گردشگری سلامت فرصتی برای ایجاد 400‌هزار شغل

توسعه صادرات غیر‌نفتی مانند فرش، پسته، زعفران و موارد دیگر همه در این راستا بوده و با این‌که برخی از این محصولات درآمد‌های ارزی مناسبی هم داشتند اما هرگز نمی‌شد به‌صورت ثابت روی آنها حساب باز کرد.

حالا بحث گردشگری و در راس آن گردشگری سلامت بیش از هر چیز دیگری مطرح است.

موضوعی که از دو منظر سلامت و گردشگری بسیار حائز اهمیت است و آمارها نشان می‌دهد درآمدزایی ایران به‌دلیل داشتن پزشکان ماهر و جراحان مجرب در کنار طبیعت بکر و آب‌های گرم، کویر، کوه‌ها و گیاهانی که هر‌کدام داروخانه‌ای بزرگ به‌شمار می‌آیند، قابل‌توجه است.

بر‌اساس آمار در چهار ماه نخست سال 1398 یعنی قبل از شیوع کرونا حدود ۶۰۰‌هزار گردشگر سلامت وارد ایران شده بود و پیش‌بینی می‌شود در دنیای پساکرونا به‌صورت معمول ایران می‌تواند پذیرای 550‌هزار گردشگر در حوزه سلامت باشد که در صورت تحقق 400‌هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد. البته به شرطی که زیرساخت‌ها آماده و قوانین و برنامه‌های مدونی برای حمایت از سرمایه‌گذاران این حوزه ارائه شود.

از اهمیت گردشگری سلامت در ایران همین بس که در کنار کاهش وابستگی‌ها به نفت و صنایع آن، می‌تواند با اشتغال‌زایی بالایی که دارد، درآمد سرشاری را روانه بخش‌های مختلف صنعتی و غیرصنعتی کشور کند.

ایران توانسته با تکیه بر توانایی‌هایی همچون مراقبت‌های بهداشتی کم‌هزینه، انجام موفقیت‌آمیز جراحی‌های پیوند کبد، قلب، چشم، باروری و استفاده از فناوری پزشکی نوین جایگاه ویژه‌ای را در میان سایر کشورها کسب و خود را به‌عنوان یک مقصد گردشگری پزشکی به کشورهای منطقه و کل دنیا معرفی کند.

فرصتی برای ایجاد 400‌هزار شغل

آمارها نشان می‌دهند در چهارماه نخست سال 1398 یعنی همان موقع که کرونا خود را برای ورود به کشورهای دنیا آماده می‌کرد حدود ۶۰۰‌هزار گردشگر سلامت وارد ایران شدند. رقمی که دو برابر سال قبل‌تر و بیانگر اقبال گردشگران سلامت برای دریافت خدمات درمانی و پزشکی در ایران بود.

نکته جذاب این آمار‌ها این است که ایران توانسته بود از این تعداد گردشگر سلامت به نرخ دلار آن روز، یک میلیارد و 200‌هزار دلار درآمد ارزی کسب کند.

در آن زمان اعلام شد بیشترین آمار تقاضا و ورود بیماران خارجی از کشور‌های افغانستان، عراق، آذربایجان، پاکستان، عمان، استرالیا، روسیه، سوئد و کانادا بوده‌است.

چندی پیش هم آماری از پزشکان ایرانی که در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند و ترجیح می‌دهند برای معالجه به کشور خود سفر کنند، ‌منتشر شد که این افراد ظرفیت جذب چند بیمار را دارند.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در صورت معمولی بودن اوضاع، بیش از ۵۵۰‌هزار بیمار خارجی به ایران سفر کنند که این میزان به درآمدی بیش از سه‌هزار میلیارد دلار و از آن مهم‌تر ایجاد حدود ۴۰۰‌هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم منجر می‌شود.

دکتر ابوطالب صارمی،‌ رئیس بیمارستان فوق‌تخصصی صارم با تاکید بر این‌که توریسم‌درمانی را باید یکی از مهم‌ترین شاخه‌های گردشگری در نظر داشته باشیم، به جام‌جم می‌گوید: «تا زمانی‌که برنامه‌ریزی علمی و تأمین زیرساخت‌ها در بخش‌های مختلف توریسم‌درمانی انجام نشود، حرف زدن در مورد گردشگری به عنوان یک صنعت پردرآمد و اشتغال‌زا بی‌خود است.»

وی ادامه می‌دهد: «بسیاری از استان‌های ایران علاوه بر ظرفیت‌های تاریخی و طبیعی به‌دلیل داشتن مراکز درمانی متعدد در زمینه قلب، چشم پزشکی، باروری و ناباروری، دیالیز، ارتوپدی از قابلیت توسعه صنعت گردشگری پزشکی برخوردار هستند که می‌توان با یک برنامه‌ریزی صحیح بازگشت سرمایه‌ها را به همراه داشته باشد. توریسم‌درمانی در واقع سفر افراد به کشورهای دیگر به‌منظور دریافت خدمات سلامت است که اغلب با گذراندن اوقات فراغت همراه می‌شود.»

دکتر صارمی با اشاره به این‌که علاوه بر برخی عوامل کلی مانند قیمت، مسافت، تخصص نداشتن و جاذبه‌های گردشگری که باعث ایجاد انگیزه در همه گروه‌های گردشگران پزشکی بین‌المللی می‌شود، موارد مهم دیگری در بخش گردشگری پزشکی ایران وجود دارد، تاکید می‌کند: ‌«ارائه خدمات پزشکی مبتنی بر اعتقادات مذهبی به‌طور خاص در انتخاب مقصد زوج‌های نابارور تأثیر می‌گذارد. درمان ناباروری واجد شرایط از جمله خدمات ویژه‌ای است که برخلاف کشورهای منطقه در ایران ارائه می‌شود.»

این متخصص با بیان این‌که درست است سفر‌درمانی به مناطق و کشورهای دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک صورت می‌گیرد اما این مسافرت صرفا برای درمان یک درد نیست، ادامه می‌دهد: ‌«این منابع و خدمات طبیعی می‌توانند از چشمه‌های آب‌گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان و لجن طبی تا ماساژ طبیعی، حمام گیاهی و محیط‌زیست زیبا و پاک و آرام باشد. بعضا در گردشگری تندرستی، شخص به‌دنبال آرامش است و برای رهایی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می‌شود. معمولا این گردشگران بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره‌مندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغی‌ها، تنش‌ها و آلودگی‌های زندگی شهری هستند.»

کرونا، بحران جهانی و توریسم‌درمانی

زمانی‌که از گردشگری سلامت صحبت به میان می‌آید، نخستین سؤال این است که چه برنامه‌ای برای مجوزهای لازم برای سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی و به‌خصوص سرمایه‌گذاران کشورهای حوزه خلیج‌فارس در بازار گردشگری سلامت ایران در نظر گرفته شده‌است. در‌حال‌حاضر مجوزهایی که در حوزه گردشگری سلامت صادر می‌شود یک‌ساله‌ هستند و انتظار می‌رود برنامه‌ای مدون برای اعطای مجوزها ارائه شود.
این وضعیت در‌حالی رقم می‌خورد که طی دو سال اخیر ویروسی به نام کرونا دنیا را با چالشی بزرگ مواجه کرده بود.

وقتی کرونا به‌ طرز وحشتناکی در تمام دنیا جولان می‌داد و با مرگ‌و‌میرهایی که بر جای می‌گذاشت، ترس و دلهره عجیبی به‌وجود آورده بود، گروهی به دنیای پساکرونا و ابهامات موجود در آن می‌اندیشیدند.

در آن زمان چنین استنباط می‌شد که فردای بدون کرونا، دنیای متفاوتی خواهد بود و در مناسبات باید به روابط و تعاملات جدید فکر کرد.

اما همان‌طور که فکر و اندیشه بشر در مقابل بسیاری از مصائب از سیستم فراموشی استفاده می‌کند تا او را از نابودی و ناامیدی نجات دهد، هنوز که کرونا کاملا از بین نرفته، اتفاقات دورانش در حال انتقال به فراموشخانه ذهن جهانی است و مردم وانمود می‌کنند که اتفاق خاصی رخ نداده و این ویروس هم مثل صدها بیماری دیگر روزی آمده و حالا رفته است، بدون این‌که تهدیدی جدی برای بقای انسان بر کره زمین به‌وجود بیاورد.

درست است که کرونا یک بحران جهانی بود اما برای تک‌تک کشورها، پیام بزرگی داشت و آن هم این‌که باید به بهداشت و سلامت، بیش از هر چیز دیگری توجه داشت.

کرونا توانست فوتبال، سینما، نفت و حتی تجارت جهانی را تعطیل کند و مهم‌تر از همه اینها، صنعت توریسم و بسیاری از پایه‌های تمدن مدرن را به چالش بکشد و به‌گفته کارشناسان اگر آن وضعیت می‌خواست ادامه‌دار شود حتما زندگی انسان روی کره زمین دستخوش تغییرات اساسی شده و تعادل و نظم جهانی را کاملا بر هم می‌زد.

حالا که شعله‌های کرونا فروکش کرده، یک نظریه مشترک وجود دارد و آن هم این‌که باید اتحادهایی میان کشورها و دولت‌ها به وجود بیاید و بهداشت جهانی و محیط‌زیست جدی‌تر گرفته شود.

در این میان همه می‌دانند اندیشه جهان‌وطنی بسیار مهم است و کشورها به این واقعیت پی برده‌اند که اگر اتفاقی هرچند کوچک در هر کشوری رخ دهد می‌تواند خطری برای کل جهان باشد.

با این تفاسیر، در ایران، گردشگری سلامت از جمله حوزه‌هایی محسوب می‌شود که از پتانسیل بسیار بالایی در جهت توسعه کسب‌وکار برخوردار است. درحالی‌که کشورهای صاحب این صنعت در دوران کرونایی و تبعات و اثرات این بیماری ضررهای جبران‌ناپذیری متحمل شدند ولی امروز درصدد هستند تا با استفاده از تجربیات همین ایام به گسترش گردشگری سلامت و جبران این خسارات بپردازند. بر همین اساس استفاده از مدل‌های نوین کسب‌وکار گردشگری سلامت و ظرفیت‌های مختلف می‌تواند در این زمینه کارساز باشد.

استانداردسازی بیمارستان‌ها برای بیماران داخلی

دکتر زهرا نادری، جراح و فوق‌تخصص زنان (IVF) با بیان این‌که گردشگری سلامت سه برابر گردشگری معمولی درآمدزاست و اگر روی آن متمرکز شویم می‌توانیم در کنار بحث درمان به درآمدزایی بسیار بالایی برای کشور فکر کنیم، می‌گوید:‌ »ما در بحث گردشگری سلامت به لحاظ امکانات، تجهیزات و زیرساخت‌ها دچار مشکل هستیم. از جمله بحث حمل‌و‌نقل و نیز تخت‌های بیمارستانی که باید بهبود یابد. بحث بیمه‌های بین‌المللی و انتقال پول هم بسیار مهم است که باید امور مربوط به آن در سطح ارتباطات بین‌المللی حل‌و‌فصل شود.»

این جراح متخصص ادامه می‌دهد: «وقتی از سلامت صحبت می‌شود ابتدا باید بیمارستان‌ها به اندازه‌ای استاندارد شوند که بیماران داخلی رشد کیفیت را در آنها حس کرده و برای بیماران خارجی هم جذاب باشد که در این مراکز مشکلات‌شان را رفع و دردها را درمان کنند. همچنین شرکت‌های تسهیل‌کننده زیر‌نظر وزارت گردشگری برنامه‌ریزی درستی داشته و به‌قدری رشد کنند که دست دلالان را از این بازار کوتاه کنند.»

دکتر نادری با بیان این‌که افغانستان، عراق و آذربایجان جزو مهم‌ترین کشورهای گردشگری سلامت برای کشورمان به‌حساب می‌آیند، تصریح می‌کند: «قبلا اعلام شده بود یک شورای راهبردی گردشگری شامل پنج دستگاه تشکیل شده و هدف اصلی از ایجاد آن، هماهنگی بین دستگاه‌ها بود تا این صنعت را به‌صورت حرفه‌ای اداره و همکاری‌های جزیره‌ای را حذف کند اما در این اوضاع و احوال و بی‌برنامگی‌ها اصلا اتفاقی رقم نمی‌خورد که نیاز به هماهنگی داشته باشد.»

رتبه بالای انسان در خدمات پرستاری

شاید اولین‌بار در دنیا، این تجار بودند که با تعریف از مناطق و بناها و فرهنگ و ارتباطات یک منطقه باعث مسافرت گروهی با هدف دیدن بناهای تاریخی یا مکان‌های منحصر به‌فرد دیگر کشورها شدند.

با گذر زمان این کار دچار تغییرات گسترده‌ای شد و حال شاهد انواع گردشگری از جمله گردشگری‌های مذهبی، ورزشی و فرهنگی هستیم که این مسافرت‌ها را به یک صنعت بزرگ تبدیل کرده‌است.

حالا با اضافه شدن توریسم‌درمانی و گردشگری پزشکی و سلامت از این صنعت به‌عنوان یکی از پولساز‌ترین کارها یاد می‌شود.

در کنار تمام پتانسیل‌های طبیعی و تخصص‌ها، ایران در ارائه خدمات پرستاری نیز رتبه بالایی دارد.

ایران با ترکیب بی‌نظیر از آب‌و‌هوای سالم و دلپذیر، مناظر شگفت‌انگیز، آثار تاریخی با‌شکوه تاریخی و فرهنگی و همچنین فناوری‌های پزشکی هسته‌ای، تجهیزات پیشرفته و سیستم قدرتمند بازار داروسازی حرف‌های زیادی در زمینه توریسم‌درمانی دارد.

بی‌شک همه دست‌اندرکاران و متولیان صنعت گردشگری سلامت به نقاط قوت و ضعف این بخش آگاه هستند و اگر رسیدن به جایگاه اصلی و تحقق درآمد‌های ارزی از اصلی‌ترین اهداف آنهاست باید با رفع اشکال‌ها زمینه رونق هر چه بیشتر گردشگری سلامت را مهیا کرد. به‌خصوص در این روزهای سخت که تحریم‌ها، اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است.