برای حفظ گویش سرزمین پدری تلاش می کنم

مسعود عرب زاده-روزنامه نگار
علیرضا احمدی خرم نویسنده و هنرمند دشتستانی نزدیک به سه دهه است که در حوزه هنر و ادبیات فعالیت می کند و گرچه بخش عمده حضور او در عرصه هنرهای تجسمی بوده و به عنوان یکی از کارتونیست های قدیمی استان بوشهر شناخته می شود اما دغدغه ادبی او هم پا به پای هنر او درخلق آثاری جسته و گریخته از سال 80 تاکنون قابل طرح است. وی اولین داستان کوتاه خود را با عنوان "لجن" در سال 81 منتشر نمود و پس از آن نیز تعدادی طنز نوشته و داستان کوتاه نوشته که منتشر و عمدتا با نقدهای مثبت مواجه شد . اولین کتاب او(( یک فنجان چای دبش)) نام دارد که در سال 95 توسط شاخه زرین منتشر و در سال 98 به چاپ دوم رسید. این کتاب در برگیرنده سه بخش از آثار اوست: طنز نوشته ها،داستان های کوتاه و مینی مال ها .
ماجرای(( خواستگاری غلام)) عنوان دومین کتاب از این نویسنده هم استانی است که در سال 1400 به چاپ رسیده و در قالب نمایشنامه ای طنز با گویش دشتستانی است و شاید بتوان آن را از اولین آثار در این زمینه به شمار آورد.این نمایشنامه در قالب نمایشنامه خوانی نیز دو سال متمادی اجرا شد و با استقبال عمومی مواجه شده است. گفتگو با این هنرمد و نویسنده را در ادامه می خوانید:

- شاید بتوان بخش عمده ای از تعلق خاطر شما را در هنر و ادبیات حوزه طنز دانست . چه در آثار کاریکاتور شما که طبعا طنازانه است و چه در عرصه ادبیات که بیشتر آثارتان در این سالها طنز آمیز بوده است . کتاب ماجرای خواستگاری غلام هم که مجموعه ای طنز است. بهتر است با این سوال شروع کنیم که چرا طنز و اینکه چه تعریفی از طنز دارید؟
- درتاریخ ادبیات آنقدر که من اطلاع دارم طنز را به عنوان یکی از حوزه های مستقل و منفک ادبی بشمار نیاورده اند و از این نظر آن را نمی توان از دیگر حوزه های مرتبط با مضامین خنده آور تفکیک دقیقی نمود چون همانطور که می دانید طنز شاخه های مختلفی دارد اما آنچه مسلم است جنبه خنده آمیز که گاه این خنده تلخ است از درون مایه های برجسته طنز است. در واقع طنز در کنار جنبه خنده آمیز خود اندیشه و گاه شاید نقدی به رفتارهای فردی و اجتماعی ما وارد می کند. در واقع طنز عیوب ما را به ما گوشزد می کند و در مسیر تعالی و کمال فردی و اخلاقی ما را همراهی می کند و پند و اندرز را همراه خود دارد. البته اینجا منظورم طنز فاخر است نه طنزی که با لودگی و تمسخر اخلاقیات و باورها بخواهد خنده ایجاد کند.
- نگاه طنز نویس در آثار او چگونه باید باشد؟
- طنز نویس در درجه اول باید متعهد به باورهای فرهنگی و اخلاقی فرهنگ خود باشد. باید یک نقشه راه داشته باشد. مثلا اگر ما معتقدیم که در باورهای ما دروغ، حسادت، بدخواهی و بسیار ناهنجاری های اخلاقی دیگر غلط است باید در مسیر کمال اخلاقی از طنز استفاده کنیم و مخاطب را به زیستنی زیباتر نزدیک کنیم.
- با این توضیح بپردازیم به دومین کتاب شما طی این سال ها. کتابی در قالب نمایشنامه و آن هم با گویش دشتستانی . اجازه بدهید اول به بحث گویش بپردازیم. چرا این کتاب با گویش بومی و محلی نوشته شده است؟
- من یک دشتستانی ام و افتخارم این است که به این خطه تعلق دارم. دشتستان یکی از مهد های کهن تاریخی است و طبعا گویش آن نیز ریشه در تاریخ آن دارد و در برگیرنده واژگانی بسیار اصیل است . واژگانی که ریشه آن ها بسیار جذاب است. از طرفی گویش هر منطقه ای بخشی از فرهنگ و هویت آن منطقه است و همان طور که در مقدمه کتاب هم اشاره کرده ام حفظ و تکریم گویش سرزمین پدری ام از دغدغه های من است که سعی کردم در این مجموعه گامی برای آن بردارم. نکته دیگر ظرفیت بالای گویش های ماست که می تواند در انتقال بار معنایی آثار ادبی به مخاطب بومی بسیار موثر باشد و مخاطب بومی با آن همزادپنداری نموده و حال و هوای اثر ادبی با گویش را بسیار حس و لمس کند.
- پس به نوعی نگاه شما جذب مخاطب بومی بوده است؟
- نمی توان به این شکل تفکیک کرد ولی خواستم ادای دینی کنم به مردم استانم . تقویت ارتباط بین مردم استان بوشهر از هر منطقه و گویش و پیوند زبانی .شناساندن ظرفیت های زبان و فرهنگ بومی و بستری برای اینکه مخاطب با گویش جلو برود.
- قدری در مورد خود داستان صحبت کنیم. ماجرای خواستگاری غلام در بستر یک خانواده رخ می دهد خانواده ای که با موقعیت جدیدی مواجه می شوند و آن تمایل فرزند به ازدواج با دختری است که در فضای مجازی با او آشنا شده است.
- بله . همینطور است. خانواده ای سنتی که سیر زندگی ساده و معمولی دارند و البته پسری که وارد یک رابطه عشقی کوتاه و بدون شناخت می شود. در واقع رابطه ای بدون شناخت دقیق و کامل و بدون پیش زمینه های بلوغ عاطفی و اجتماعی . خلاصه با یک نظر عاشق شدن و این جور چیزها.
- پس به نوعی عشق های مجازی دست مایه این داستان بوده است.
- ببینید همانطور که در ابتدای گفتگو اشاره شد طنز باید ما را به برخی مسائل فردی مان بازگرداند. طبعا عشق های ناقص و بدون شناخت دستمایه طنز قرار گرفته و بطور کلی قرار دادن دو مورد ناهمگون و دو شخصیت متفاوت در اظهارعشق و مخالفت خانواده و اتفاقاتی جالب که در این میان می افتد فضای طنز آمیزی را رقم می زند. از طرفی ما در این نمایشنامه به مقوله خرافات هم می پردازیم .خرافاتی که از دل رمالان و کف بین ها بیرون می آید که سودجویانه غلام را درگیر این ماجرا می کنند. در واقع گرایش برخی به سمت خرافات بدون شناخت صحیح و اصولی برای دست پیدا کردن به هدف . شخصیت مقابل غلام در این داستان دختری به نام ((پارمیدا)) است. این شخصیت هم به نوعی با همین دیدگاه شکل گرفته که بهتر است با توضیح بیشتر جذابیت ماجرا را کم نکنم.
- فکر می کنید قالب نمایشنامه شکل مطلوبی برای اجرای این طرح بوده است ؟
- به نظر من از ابعاد زیادی بله. این اولین تجربه من در بحث نمایشنامه نویسی است که از قضا بازخوردهای بسیار خوبی داشت. نمایشنامه متکی به دیالوگ و گفتگو محور است. دیالوگ است که بستر ارائه گویش است. یعنی هدف اول من که معرفی گویش دشتستانی و قدم در مسیر حفظ آن است با این قالب ادبی بیشتر محقق می گردید. از طرفی در اجرا هم کار بهتر پیش رود یعنی نمایشنامه قابلیت اجرای تئاتر یا نمایشنامه خوانی و ... را دارد که از این حیث هم می توان مخاطب بیشتری را با زبان طنازانه جذب کرد.
- قدری از پیشینه اجرای این نمایشنامه بگویید و اینکه چطور شد تصمیم گرفتید آن را چاپ کنید؟
- نمایشنامه ماجرای خواستگاری غلام در سال 97 نوشته شده است و انگیزه اولیه آن اجرا در قالب نمایشنامه خوانی بود که توسط گروه هنری رادیو شهریاران برازجان در همان سال اجرا شد. بازخورد های بسیار خوبی داشتیم . همین موضوع باعث شد سال بعد تغییراتی در متن نمایشنامه ایجاد و کامل تر شود و کاراکتر ها افزایش یابد و در شکل یک نمایشنامه تلفیقی با ویژگی های تئاتری مجددا توسط همان مجموعه اجرا شود که باز هم اقبال عمومی همراه بود. تشویق برخی دوستان من را برآن داشت تا متن با همان گویش در قالب این کتاب منتشر شود و البته برخی واژگان نیز برای ارتباط مخاطب غیر بومی معنی شوند .
- به عنوان آخرین سوال فکر می کنید چاپ آثاری از این دست چقدر می تواند در حوزه نشر موفق باشد؟
- ما باید هدف خودمان را از ارائه آثاری از این دست روشن کنیم . هدف من عمدتا در این کتاب برخلاف کتاب یک فنجان چای دبش که با زبان فارسی معیار بوده ارتباط با مردم استانم بوشهر بوده است و طبعا اگر چنین نبود به سمت گویش نمی رفتم . در واقع از اول تصورم این بودکه بالاخره بیشتر مردم استان هستند که می توانند با متن کتاب ارتباط بگیرند اما به نظرم مهم این است که بتوانیم گامی برداریم برای معرفی فرهنگ،زبان و سنن مان که در بستر آن رشد کرده ایم و فکر می کنم در مجموع آثاری از این دست هم نیاز بازار نشر هستند.