راه دراز دولت سیزدهم برای رسیدن به‌ ایستگاه راه‌ آهن

 با توجه به قرار گرفتن ایران در نقطه طلایی خاور‌میانه و اهمیت آن در اتصال بسیاری از کشورهای آسیایی به ‌اروپا، تقویت سیستم حمل‌و‌نقل ریلی می‌تواند علاوه بر شکوفایی اقتصاد داخلی، نقش ایران در اقتصاد منطقه و دنیا را بیش از پیش نمایان کند. در عقب‌ماندگی میزان ریل‌گذاری در ایران می‌توان به ‌رقم 14هزار کیلومتر خطوط ریلی داخلی با 250‌هزار کیلومتر طول خطوط آهن ایالات متحده، بیش از 90‌هزار کیلومتر مسیر ریلی معمولی و 10‌هزار کیلومتر خط ریلی پر سرعت چین، 85‌هزار کیلومتر روسیه و 65‌هزار کیلومتر خط‌آهن هند برای جابه‌جایی مسافران و بارهایشان اشاره کرد.

وضعیت خطوط آهن ایران اصلا خوب نیست و باوجود تاکید مقام معظم رهبری بر اولویت قرار دادن بخش ریلی و اتصال بخش ریلی باری به ‌مراکز صنعتی و تجاری در سیاست‌های کلی ابلاغی، این اتفاق برای صنعت ریلی رخ نداده است.

گویی هیچ اراده‌ای برای انجام این کار وجود ندارد و سند این ادعا این‌که، طبق بند الف ماده ۵۷ که یکی از الزامات تحقق بند ب یعنی افزایش جابه‌جایی‌ها توسط حمل‌و‌نقل ریلی است، باید یک درصد منابع نفتی برای حوزه حمل‌و‌نقل ریلی در نظر گرفته شود که در طول پنج سال برنامه، سهم صنعت ریلی از این عدد تقریبا صفر بوده است.

استان‌ها چشم انتظار رسیدن قطار

در حالی‌که کشورهای صنعتی مشغول گسترش روزافزون خطوط ریلی و بهره‌برداری از آن در جهت جابه‌جایی مسافر و بار هستند اما در ایران سال‌هاست که مسئولان مشغول مطالعات و برنامه‌ریزی برای ساخت چند کیلومتر خطوط آهن و افزودن آن به‌شبکه ریلی موجود هستند.

در همین راستا و در آخرین اظهارنظر، مدیرعامل شرکت راه‌آهن با اشاره به ‌برنامه‌ریزی برای افزایش سهم ریل در ترانزیت، گفته: «با مطالعات گسترده اطلس کامل و سند جامعی از نیازها و وضعیت فعلی صنعت ریلی به ‌منظور جهش حمل‌و‌نقل ریلی گردآوری شده و به‌زودی رونمایی خواهد شد.»

میعاد صالحی با بیان این‌که در ماده ۵۷ قانون برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده که ۲۰درصد از حمل مسافر و ۳۰‌درصد حمل بار توسط حمل‌ونقل ریلی انجام گیرد، گفته: «متاسفانه در طول پنج‌ساله قانون برنامه ششم توسعه براساس آمارها این درصد نه‌تنها افزایش نیافته بلکه در برخی سال‌ها کاهش یافته، چرا که الزامات آن از جمله تزریق نقدینگی در صنعت حمل‌و‌نقل ریلی محقق نشده است.»

شرایط جغرافیایی و هم مرزی با کشورهای خارجی از جمله ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان توانسته استان‌های غرب کشور شامل آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی، ایلام، اردبیل، کردستان، کرمانشاه به‌همراه استان‌های لرستان و همدان را در موقعیت شاهراهی ارتباط ایران به ‌اروپا قرار داده، شاهراهی که با توجه به ‌اهمیت ژئوپلیتیک گسترش آن رونق اقتصادی کشور را به‌همراه دارد.

اما با نگاهی به ‌وضعیت خطوط ریلی و راه‌آهن این استان‌ها نشان می‌دهد سال‌ها باید منتظر ماند تا به ‌نتایج مطلوب رسید و دولت سیزدهم راه درازی برای ساماندهی به‌آن دارد.

در آذربایجان‌غربی اعلام شده که به‌‌دلیل طولانی‌شدن مدت ساخت خط‌آهن بین شهرستان‌هایش، راه‌آهن ارومیه در حوزه مسافربری دیگر توجیه اقتصادی ندارد و پروژه راه‌آهن ایلام به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مطالبات مردم استان در سال‌های گذشته به‌رغم وعده‌های فراوان هنوز به ‌سرانجام نرسیده، پروژه‌ای که ظرف ۱۶ سال دو بار کلنگ‌زنی شده‌است.

راه‌آهن کرمانشاه ـ خسروی یکی از پروژه‌های نیمه‌‌تمام بزرگ استان کرمانشاه است. پروژه‌ای که سال ۱۳۹۷ با عنوان بزرگ‌ترین راه‌آهن غرب کشور به‌طول ۶۰۵ کیلومتر با اتصال شهر کرمانشاه به‌ خط ریلی ملایر ـ اراک شروع به‌کار کرد اما به‌دلیل کمبود اعتبارات رها شده و نتوانست ایستگاه آخرش را ببیند.

این خط در حالی در ایران نیمه‌تمام مانده که قرار است پس از گذر از اسلام‌آبادغرب، گیلانغرب و قصرشیرین در نهایت به‌ مرز خسروی در مرز ایران به‌ عراق برسد و در ادامه در کشور عراق پس از عبور از خانقین به‌ بغداد و موصل ختم شده و پس از آن در دیرالزور، رقه و حلب در کشور سوریه ادامه پیدا کند.

احداث خط ریلی اردبیل هم که پیش از این حساسیتی ویژه‌ نزد مسئولان و نمایندگان استان داشت، اواخر سال گذشته با بی‌توجهی آقایان به ‌فراموشی سپرده شد و هیچ خبری از ادامه ساخت آن نیست.

خط آهن سراسری در محدوده لرستان سه دهه برای اجرایی شدن فقط وعده شنیده، حالا خبرها حاکی از ارسال نامه وزیر راه و شهرسازی به‌ معاون رئیس‌جمهور برای اختصاص اعتبار برای آن است و شاید خوشبخت‌ترین استان در این مسیر کردستان باشد. چون پروژه راه‌آهن همدان ــ ‌سنندج از پیشرفت ۹۰درصدی برخوردار است و بر اساس وعده وزیر راه و شهرسازی، این پروژه زیربنایی احتمالا سال ۱۴۰۲ به‌بهره‌برداری خواهدرسید.

رکورد زنی در مسابقه با خودمان

دولت سیزدهم اعلام کرده به منظور ارتقای صنعت حمل‌و‌نقل ریلی عزم جدی دارد. با این‌که تمام دولت‌های قبلی هم همین قصد را داشتند ولی وقتی موضوع به ‌تزریق نقدینگی می‌رسد، کارها زمینگیر می‌شود و همه چیز می‌خوابید.

اوایل امسال بود که تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت راه‌‌ و شهرسازی و وزارت جهاد کشاورزی منعقد شد که طی آن بخش ریلی، اولویت اول حمل کالاهای اساسی قرار گرفت.

آن طور که شرکت راه‌آهن گزارش داده، سال ۱۴۰۰ رکورد ۱۱۰ ساله حمل‌و‌نقل ریلی بین‌المللی کشور را با یک میلیون و ۹۱۳هزار تن بار ترانزیت شکسته شده که این عدد نسبت به‌سال قبل‌تر 2.5 برابر است.

صادرات ریلی نیز سال گذشته به‌ یک میلیون و ۹۲۰هزار تن رسید که این هم رکوردی در تاریخ صادرات حمل‌و‌نقل ریلی به‌شمار می‌آید.

برای دانستن فاصله رکوردهای داخلی با میزان حمل و نقل بار در کشورهای دیگر فقط کافی است بدانیم شبکه سراسری راه‌آهن روسیه به‌عنوان سومین خطوط ریلی دنیا سالانه بیش از یک‌میلیارد مسافر و 5/1میلیارد تن بار و هند هم بیش از یک میلیارد تن بار را به‌وسیله قطارهایشان جابه‌جا می‌کنند.

افتتاح قبل از اتمام پروژه

در حال حاضر طول شبکه ریلی در سطح کشور ۱۴هزار و ۲۷۰کیلومتر است و نزدیک به ‌۱۰هزار کیلومتر به‌عنوان طرح جدید در مجموعه شرکت ساخت تعریف شده که در پیوست شماره یک قانون بودجه قرار گرفته‌است. از این میزان 3300 کیلومتر پیمان‌سپاری شده و عملیات اجرایی آن دنبال می‌شود.

اما یکی از انتقادات کارشناسان به‌وضعیت خطوط ریلی ایران، به پایان نرسیدن کامل پروژه‌ها در زمان افتتاح است. موضوعی که عباس خطیبی، عضو هیات‌مدیره و معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌ها علت آن را به‌ کمبود اعتبارات گره زده و می‌گوید: «با توجه به ‌کمبود منابع اعتباری در کشور به‌ صرفه نیست پروژه‌ای که امکان بهره‌برداری از آن با ایمنی مناسب وجود دارد، به ‌تعویق بیفتد. مشکل اساسی این است که تامین منابع بعد از افتتاح و بهره‌برداری دچار مشکل می‌شود که نباید این‌گونه باشد و باید تا تکمیل کل پروژه ادامه پیدا کند. با توجه به‌ حجم و گستردگی پروژه‌های ریلی نیاز به ‌زمان‌بندی مشخص و تامین اعتبار به ‌موقع است تا این مسیرها در مدت زمان معین به‌ بهره‌برداری برسد. در سال جاری راه‌آهن یزد ــ اقلید به‌عنوان یک مسیر میانبر برای اتصال استان‌های جنوب غربی کشور به ‌شمال شرق و مشهد مقدس به ‌بهره‌برداری رسید و با توجه به‌ پیشرفت فیزیکی بالای بقیه مسیرها، پیش‌بینی ما این است که سال آینده آماده بهره‌برداری شوند.»