روایت گستره نفوذ زبان فارسی در ممالک مختلف در «قندنامه»

محسن کریمیان، کارگردان و تهیه‌کننده «قندنامه» در گفت‌وگو با جام‌جم درباره جزئیات هر قسمت از این مجموعه کوتاه تلویزیونی که در ایام نوروز روی آنتن شبکه مستند رفت، بیان کرد: نخستین قسمت از «قندنامه» با عنوان «رباعی همایون»، داستان سفر ظهیرالدین محمد همایون از هند به دربار صفوی برای درخواست کمک در بازپس‌گیری سرزمین موروثی و شرط جالب شاه طهماسب بود. «امیرالامرای چین» عنوان دومین قسمت از این برنامه است که داستان سفر ابن‌بطوطه به چین را روایت‌کرد. در حقیقت گزارش ابن‌بطوطه از این سفر گواهی از عالم‌گیری شعر فارسی در آن دوران است.
بوی جوی مولیان
وی ادامه داد: سومین قسمت این برنامه با نام «دلیر خُجستانی»، از دو بیتی که زندگی احمدبن عبدا... خُجستانی از امیران خراسان را دگرگون کرد، گفت. از سوی دیگر «بوی جوی مولیان» عنوان چهارمین قسمت این برنامه است که درباره نقش ماندگار و موثر شاعران در تصمیمات امرا و پادشاهان صحبت می‌کند. کارگردان «قندنامه» درباره موضوعات پرداخته شده در قسمت‌های پنجم و ششم این مجموعه کوتاه تلویزیونی گفت: پنجمین قسمت«قندنامه» با نام «حافظ و گوته»، به تاثیرگذاری شاعران فارسی‌زبان بر شعرای دیگر زبان‌ها و ششمین قسمت از این برنامه با نام «شعر عطار»، با موضوع قابلیت چشمگیر آثار عطار در به نمایش گذاشتن محتوای عرفانی برای مخاطبان ایرانی و غیرایرانی روی آنتن رفت.
کریمیان افزود: «نامه گیوک‌خان» عنوان هفتمین قسمت از «قندنامه» است که درباره استفاده زبان فارسی در دربار مغولان و قلب اروپا صحبت کرد. همچنین هشتمین قسمت آن با نام «بر گستره‌ بالکان»، از سابقه طولانی کشور بوسنی در رواج زبان، ادبیات و شعر فارسی گفت. «قندنامه» در نهمین قسمت خود با نام «فردوسی‌دوستان» نیز به تحسین حکیم ابوالقاسم فردوسی، توسط شاعران ممالک غیرفارسی پرداخت. وی درباره عناوین پرداخته‌شده در چهار قسمت پایانی خاطرنشان کرد: قسمت‌های دهم، یازدهم، دوازدهم و سیزدهم به ترتیب با نام‌های «در قلب مالزی» درباره نفوذ زبان فارسی در آسیای جنوبی، «مترجمان بخارست» درباره ترجمه‌ اشعار شعرای فارسی در رومانی، «ترکان فارسی‌دوست» درباره محبوبیت زبان فارسی بر دیگر زبان‌ها و «آرزوی بورخس» درباره شوق و اشتیاق بورخس شاعر و نویسنده غربی به اشعار فارسی صحبت کردند.به گفته تهیه‌کننده «قندنامه»، علاوه بر ۱۳ قسمتی که از این مجموعه در عید نوروز ۱۴۰۱ روی آنتن رفت، نگارش۱۳ روایت جدید دیگر هم به پایان رسیده که می‌توان آن را به عنوان فصل دوم «قندنامه» در نظر گرفت اما ساخت آن در گرو گرفتن استقبال مخاطبان از این مجموعه کوتاه تلویزیونی در عید نوروز ۱۴۰۱ است.
کریمیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره اهمیت ساخت برنامه‌هایی درباره زبان فارسی اظهار کرد: ما برای ساخت «قندنامه» باید به این مساله توجه می‌کردیم که چگونه درباره عمق نفوذ زبان فارسی که زبانی پویا و گسترده است، صحبت کنیم تا مخاطب درک کند. تنها چیزی که ما را به هدفمان رساند و در این مسیر به ما کمک کرد، رفتن به گذشته و صحبت از اتفاقات آن زمان بود.
تهیه‌کننده «قندنامه» خاطرنشان کرد: برنامه‌هایی که تاکنون درباره زبان فارسی ساخته شده و به پخش رسیده است، کمتر به مساله نفوذ زبان فارسی توجه کرده و بیشتر به موضوعات روز و شاعران فارسی زبان کشورهای منطقه پرداخته‌اند به همین دلیل «قندنامه» می‌تواند سرآغاز یک اتفاق بزرگ‌تر برای توجه به این مساله مهم باشد.
حکایت‌های تاثیرگذار
سعید فرمانی، پژوهشگر و نویسنده «قندنامه» با اشاره به این‌که طرح این مجموعه کوتاه تلویزیونی در ابتدا توسط یاسر فریادرس، مدیر پیشین مرکز مستند سوره عنوان شد، بیان کرد: این طرح به این صورت بود که حکایت‌هایی از تاثیرگذاری زبان فارسی جمع‌آوری و به‌صورت مستندی کوتاه یا موشن‌گرافیک عرضه شود.
وی با اشاره به این‌که «قندنامه» به تاثیر و نقش زبان فارسی در دیگر فرهنگ‌ها و زبان‌ها یا به عبارتی دیگر به گستره نفوذ زبان فارسی در دیگر ممالک پرداخته است، گفت: البته در کنار این مسائل، حکایت‌هایی هم درباره میزان تاثیرگذاری شعر و زبان فارسی در دوران‌ مختلف تاریخ نقل کرده‌ایم اما عمده قسمت‌های «قندنامه» درباره گستره نفوذ زبان فارسی در دیگر ممالک است.
نویسنده «قندنامه» درباره دغدغه خود نسبت به زبان و ادبیات فارسی گفت: در نگاهی کلان‌تر باید بگویم در روزگاری که دغدغه‌های رنگارنگ در جامعه وجود دارد، مهم‌ترین نقطه اشتراک فرهنگ‌های موجود، در زمان‌ها و مکان‌های مختلف، در حوزه ایران فرهنگی همان زبان فارسی است.
فرمانی افزود: مساحت ایران فرهنگی بسیار گسترده‌تر از مرزهای جغرافیایی ایران امروز است و ماوراءالنهر و بغداد و هند و سند و... را شامل می‌شود. امروزه بسیاری بر این باورند که زبان فارسی در جغرافیای ایران فرهنگی در معرض آسیب‌هایی قرار دارد، به همین دلیل به این نتیجه رسیدیم که با توجه به ظرفیت و مجال موجود، اثری تولید و عرضه کنیم که با این موضوع مرتبط باشد.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در پاسخ به این پرسش که آیا تمام اطلاعاتی که به آن دست پیدا کرده در «قندنامه» آمده است یا نه، مطرح کرد: بعضی از موضوعات در مراحل مطالعات و نگارش کنار گذاشته شد. تلاش بر این بوده که متن‌ها به‌صورت مختصر و پیراسته و به فراخور هر قسمت- که نباید از تعداد کلماتی معین تجاوز می‌کرد- به کار بسته شود.نویسنده «قندنامه» در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان این‌که آوازه همه بزرگان طراز اول زبان و ادبیات فارسی در جهان پیچیده است، یادآور شد: خیام، فردوسی، عطار، حافظ، مولانا، نظامی‌گنجوی و... بزرگانی شناخته‌شده در سطح جهانی‌اند. بیتی از سنایی مرجع فیلمی می‌شود که جایزه اسکار دریافت می‌کند.

سپیده شریعت رضوی - رسانه / روزنامه جام‌جم