نباید از تغییر بترسیم

به همین دلیل اگر نگاهی به بیشتر برنامه‌های صبحگاهی که از رادیو یا تلویزیون روی آنتن می‌روند بیندازید، ایده‌ها و در نهایت، بخش‌های مشترکی میانشان پیدا می‌کنید که آنها را از تنوع، دور می‌کند.پخش برنامه کودک، خواندن تیتر روزنامه‌ها، تحلیل خبرهای روز، دعوت مهمان، پخش موسیقی، ایرانگردی و... از جمله این بخش‌های مشترک است.

با احسان نیلی، تهیه‌کننده تلویزیون که در کارنامه خود؛ تهیه‌ برنامه‌ صبحگاهی با سابقه و پرطرفدار «صبح بخیر ایران» را دارد، گپ زدیم و از او درباره دلیل این کمبود تنوع پرسیدیم و پیشنهادهایش را برای بهتر شدن این سبک برنامه‌ها جویا شدیم.

یک ذهنیت مشترک

با مرور برنامه‌های صبحگاهی که از شبکه‌های مختلف، راهی آنتن شده‌اند، تعداد آنها که چه به لحاظ محتوا و چه از نظر ساختاری تازه باشند، چندان زیاد نیست.

از احسان نیلی، تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی درباره دلیل کمبود تنوع در برنامه‌های صبحگاهی و شباهت نسبی آنها به یکدیگر پرسیدیم، او به خبرنگار جام‌جم پاسخ می‌دهد:«بخشی از آن به برنامه‌ساز برمی‌گردد و بخشی از آن مربوط به مدیریت‌ است. معمولا وقتی یک برنامه با ساختاری مشخص شکل می‌گیرد، جا می‌افتد و با همان سبک و سیاق جلو می‌رود، ذائقه مخاطب، برنامه‌سازان و مدیران به آن عادت می‌کند و ترجیح می‌دهند برنامه‌ای را که جا افتاده‌است تغییر ندهند. مثلا یک‌سری ایده‌هایی در ذهن برنامه‌ساز و مدیران وجود دارد که برنامه‎‌های صبحگاهی در همه شهرها حضور داشته‌باشند. خواه‌ناخواه، ذهن برنامه‌ساز به این سمت هدایت می‌شود که سفرنامه تصویری داشته‌باشیم و هر روز را در یک شهر به سر ببریم. این باعث می‌شود مثلا بیشتر برنامه‌ها ، آیتم سفر به مناطق مختلف کشور را داشته‌باشند. همچنین به عنوان مثال، گفت‌وگوهای چالشی با مسؤولان یا گپ‌زدن درباره موضوعات روز که به شکل مجله‌خبری روی آنتن می‌رود، بخش دیگری است که معمولا بسیاری از برنامه‌سازان در برنامه‌های صبحگاهی می‌گنجانند. این مواردی که اشاره کردم، ذهن برنامه‌ساز و مدیران را به سمت ساختاری اشتراکی می‌برد که سبب می‌شود تنوع چندانی در برنامه‌های صبحگاهی شاهد نباشیم.»

این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: «معمولا تغییرات فقط در سطح، شکل دکور و افزودن آیتم است اما آیتم‌های قبلی حذف نمی‌شود و ساختار گذشته، تغییر اساسی نمی‌کند. مگر این‌که از ابتدا یک برنامه صبحگاهی با ساختار و اندیشه‌ای متفاوت، طراحی کنیم. این طراحی هم طبیعتا صبر، حوصله، مشورت و صرف زمان مناسب می‌خواهد. البته با چالش‌هایی هم احتمالا همراه خواهدبود. برای مثال، ممکن است روزهای نخست پخش، برای مخاطب جذابیت چندانی نداشته‌باشد؛ چراکه ذهن مخاطب به ساختار قبلی عادت کرده‌است. طبیعتا یک ساختار نو باید جا بیفتد. لازم است مدیران و برنامه‌سازان برای این کار، حوصله به خرج دهند. اگر زمان صرف‌کنیم، شاید آن برنامه تازه، مقبولیت بیشتری هم پیدا کند. نباید نگران واکنش‌ها باشیم و از ایجاد تغییر بترسیم.»

از نیلی پیشنهادهایش را برای تنوع‌بخشی جویا می‌شویم و او می‌گوید: «ممکن است من به عنوان تهیه‌کننده پیشنهادی داشته‌باشم ولی این پیشنهاد باید به تایید طرح و برنامه شبکه و سازمان برسد. خودم به صورت مستقل نمی‌توانم تصمیم بگیرم و برنامه‌ای را روی آنتن ببرم. البته ممکن است من هم به عنوان برنامه‌ساز اشتباه کنم. منظورم این است که خرد جمعی باید تصمیم بگیرد تا یک برنامه روی آنتن برود، ساختار آن تغییر کند یا به شکل قبلی حفظ شود.»

او در مورد تجربه ایجاد تنوع در برنامه صبحگاهی می‌گوید:«مثلا آن زمانی که تهیه‌کننده برنامه صبح‌بخیر ایران بودم، سعی کردم جنس و سبک اجرا را در این برنامه متفاوت کنم. آقای روح‌ا... کمانی، مجری برنامه بود و سبک اجرای او نسبت به زمان خودش خیلی جدید بود. به دلیل صبحگاهی بودن برنامه، آیتم‌هایی طراحی کردم که در فضای صبحانه خوردن و با حال‌وهوای آن موقع از روز باشد. آن زمان این‌گونه نبود که همه برنامه‌ها سلبریتی‌محور باشد و ما آیتم گفت‌وگوی خودمانی با چهره‌ها در فضای صبحانه خوردن داشتیم که کاری تازه‌ به حساب می‌آمد.»

جایی برای تحلیل نیست

احتمالا شما هم دیده‌اید در برخی برنامه‌های صبحگاهی، بخشی را با حضور کارشناسان به تحلیل مسائل روز کشور در حوزه سیاست، اقتصاد، ورزش و... اختصاص می‌دهند. عده‌ای با لحاظ کردن سلیقه متفاوت مخاطبان، نسبت به این سبک برنامه‌ها انتقاد دارند. نیلی هم با تاکید بر این نظر، عنوان می‌کند: «به نظر من تحلیل در برنامه‌های صبحگاهی جایی ندارد؛ چون مردم در آن ساعت از روز اصلا حوصله بحث ندارند و باید به صورت کپسولی، وقایع روز به آنها منتقل شود.»

او ادامه می‌دهد:«البته ذائقه مخاطبان با همدیگر متفاوت است و هرکدام دوست دارند برنامه‌ای خاص را ببینند. عده‌ای از مردم دوست دارند برنامه‌ای را تماشا کنند که بیشتر اطلاع‌رسانی داشته و چیزی شبیه مجله خبری -اجتماعی باشد. چون ممکن است مردم در آن ساعت، حوصله خبرهای سیاسی را نداشته‌باشند. به نظر من مردم بیشتر از هر چیز، دوست دارند صدای خود را در این‌گونه برنامه‌ها بشنوند؛ چون برنامه‌های ترکیبی صبحگاهی بیشتر رویکرد اجتماعی دارند تا سیاسی. مردم مایل هستند نظرات‌شان در این برنامه‌ها شنیده و خودشان هم دیده شوند. اگر پرسش و انتقادی از مسؤولان دارند، در این برنامه‌ها پرسیده شود. هرقدر مجری‌ها بتوانند زبان گویای مردم باشند، طبیعتا آن برنامه موفق‌تر خواهدبود. تجربه هم این موضوع را ثابت کرده‌است. آن ایام که چنین برنامه‌هایی را تهیه می‌کردم، سعی کردم از رویکردهای متداول مثل آمدن مسؤولان به برنامه‌های صبحگاهی فاصله بگیرم و مجله‌ انرژی‌بخش صبحگاهی داشته‌باشم؛ ولی در همین ساختار، حرف مردم را می‌زدیم. مثلا آقای رشیدپور در هر برنامه‎‌ای که توانسته‌است حرف مردم را بزند، آن برنامه محبوب‌تر شده و جذابیت بیشتری پیدا کرده‌است. در برنامه‌های رادیویی‌ مثل برنامه‌های صبحگاهی رادیو جوان نیز همین‌طور است. هر جا مردم صدای خود را بشنوند و اگر پیامک می‌فرستند، خوانده شود، اشتیاق‌شان برای نشستن پای آن برنامه بیشتر می‌شود.»

وقتی بچه‌ها خواب‌اند

حتما دیده‌اید برخی برنامه‌ های صبحگاهی، برنامه کودک را در جدول پخش خود قرار می‌دهند تا گروه سنی کودک را هم به مخاطبان خود اضافه کنند. این درحالی است که کمتر بچه‌ای آن ساعت روز، بیدار است یا برای مدرسه رفتن در حال آماده شدن است.

نیلی در این مورد بیان می‌کند: «فکر می‌کنم مدت‌هاست دیگر برنامه‌ کودک به شکل سابق در برنامه‌های صبحگاهی روی آنتن نمی‌رود. زمانی شبکه یک سیما، گروه کودک داشت و برنامه کودک را به عنوان آیتمی که قبل از مدرسه رفتن، بچه‌ها را پای تلویزیون بنشاند، پخش می‌کرد. البته من مخالف این کار بودم و این بخش را در برنامه نداشتم. چون بچه‌ها در آن لحظه در راه مدرسه هستند و اگر مدرسه‌ای نباشند، در خواب به سر می‌برند. شاید فقط بزرگ‌ترها مخاطبان آن برنامه‌‌های کودک بودند.»​​​​​​​

نوشین مجلسی - گروه رسانه روزنامه جام جم