تئاتر امروز ملغمه‌ای از همه چیز است!

به گزارش جام جم آنلاین، اجرای دو نفره راد و امیرسلیمانی در سالن شماره۳ پردیس شهرزاد، با استقبال همراه شده و سالن نمایش تقریبا پر می‌شود. تماشاگران در طول اجرا شاهد بازی دو پیشکسوت تئاتر در نقش دو ایرانی مهاجر در آمریکا هستند که تصمیم می‌گیرند از آخرین جرعه‌های زندگی غربت‌زده، لذت ببرند. ایرج راد پیش از اجرای این نمایش در مقام بازیگر و رئیس هیأت مدیره خانه تئاتر به برخی سؤالات ما پاسخ داد.

به نظر می‌رسد بعد از دو سال شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سالن‌های تئاتر و خانه‌نشینی هنرمندان، کمی شرایط بهتر شده. فکر می‌کنید شرایط فعلی می‌تواند کمی از زیان‌های ناشی از کرونا را برای هنرمندان جبران کند؟

استقبال از آثار نمایشی، این روز‌ها قواعدی متفاوت با همیشه دارد و نمی‌توان گفت آن چیزی که شاهد هستیم صرفا استقبال از تئاتر است. تصور تماشاچی از تئاتر با گذشته فرق کرده و در نتیجه تئاتر‌ها هم تغییر کرده‌اند. تئاتر امروز بسیار به سلیقه تماشاگر بستگی دارد و از آن تأثیر می‌گیرد به‌خصوص در آثاری که تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار حضور دارد بیشتر شاهد تبعیت آثار نمایشی از سلیقه و خواست مخاطب هستیم. این البته بد نیست، اما به نظر می‌رسد مخاطب امروز به تئاتر صرفا نگاه سرگرم‌کنندگی دارد. برخی به تئاتر می‌روند که سلبریتی‌های مورد علاقه خودشان را ببینند، برای برخی از تماشاگران، دیدن نمایش بیشتر یک شو است و از سوی دیگر روی صحنه هم شاهد آشفتگی در انواع آثار نمایشی هستیم؛ برخی آثار شو هستند نه تئاتر، برخی از آن‌ها کنسرت تئاتر هستند و خلاصه ملغمه‌ای از همه چیز را شاهدیم که متأثر از فضای جدید و مخاطبان جوان است.

ما اجرای این نمایشنامه را با نظرات و دیدگاه‌های آقای والی تمرین کرده بودیم. ایشان متن را تغییر داده بودند و در واقع یک اقتباس از نمایشنامه اصلی را آماده کرده بودند که اتفاقا می‌توانست برای مخاطب ایرانی جذاب باشد ما حدود ۱۵ جلسه تمرین هم کرده‌بودیم، اما عمرشان به این دنیا نبود که نمایش به صحنه برود.

 

چرا یک سالن خصوصی را برای اجرای نمایش خودتان در نظر گرفتید؟
دلیل این کار ارتباطی با خصوصی یا دولتی بودن سالن نداشت. آقای والی در زمان حیاتش نتوانست این نمایش را به صحنه ببرد، اما با تشویق دوستان در تئاتر شهرزاد، قرار شد آن را به همان روشی که ایشان برای کارگردانی در نظر داشتند، اجرا کنیم. در واقعیت سالن‌های خصوصی و دولتی خیلی تفاوتی با هم ندارند. درصدی که سالن از فروش تئاتر برمی‌دارد، در سالن‌های دولتی و خصوصی به یک اندازه است با این تفاوت که در سالن‌های خصوصی کار کمی فشرده‌تر هم می‌شود، چون باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن، دکور جمع و صحنه برای نمایش بعدی آماده شود.

 

این روز‌ها بحث نظارت بر آثار نمایشی داغ شده. فکر نمی‌کنید نظارت به نقطه ضعف در تئاتر بدل شده است؟
نظارت بر آثار نمایشی یک فرآیند قانونی است که باید مطابق قانون و درست انجام شود، نه این‌که برخورد سلیقه‌ای صورت گیرد. اگر شورای نظارت قانونمند عمل کند، می‌تواند از آثاری که مجوز داده، پشتیبانی کند و اجازه ندهد به هر دلیل یک اثر توقیف شود. توقیف آثار نمایشی این روز‌ها به یک ترفند برای فروش هم تبدیل شده و به نظر می‌رسد گاهی برخی گروه‌ها از توقیف‌های کوتاه مدت برای فروش بیشتر استقبال می‌کنند. تا کنون به چنین موردی برخورد نکرده‌ام و بعید می‌دانم این طور باشد. به هر حال این هم از مواردی است که باید شورای نظارت به آن رسیدگی کند، اما نکته مهم این است که متولی صدور مجوز آثار نمایشی باید یکی باشد و آن یکی هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. نمی‌شود و نباید نهاد‌های دیگر در این امر دخالت کنند، چراکه تداخل دیدگاه ایجاد می‌شود و این تداخل، آشفتگی به همراه خواهد داشت.

 

اگر شورای نظارت کارش را درست انجام ندهد و به هر دلیلی مجوز غیرقانونی صادر کند و مثلا برخورد سلیقه‌ای داشته باشد، همچنان سایر نهاد‌ها یا رسانه‌ها باید سکوت کنند؟
در صورت نقد به عملکرد شورای نظارت باید مسأله با خود این شورا مطرح شود. اگر نمایشی مساله دارد باید با نهادی که مجوز اجرای آن را صادر کرده، صحبت شود و نقد مورد نظر به اطلاع مجوز دهنده برسد. در نتیجه متولی نمایش‌ها می‌داند باید پای مجوزی که داده بایستد و هیاهویی شکل نمی‌گیرد که به گفته شما یک گروه بخواهد از این هیاهو به نفع خودش و برای فروش بیشتر بهره‌برداری کند. دخالت نهاد‌ها و افراد مختلف در امر ارائه مجوز، باعث آشفتگی و جنجال خواهد شد. هر نقد یا نکته‌ای باید به متولی صدور مجوز منتقل شود، صحبت و گفتگو در جهت حل شبهات صورت گیرد تا از بروز آشفتگی و جنجال جلوگیری شود. مسأله این است که صدور مجوز برای نمایش‌های روی صحنه ضوابطی دارد و هیچ کس حتی شورای نظارت به‌عنوان نهاد بالادستی نمی‌تواند خارج از این ضوابط عمل کند یا برخورد سلیقه‌ای با تئاتر داشته باشد، چراکه در این صورت ممکن است هر نمایشی بار‌ها از صحنه پایین کشیده شود و همه تلاش، زحمت و هزینه‌ها از بین برود.

یک پایان نه‌چندان تلخ

 

این شب‌ها ایرج راد در نمایش «در گوش سالمم زمزمه کن» هر شب در سالن شماره‌۳ پردیس تئاتر شهرزاد بازی می‌کند. او در نقش یک پیرمرد تنها ظاهر می‌شود که سال‌های زیادی از مهاجرتش به آمریکا می‌گذرد و حالا در تنهایی و غربت با دوست و هموطن دیگرش که او هم تنهاست، یک تصمیم مهم گرفته‌اند.