کنترل نمایشی ارز؟

هرچند نرخ بیش از ۳۳ هزار تومان همچنان در اختیار عبدالناصر همتی، رئیس کل اسبق بانک مرکزی در سال ۹۹ است و هنوز شکسته نشده اما مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی وعده داده بودند در مورد عرضه ارز و نرخ آن برنامه‌ریزی‌های زیادی دارند.

از حذف موقتی بند «سایر» که مانع عرضه ارز برای مسافران به خارج از کشور می‌شد تا کشف نرخ‌توافقی عرضه کنندگان و متقاضیان در سامانه نیما.

با این روش مدتی بازار ارز در آرامش بود اما دوباره از تعادل خارج شد. دیروز بانک مرکزی اعلام کرد صرافی‌های دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی از ۱۱مهر۱۴۰۱ موظف‌ هستند نرخ‌های خرید و فروش ارز را علاوه بر تابلوی صرافی در درگاه یکپارچه اعلام نرخ ارز نیز درج کنند و فهرست نرخ‌های اعلامی در وبگاه رسمی بازار متشکل ارز ایران منتشر خواهد شد.

۱۴مهر سال گذشته علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی شد. یک سالی از مدیریت او در ساختمان شیشه‌ای میرداماد می‌گذرد. زمانی که او تصدی نهاد پولی و مالی کشور را بر عهده گرفت، قیمت دلار حدود ۲۹هزار تومان بود و اکنون در کانال ۳۲ هزار تومان قرار دارد. اگر از منظر اقتصادی به آن بنگریم، می‌توان گفت افزایش در شرایطی که تورم حدود ۴۰ درصد است نرخ ارز کمتر از ۱۰درصد افزایش یافته و این موضوع می‌تواند یک موفقیت باشد اما اگر نگاهی به اقدامات بانک مرکزی برای عرضه ارز بیندازیم، متوجه خواهیم شد این اتفاق دستاورد خاصی نبوده است.

اقدامات خاص رئیس کل

یکی از اقدامات رئیس کل بانک مرکزی، عرضه ارز با نرخ توافقی بود؛ به طوری که جمعه گذشته بازارساز در شروع معاملات توافقی، ۷۴ میلیون دلار یعنی چیزی حدود ۷ برابر متوسط معاملات روزانه در بازار توافقی، دلار با نرخ ۳۰ هزار و ۸۵۰ تومان را در بازار توافقی عرضه کرد.

به نظر می‌رسید بانک مرکزی با عرضه سنگین دلار در بازار توافقی، قصد دارد نرخ ارز را در کریدور فعلی مدیریت کند.

همچنین روز پنجشنبه گذشته نیز بر اساس اعلام بانک مرکزی، مجموع عرضه ارز در سامانه نیما (حواله) معادل ۷۴۸ میلیون یورو و مجموع ارز معامله‌شده در این سامانه معادل ۲۸ میلیون یورو بوده است. گفتنی است، مجموع معاملات روز چهارشنبه (۶مهر) نیز در سامانه نیما معادل ۱۶۵ میلیون یورو بود.

جزئیات بخشنامه جدید ارزی

حالا بانک مرکزی دیروز بخشنامه جدیدی به صرافی‌ها ابلاغ کرده است. بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به تمام صرافی‌های دارای مجوز فعالیت از این بانک اعلام کرد در راستای شفافیت و ساختارمندشدن اعلام نرخ خرید و فروش ارز توسط شبکه صرافی‌های کشور و رقابتی‌ کردن نرخ‌ها و همچنین با هدف تسهیل دسترسی و مقایسه نرخ‌ها برای هموطنان و متقاضیان ارز از تاریخ ۱۱مهر۱۴۰۱ نرخ‌های خرید و فروش ارز خود را علاوه بر درج در تابلوی صرافی، در درگاه یکپارچه اعلام نرخ ارز - که حساب کاربری آن توسط بازار متشکل ارز ایران در اختیار صرافی‌ها قرار می‌گیرد - درج کنند.

فهرست نرخ‌های اعلامی به همراه سایر اطلاعات صرافی‌ها از جمله آدرس و شماره تماس در وبگاه رسمی بازار متشکل ارز ایران به نشانی www.ice.ir ارائه خواهد شد. لازم به ذکر است شرکت‌های صرافی موظفند نرخ‌های خرید و فروش خود را در تابلوی صرافی و درگاه فوق به صورت یکسان ثبت کنند.

این نرخ‌ها قابلیت حذف یا ویرایش لحظه‌ای داشته و تا زمانی که صرافی اقدام به تغییر آنها نکند در درگاه مذکور و همچنین وبگاه بازار متشکل ارز ایران بدون تغییر باقی خواهد ماند. بدیهی است نرخ‌های اعلامی به منزله نرخ خرید و فروش صرافی در هر لحظه خواهد بود.

کارشناسان حوزه اقتصاد بر این باورند اقدامات بانک مرکزی تاکنون قابل قبول بوده اما هنوز این موارد کافی نیست و کشور باید به سمتی پیش برود که عرضه ارز افزایش یابد تا نرخ تعادلی به وجود بیاید البته اقدامات بانک مرکزی در زمینه کنترل نقدینگی هم از نظر برخی کارشناسان قابل تقدیر بوده اما هنوز اثرات روانی آن در جامعه مشخص نشده است. به گفته کارشناسان، تاثیر این اقدام حداقل یک سال به طول می‌انجامد. حالا باید دید برای کنترل نرخ ارز چه برنامه‌ای توسط سیاستگذاران پولی و مالی کشور به اجرا درمی‌آید.

قیمت‌سازی خارج از چتر بانک مرکزی

دکتر مجید شاکری، کارشناس ارشد بازار ارز در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت از تاثیر بخشنامه جدید بانک مرکزی بر بازار ارز سخن گفت و تصریح کرد: عرضه دلار با اقدامات بانک مرکزی تقویت شده اما باید توجه داشت اصل قیمت‌سازی در صرافی‌هایی اتفاق می‌افتد که زیر نظر بانک مرکزی نیستند.

به گفته وی، هرچند معادلات سیاسی در بحث افزایش نرخ ارز بی‌تاثیر نبوده اما از چند ماه گذشته به دلیل تصمیمات بانک مرکزی انتظار افزایش قیمت وجود داشته است. بانک مرکزی باید درباره نرخ ارز ورود داشته باشد اما به نظر می‌رسد سیاست گذشته این بانک بهتر بود؛ این‌که تابلوی همه صرافی‌ها با نرخی که بانک مرکزی اعلام می‌کرد روشن می‌شد و این گونه اختلاف قیمت صرافی ملی با بازار آزاد کاهش می‌یافت.

شاکری توضیح داد: چندی پیش بانک مرکزی اعلام کرد بند سایر عرضه ارز لغو شد و این موضوع صفوف جلوی صرافی‌ها را برای دریافت مابه‌التفاوت نرخ ارز صرافی ملی و بازار آزاد جمع کرد اما اکنون دوباره این صف‌ها مقابل صرافی‌ها برگشته که این اقدام هشدار هدررفت نرخ ارز را می‌دهد. این کارشناس ارشد ارزی تاکید کرد: با این‌که نرخ اسکناس اهمیت بالایی دارد، بانک مرکزی باید برای حواله برنامه‌ریزی داشته باشد و تراز پرداخت‌ها را کنترل کند.

اقدامی برای کشف قیمت

دکتر محمدرضا جهان بیگلری، کارشناس ارشد بازار ارز به خبرنگار ما گفت: این بازار بر اساس عرضه و تقاضا کشف قیمت می‌شود که البته بخش عمده قیمت‌سازی در کشور ما روانی است.

به گفته وی، بانک مرکزی توانایی پاسخگویی به همه نیازهای ارزی را ندارد و نرخی هم که اکنون اعلام می‌شود با اقدامات گسترده بانک مرکزی است.

جهان‌بیگلری به هدف بانک مرکزی از بخشنامه جدید ارزی اشاره کرد و افزود: به نظر می‌رسد اقدام نهاد پولی و مالی کشور در جهت کشف قیمت در بازار توافقی و بازار آزاد است تا بتواند مدیریت بهتری در این زمینه انجام دهد.