نسخه‌نویسی منشی‌ها و پرستاران به‌جای پزشکان!

حال حدود ۹ ماه از عمر طرح نسخه‌نویسی الکترونیک می‌گذرد و در این مدت‌زمان مردم و پزشکان با گوشت و پوست و خون خود با مشکلات آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تجویز دارو‌هایی که در لیست نسخه‌نویسی وجود ندارد شاید یکی از مشکلات پیش‌پاافتاده باشد، اما مشکل بزرگ این طرح استفاده از منشی‌ها و پرستاران برای نوشتن نسخه‌نویسی الکترونیک به‌جای پزشکان است؛ خارج از بار قانونی که این عمل دارد استفاده از پرستاران و منشی‌ها در شرایطی که وظیفه دیگری دارند نه‌فقط به درمان کمک نمی‌کند که می‌تواند مشکلات زیاد دیگری را ازجمله اشتباه تجویزی برای یک مراجعه‌کننده به وجود بیاورد.

نام طرح نسخه‌نویسی الکترونیک نام پروزنی است، البته کارایی آن‌هم به اندازه نامش برای نظام سلامت مهم و حیاتی است. شاید به همین دلیل است که تا قبل از اول دی‌ماه سال گذشته همه کارشناسان سلامت تاکید داشتند که طرح نسخه‌نویسی الکترونیک می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند. بعد از اجرایی‌شدن طرح، اما باری برداشته نشد و البته باری هم روی دوش نظام سلامت، مراجعان و پزشکان اضافه شد.

یکی از مهم‌ترین مشکلات طرح نسخه‌نویسی الکترونیک نبود امنیت است. از نظر علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان کشور این اتفاق می‌تواند مشکلات زیادی را برای پزشکان ایجاد کند. او با اشاره به این‌که پزشکان نسخه‌نویسی الکترونیک را به عهده منشی خود یا پرستار بخش می‌گذارند، این کار را اشتباه می‌داند. حسین کرمانپور، رئیس اورژانس بیمارستان سینا توضیحات جامع‌تری به ما می‌دهد. او توضیح می‌دهد که هر پزشکی در سامانه رمز عبور دارد و دراختیارگذاشتن این رمز به افراد غیرمتخصص اشتباه است.

به گفته کرمانپور، روش تدریسی در بیمارستان‌های آموزشی است که دستیاران پزشک به‌جای متخصصین از رمز عبور و نام او استفاده می‌کنند. حال باید تصور کرد اگر دستیاری که در حال آموزش است، به اشتباه دارویی را تجویز کند، چه اتفاق خواهد افتاد؟ هم مراجعه‌کننده با عوارض جدی دارو مواجه می‌شود و درمان او به مشکل می‌خورد و هم این‌که سابقه پزشک استاد خراب خواهد شد.

رئیس اورژانس بیمارستان سینا معتقد است که نسخه‌نویسی الکترونیک در اورژانس یک آفت جدی برای انجام روند درست درمان است؛ چراکه بخش‌های اورژانس پررفت‌وآمدترین بخش‌های بیمارستانی هستند و در بیشتر مواقع پزشک کشیک فرصت نوشتن نسخه به‌صورت الکترونیک را ندارد. نقش دستیار یا پرستار بخش اینجاست که مهم می‌شود و داستان تکراری نبود امنیت به‌وجود می‌آید.

دستیار‌ها و پرستاران نسخ را برای پزشک به‌صورت الکترونیک می‌نویسند و پزشک هم فرصت رسیدگی و بررسی نسخه تجویزی را به‌دلیل رفت‌وآمد زیاد پیدا نمی‌کند؛ و این داستان شروع مشکلات افراد مبتلا به بیماری و پزشکان است از طرحی که قرار بود مرهمی بر درد نظام سلامت باشد، اما خود تبدیل به استخوان لای زخم شده است.

نبود امنیت، اما تنها معضل این روز‌های پزشکان و بیماران در طرح نسخه‌نویسی الکترونیک نیست، طرح با مشکلات دیگری هم دست‌وپنجه نرم می‌کند. در ابتدای شروع به کار اجرایی‌شدن طرح نسخه‌نویسی الکترونیک یعنی در اول دی‌ماه سال گذشته گفته شد که طرح متشکل از سیستم یکپارچه‌ای از همه بیمه‌هاست تا همه بیمه‌ها از یک شبکه استفاده کنند. این در حالی است که حسین کرمانپور تاکید می‌کند: «در عمل، اما دو نوع بیمه تامین‌اجتماعی و بیمه‌سلامت در سامانه وجود دارد.» به همین دلیل است که شاید مهم‌ترین مشکلی که باعث سردرگمی پزشکان و افراد مبتلا شده، شانه‌خالی‌کردن برخی بیمه‌ها از اتصال به سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک است.

درحال‌حاضر بیمه‌های تامین اجتماعی و سلامت به‌عنوان بیمه‌های مادر در سامانه فعالند؛ این در حالی است که بیمه‌های خصوصی، بیمه‌های بانک‌ها و نیز بیمه‌های نیرو‌های مسلح که قرار بود به سامانه متصل شوند، رغبتی برای اتصال به سامانه یکپارچه ندارند تا نسخه‌نویسی در برگه‌های نسخ کاغذی همچنان ادامه داشته باشد.

زیرساخت‌های ضعیف سامانه مانند اینترنت ضعیف هم یکی دیگر از آفت‌های مشکل‌زای طرح است. این مشکل باعث می‌شود در برخی مواقع اطلاعات پزشکی مانند تجویز دارو و انجام آزمایشات پاراکلینیکی به بخش‌های مربوط ازجمله داروخانه‌ها و کلینیک‌های پیراپزشکی مانند عکسبرداری و آزمایشگاه ارسال نشود و مشکلات افراد مبتلا به بیماری که در رفت‌وآمد بین بیمارستان، داروخانه‌ها و کلینیک‌ها هستند از همین نقطه شروع می‌شود. از زمانی که فرد به داروخانه یا کلینیک عکسبرداری مراجعه می‌کند، اما اطلاعات او در سامانه دیده نمی‌شود. هرچند که به گفته کرمانپور برخی از پلتفرم‌های شرکت‌های خصوصی که کدنویسی دوباره‌ای از سیستم انجام داده‌اند برخی از مشکلات مانند اتصال به سامانه را حل کرده‌اند، اما سردرگمی بین سامانه اصلی و غیراصلی همچنان وجود دارد.

مشکلات نسخه‌نویسی الکترونیک به اینجا ختم نمی‌شود. از همان ابتدا نسخه‌نویسی الکترونیک اهداف زیادی داشت. یکی از آن‌ها کاهش مصرف دارو و کنترل مصرف دارویی کشور بود. این در حالی است که از نظر سیدعلی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران این طرح خود تبدیل به ایجاد مشکل برای تهیه دارو شده است.

او به ایسنا گفت که برخی پزشکان دز داروی تجویزی خود را به اشتباه وارد سامانه می‌کنند. به‌عنوان‌مثال داروی کورتون با دز۵ را برای کودک با دز بالاتر و ۵۰تجویز می‌کنند؛ مشکلی که اگر داروساز توجهی به نسخه نداشته باشد، می‌تواند عوارض دارویی زیادی را برای افراد مبتلا ایجاد کند. به‌جز این، اما برخی پزشکان دارو را در سامانه به اشتباه وارد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال دارو برای بیماری قلبی برای فرد مبتلا به عارضه دندانی تجویز می‌شود. کرمانپور این مشکل را یکی از مشکلات مهم سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک در کشور می‌داند.
او توضیح می‌دهد: «ما پزشکان نام عمومی برخی دارو‌ها را از یاد بردیم و نام تجاری آن را می‌دانیم. بسیاری از مشکلات هم از همین‌جا نشات می‌گیرد، از زمانی که من پزشک به دنبال نام تجاری دارو در سامانه هستم، اما نام عمومی دارو در نسخه‌نویسی ذکر شده است.» به همین دلیل است که رئیس بخش اورژانس بیمارستان سینا پیشنهاد می‌دهد که بهتر است نام‌های متفاوت یک دارو در سامانه وارد شود تا پزشکان به اشتباه دارویی را تجویز‌نکنند.

کسی نمی‌گوید که طرح نسخه‌نویسی الکترونیک طرح بدی است، این طرح اتفاقا مورد قبول و تایید همه کارشناسان سلامت است. به همین دلیل است که فاطمی راهکار می‌دهد که باید سیستم هشدار اشتباه در سامانه در نظر گرفته شود تا اگر پزشک، منشی یا دستیاری اطلاعات اشتباهی به سیستم وارد می‌کند، سیستم هشدار دهد. این، اما تنها راه‌حل برای ایجاد امنیت طرح نسخه‌نویسی الکترونیک نیست. علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی در گفتگو با ایسنا خبر داد که به‌زودی امضای الکترونیک پزشکان در سامانه طرح نسخه‌نویسی الکترونیک وارد می‌شود. امضای الکترونیک خود می‌تواند عاملی برای ایجاد هویت‌سنجی و انکارپذیری پزشک باشد. زمانی که امضای الکترونیک مطرح باشد، پزشک نمی‌تواند نسخه مربوط را انکار کند. به همین دلیل است که سازمان نظام پزشکی کارت الکترونیک بیش از صدهزار عضو این سازمان را چاپ و در اختیارشان قرار داد تا ملزومات امضای الکترونیک انجام شود.