مافیا در کمین ۵۵هزار تن زباله

تجارت زباله،‌ کم‌خطر اما پردرآمد است و زیر سایه مدیریت‌های جزیره‌ای، مقطعی و حتی سلیقه‌ای سال‌هاست در کشور ما به حیاتش ادامه داده و دامنه نفوذش را به‌حدی رسانده که رئیس شورای شهر پنجم تهران همین پارسال می‌گفت:«مافیای زباله با استفاده از کودکان کار، کارتن‌خواب‌ها،‌ مهاجران و کارگران محروم، مانع جدی اجرای طرح جامع مدیریت پسماند در تهران است.»

وجود مافیای زباله توهم نیست چون به‌واقع وجود دارد و به گفته محمدعلی پورنیا، کارشناس مسائل شهری در عین بی‌نظمی، منظم کار می‌کند؛‌ مافیایی که آموخته چطور زودتر و با‌انگیزه‌تر از شهرداری‌های کشور بر سر سطل‌های زباله حاضر شود و چگونه با سرعت زباله‌ها را تفکیک کرده و‌چطور آنها را در سریع‌ترین زمان ممکن به پول نقد تبدیل کند.

گردش‌های مالی عجیب و غریب

پای مافیا که وسط می‌آید عددهای درشت هم‌ جولان می‌دهند مخصوصا در حوزه پسماند که ارقام تولید روزانه‌اش در کشورمان نیز درشت است.

هر روز ۴۵هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰هزار تن پسماند در مناطق روستایی تولید می‌شود(۵۵ هزار تن) که این آمار متعلق به دفتر محیط‌زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌هاست. در تهران نیز روزانه ۷۵۰۰ تن زباله تولید می‌شود که آخرین عدد اعلامی از زبان رئیس سازمان محیط‌زیست است؛ کسی که تازگی‌ها از دستگاه قضا خواسته تا به ماجرای مافیای زباله ورود کند.

یک کارشناس اقتصادی نیز با یک حساب سرانگشتی خسارتی را که بلاتکلیفی زباله‌ها در کشورمان فقط به حوزه محیط‌زیست وارد می‌کند برآورد کرده از این قرار که طبیعت هر سال حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان از این بابت لطمه می‌خورد در حالی‌که ارزش صنعت بازیافت زباله در چین سالانه ۴۰ میلیارد تومان است. ما مردمی زباله‌سازیم که آمارها آیینه خوبی بر‌رفتارمان هستند.

در آمارهای رسمی متوسط سرانه تولید زباله برای هر شهرنشین ۷۶۰گرم و در روستاها ۴۸۵گرم اعلام شده که ۲.۵برابر بیشتر از متوسط جهانی است.

در این میان درحالی که طبق بررسی‌های سازمان شهرداری‌ها، ۶۵ درصد از پسماندهای تولیدی «تر» و ۳۵درصد آن «خشک» است و فقط ۱۰درصد زباله‌ها از مبدا تفکیک می‌شوند که جولان زباله‌گردها در کوچه‌ها و خیابان‌ها و هجوم حریصانه آنها به سطل‌های زباله شهر را توجیه می‌کند؛‌ آدم‌هایی که گرچه بر سر سفره مافیای پسماند نشسته‌اند اما کمترین سهم را از این تجارت بزرگ و پرسود می‌برند.

چرا مافیای زباله از بین نمی‌رود؟

اگر بپذیریم که روزانه دست‌کم ۵۵ هزار تن زباله در کشورمان تولید می‌شود این عدد را نیز باید به خاطر بسپاریم که مجموع تولید سالانه زباله در کشورمان بیش از ۲۰ میلیون تن است.

اگر از این میزان زباله تولیدی یک‌سوم آن خشک و حدود یک‌چهارم قابل پردازش باشد یعنی سالانه حداقل پنج میلیون تن پسماند با ارزش در ایران تولید می‌شود که قاعدتا در آشفته‌بازار مدیریت پسماند در کشور سهم بزرگی از آن در اختیار مافیای زباله قرار می‌گیرد که محمدعلی پورنیا، کارشناس شهری در گفت‌و‌گو با جام‌جم تاکید می‌کند که شک‌نکنید وقتی زباله، طلای کثیف خوانده می‌شود شبکه‌های سازمان‌یافته غیرقانونی که مافیا خوانده می‌شوند حتما برای رسیدن به آن تلاش مضاعفی می‌کنند.

او معتقد است: زباله‌گردهای سطح شهر تهران قطعا تحت‌نظر این مافیا کار می‌کنند چون به‌صورت مویرگی در همه کوچه‌ها‌، خیابان‌ها و محله‌ها به‌صورت شبانه‌روزی حاضرند و همه‌شان با تجهیزاتی واحد از جمله کیسه‌های بزرگ متحد‌الشکل کار می‌کنند.

این کارشناس البته می‌گوید: اگر این زباله‌گردها فقط یک هفته کار نکنند شهرداری تهران برای جمع‌آوری پسماند و تفکیک آنها به مشکل برمی‌خورد زیرا به لحاظ امکانات و زیرساخت‌ها مشکلاتی دارد. بنابراین مافیا هم به خودش سود می‌رساند و هم به نوعی به مردم شهر! البته اگر از این طنز تلخ بگذریم به چالش‌هایی که به این مافیا جان می‌دهد و از قدرت شهرداری‌ها برای مقابله با آن می‌کاهد، برمی‌خوریم؛‌ مافیایی که حتی بعد از فروردین ۱۴۰۰ که طرح جامع مدیریت پسماند در شورای شهر تهران تصویب شد نیز از بین نرفت و‌ حتی خم به ابرو نیاورد.

پورنیا هنگام بررسی این چالش به ما توضیح می‌دهد که علت را می‌توان در دو ایراد اساسی جست‌و‌جو کرد؛ اول ناآگاهی مدیران شهری و نبود افراد متخصص در راس امور و دوم تغییرات و جابه‌جایی‌های مداوم مدیران که مانع عملیاتی‌شدن برنامه‌ها و مسبب اجرای پیشنهادهای سلیقه‌ای است. از این پیشنهادهای سلیقه‌ای لااقل در تهران کم‌نبوده است، مثل پیشنهاد در‌دار کردن سطل‌های زباله و قفل زدن به آنها یا زیرزمینی کردن مخازن زباله برای این‌که دست زباله‌گردها به آشغال‌ها نرسد که البته هیچ کدامش نیز عملیاتی نشد. اما مافیای زباله در کشورمان در حالی بر سر یک سفره رنگین نشسته و به شهرداری‌ها نیز چشم‌غره می‌رود که بسیاری از کشورهای جهان با مدیریت درست زباله‌ها موجب افزایش درآمد شهرداری‌ها و رفاه حال مردمان شهرها و روستاها شده‌اند.

خوب‌است این آمارها به نقل از یک کارشناس اقتصادی یادمان باشد، این‌که سالانه در جهان حدود دو میلیارد تن زباله شهری و صنعتی تولید می‌شود که ارزش بازار آن از مرحله جمع‌آوری تا بازیافت به ۵۰۰ میلیارد دلار می‌‌رسد اما ما همچنان به اقتصاد پسماند بی‌توجهیم و میدان را برای مافیا باز می‌گذاریم.