضطراب و افسردگی است که به پایین آمدن سلامت روان منجر می‌شود و بر سطح کارکرد افراد تأثیر می‌گذارد. آشفتگی روان‌شناختی ممکن است در قالب نشخوار فکری برای نوجوانان مشکل ایجاد کند یا به صورت چاقی و اضافه‌وزن در آن‌ها نمایان شود. جالب است بدانید که چاقی بـا فشار‌ها و آشفتگی‌های روان‌شناختی، ارتباط دو سویه دارد؛ ضمن این که مصرف غذا‌های پرچرب و با قند بالا به‌عنوان وسیله‌ای برای مقابله با تجارب استرس‌زا بر چاقی اثر‌گذار است.

تلفن همراه و افکار غیرمنطقی

یکی دیگر از علل استفاده مشکل‌زا از تلفن‌همراه، تفکرات غیر‌منطقی و تحریف‌هایی است که در ذهن نوجوانان شکل می‌گیرد و سبب دوری آنان از جامعه و اطرافیان و گرایش به فضای مجازی و تلفن‌همراه می‌شود. در این میان نباید از اضطراب اجتماعی نیز غافل شویم، چرا که این عامل می‌تواند همراه با تفکرات غیرمنطقی و در کنار آشفتگی روان‌شناختی باعث بروز اختلال شخصیت مرزی و ناامیدی نوجوانان شود. استفاده مشکل‌زا از تلفن‌همراه در دوران کرونا البته به اوج رسید به طوری که مردم با مشاهده پیام‌ها و اخبار ناخوشایند و گاهی اغراق‌آمیز مربوط به کرونا در گوشی‌های موبایل خود بیشتر از قبل به آشفتگی روان‌شناختی دچار شدند. نکته قابل‌تامل دیگر این که استفاده بی‌رویه از تلفن‌همراه باعث افزایش احتمال اعتیاد به بازی‌های آنلاین در میان دانش‌آموزان می‌شود.

۷ مشکلی که نباید از آن غافل شد

اما تبعات ناشی از استفاده بی‌رویه و افراطی از تلفن‌همراه به نکاتی که گفته شد، ختم نمی‌شود و حداقل هفت مشکل دیگر را نیز می‌توان برای آن برشمرد.

بروز مشکلات اعصاب: کار زیاد با رایانه، تبلت، گوشی و حتی تماشای زیاد تلویزیون از فاصله نزدیک و مواجهه بیش از حد با منابع نوری باعث بروز این مشکل می‌شود.

مشکلات خواب: پایین آمدن کیفیت خواب در نوجوانانی که به صورت بی‌رویه از تلفن‌همراه استفاده می‌کنند بسیار بیشتر از خستگی و خواب‌آلودگی در آنهاست. در واقع نداشتن خواب منظم با خطر بالای ابتلا به افسردگی، چاقی، حمله قلبی، سکته مغزی و دیابت مرتبط است.

اختلالات ذهنی و رفتاری: استفاده بیش از اندازه و غیرضروری از تلفن‌همراه برای کاربر، استرس و پریشانی ذهنی پدید می‌آورد.

آسیب‌های شنوایی و بینایی: با توجه به این که استفاده از گوشی همراه و تبلت و استفاده مداوم از هندزفری برای نوجوانان معمولا کوتاه نیست قطعا به بینایی و شنوایی آن‌ها آسیب می‌زند.

وسواس‌: ارسال بیش از اندازه پیام کوتاه نوعی وسواس و اختلال ذهنی به‌دنبال دارد که در کاربران نوجوان تلفن‌همراه و ابزار‌های ارتباطی هوشمند از سایر گروه‌های سنی بیشتر است.

کاهش یادگیری‌: لازم است نوجوانان در تعامل با دیگران قرار بگیرند و حتی نکات جزئی مثل برقراری تماس چشمی را در این تعاملات بیاموزند. یادگیری این مسائل در این سن ضروری است و بعد‌ها نمی‌توان آن را جبران کرد.

هدر دادن زمان: از آنجا که گوشی‌های تلفن‌همراه در دل خود بازی‌های مختلفی دارد، نوجوان مدت زمان زیادی را سرگرم بازی می‌شود و از دیگر کار‌های ضروری‌اش باز می‌ماند.

چگونه چالش‌ها را کنترل کنیم؟

بررسی‌ها و مشاهدات میدانی و کلینیکی نشان می‌دهد بسیاری از افراد فرهنگ استفاده صحیح از تلفن‌همراه را نمی‌دانند و این ناآگاهی بر سلامت آن‌ها تاثیرات منفی زیادی می‌گذارد. امروزه تلفن‌همراه به یکی از محبوب‌ترین وسایل ارتباطی به‌خصوص برای نوجوانان تبدیل شده؛ تا حدی که انگار بدون تلفن همراه بسیاری از کارهای‌شان پیش نمی‌رود.

نوجوانان به مثابه گروه سنی و اجتماعی‌ای که مسیر آینده جامعه را رقم می‌زنند و حوزه‌های گوناگون از فرهنگ تا مسائل اجتماعی و از آموزش تا اقتصاد را متأثر می‌کنند، در معرض بحران‌های گوناگون شناختی و روان‌شناختی قرار دارند. نگرش‌های اساسی فرد نسبت به موضوعات گوناگون عمدتا در دوره نوجوانی شکل می‌گیرد و این نگرش‌ها در سایر دوره‌ها به کار بسته می‌شود. شکاف تکنولوژیک میان والدین و فرزندان یکی از مسائلی است که در پژوهش‌های متعدد در کشور‌های گوناگون به آن اشاره شده است. در واقع نوجوانان، والدین خود را به مثابه آماتور‌هایی تلقی می‌کنند که توانایی استفاده از قابلیت‌های گوناگون تکنولوژی را ندارند و از فهم‌شان عاجزند.

خانواده به‌عنوان منبعی برای برآوردن نیاز‌های عاطفی، اقتصادی، تربیتی، مراقبتی، سرگرمی و روابط اجتماعی به صورت آشکار و پنهان و خودآگاه و ناخودآگاه در ترجیح‌ها، ناپسند‌ها و انتخاب‌های رسانه‌ای نوجوانان حضور دارد. به این معنا حتی مداخله‌نکردن والدین در مصرف رسانه‌ای نوجوان نیز به‌عنوان یک کنش، قابل بررسی و مطالعه است؛ بنابراین همچنان که خانواده‌ها بر شیوه‌ها، انواع و انگیزه‌های مصرف رسانه‌ای نوجوانان خود اثر می‌گذارند، متقابلا این رسانه‌ها نیز مناسبات خانوادگی را دگرگون می‌کنند.

به همین علت است که گفته می‌شود استفاده مناسب نوجوانان از تلفن‌همراه فقط مسأله‌ای درباره شایستگی فنی و کاربری آن‌ها نیست، بلکه مهارت‌های ارتباطی اصلی‌تر آن‌ها یعنی این که چه زمانی، کجا، به چه دلیل و چگونه باید از تکنولوژی استفاده کنند را روایت می‌کند.

روزنامه جام جم