پیش‌بینی طول عمر با ساعت‌ های پیری

اما این طرز فکر از این پیش‌فرض ریشه می‌گیرد که سن تقویمی فرد، شاخص نهایی طول عمر اوست. در واقعیت، تاریخ تولد ممکن است به اندازه سبک زندگی شما ـــ این‌که چگونه کار می‌کنید، چگونه غذا می‌خورید، چگونه می‌خوابید ـــ در طول عمرتان نقش نداشته باشد.

این سبک زندگی فرد است که سن زیستی دقیق‌تری برای او تعیین می‌کند. سن زیستی مرحوم ۵۷ ساله ممکن است ۷۵ سال بوده باشد!

سن زیستی (سن بیولوژیک) شاخصی از وضعیت تندرستی عمومی یک فرد و درواقع میانگینی از وضعیت سلامت بافت‌های مختلف بدن است.

از سن زیستی برای ارزیابی فرآیند پیری به شیوه دقیق‌تر و ردیابی مسیر آسیب و از کارافتادگی بافت‌های بدن در طول زمان استفاده می‌شود.

محاسبه این سن کار چندان آسانی نیست. دانشمندان، یک دهه گذشته را صرف ساخت ابزارهایی به نام ساعت‌های پیری کرده‌اند که نشانگرهای بدن را برای تعیین سن بیولوژیک ارزیابی می‌کند.

این ساعت‌ها با نشان دادن این‌که چه میزان از اندام‌های بدن دچار تخریب و فرسایش شده‌اند، پیش‌بینی می‌کنند چند سال از عمر سالم فرد باقی مانده است.

بیشتر ساعت‌ های پیری، سن بیولوژیکی فرد را براساس الگوهای نشانگرهای اپی‌ژنتیکی تخمین می‌زنند به‌ویژه گروه‌های متیل خاصی که از طریق فرآیندی به نام متیلاسیون به دی‌ان‌ای متصل می‌شوند و بر نحوه بیان ژن‌ها تأثیر می‌گذارند.

ساعت‌های پیری‌ای که در دهه گذشته تولید شده‌اند، دقت‌های بسیار متفاوتی دارند. برخی از این ساعت‌ها طوری طراحی شده‌اند که نشان می‌دهند بدن شما دقیق چقدر پیر شده است اما برخی دیگر سرعت پیری شما را نشان می‌دهد.

در چند سال گذشته، صدها مورد از این ابزارها در آزمایشگاه‌های سراسر جهان ساخته شده‌اند اما هنوز توافق قطعی در مورد این‌که کدام‌یک از این ساعت‌ها مؤثرتر عمل می‌کنند، وجود ندارد.

نخستین ساعت‌ های پیری

اولین ساعت پیری اپی‌ژنتیک در سال ۱۳۹۰/ ۲۰۱۱ زمانی ساخته شد که استیو هورواث، محقق پیشگام در دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس، داوطلب شد با مارکوس، برادر دوقلوی همسان خود در مطالعه‌ای شرکت کند.

هورواث که یک آمارشناس زیستی بود نتایج مطالعه را تجزیه و تحلیل کرد تا بین سن داوطلبان و نشانگرهای اپی‌ژنتیک ارتباطی پیدا کند.

او دریافت الگوهای متیلاسیون می‌تواند سن افراد را بر حسب سال پیش‌بینی کند، هر چند سن‌های تخمینی به طور متوسط حدود پنج سال با سن تقویمی فرد تفاوت داشت.

هورواث از آن زمان به بعد روی ساعت‌ های پیری کار کرد. او سال ۱۳۹۲/ ۲۰۱۳ ساعت هورواث را ساخت که هنوز هم از شناخته‌شده‌ترین ساعت‌های پیری امروزی است و می‌تواند تقریبا سن هر عضوی را در بدن تخمین بزند.

براساس یک ساعت دیگر طراحی شده توسط هورواث که «دی‌ان‌ای‌ام فنو ایج» نام دارد هر یک سال افزایش در «سن فنوتیپی» با افزایش ۹درصدی احتمال مرگ ـــ به هر علتی ـــ و همچنین افزایش خطر مرگ ناشی از سرطان، دیابت یا بیماری قلبی همراه است.

بهترین پیش‌بینی کننده زمان مرگ

ساعت محبوب دیگری که هورواث و همکارانش ساختند «گریم ایج» (GrimAge) نام دارد. هورواث ادعا می‌کند این ساعت بهترین پیش‌بینی کننده زمان مرگ است.

او می‌گوید دو سال پیش سنی که این ساعت نشان می‌داد با سن تقویمی‌اش مطابقت داشت اما در آزمایش شش ماه پیش، سنی که ساعت پیش‌بینی کرد چهار سال از سن خودش بزرگ‌تر بود. از نظر هورواث این یعنی او سریع‌تر از آنچه باید، پیر می‌شود.

مورگان لوین از دانشکده پزشکی ییل هم معتقد است اگر سن زیستی شما بالاتر از سن تقویمی‌تان باشد، می‌توانیم فرض کنیم سریع‌تر از حد متوسط پیر می‌شوید. با این حال دانیل بلسکی از دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه کلمبیا می‌گوید ممکن است این‌طور نباشد.

او می‌گوید دلایل زیادی برای بالاتر بودن سن زیستی از سن تقویمی یک فرد وجود دارد. با توجه به جوان بودن علم ساخت این ساعت‌ها و در حالی‌که هورواث اذعان می‌کند هنگام ردیابی نشانگرهای اپی‌ ژنتیک احتمال بروز خطا وجود دارد محققان هنوز کاملا متقاعد نشده‌اند داشتن سن زیستی بالاتر باید نوعی هشدار تلقی شود.

در دنیای تو ساعت چند است؟

گروه‌های دیگری از محققان ساعت‌های مشابهی ساخته‌اند و هرچند امروزه صدها ساعت پیری وجود دارد اما هورواث تخمین می‌زند کمتر از ۱۰مورد این ساعت‌ها به طور گسترده در مطالعات انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرچند ساعت‌های پیری ممکن است نشانگر خوبی از سلامت کلی شما باشند اما در بیشتر موارد دقت کافی ندارند.

لوین می‌گوید هنوز از ظرفیت این ساعت‌ها به‌طور کامل استفاده نشده است. به عقیده هورواث از این ظرفیت می‌توان در بررسی‌های سلامت بالینی در کنار آزمایش‌های فشار خون و کلسترول برای کمک به افراد در درک میزان تناسب اندام و سطح سلامت یا قرار داشتن در معرض بیماری‌ها استفاده کرد.

او می‌افزاید، ساعت‌های اپی‌ ژنتیک هرگز جایگزین نشانگرهای بالینی نمی‌شوند اما می‌توانند به ارزش آنها بیفزایند.

به گفته هورواث، ما پنج سال دیگر ساعت‌های ارزشمندی مبتنی بر خون انسانی خواهیم داشت که می‌توان از ظرفیت آنها به‌صورت بالینی استفاده کرد.

در این میان، داشتن یک رژیم غذایی سالم، سیگار نکشیدن و ورزش کافی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از تاثیرات پیری است.

منابع: MIT Technology Review و insidehook.com

یاسمین مشرف - دانش