پژوهش برای پیشرفت بیشتر

به گزارش جام جم، به مناسبت هفته پژوهش، پای صحبت‌های دکتر احمد کاظمی، مدیر پژوهش‌های کاربردی معاونت برون‌مرزی و همکاران این واحد نشستیم. کاظمی که از سال ۱۳۹۳ مدیریت پژوهش‌های کاربردی را به عهده دارد، دارای دکترای حقوق بین‌الملل عمومی است. تالیف چندین کتاب از جمله کتاب‌های «مفهوم اقلیت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر»، «امنیت در قفقاز جنوبی»، مشارکت در نویسندگی کتاب دو جلدی «رسانه‌های برون‌مرزی در جهان» و نگارش ده‌ها پژوهش و مقاله حوزه‌های بین‌المللی، حقوقی و رسانه‌ای از جمله آثار علمی اوست.

پژوهش‌های کاربردی
دکتر احمد کاظمی، مدیر پژوهش‌های کاربردی معاونت برون‌مرزی درباره تحول‌آفرینی در پژوهش‌های برون‌مرزی می‌گوید: «رسانه برون‌مرزی، رسانه‌ای پژوهش‌مدار است و از بدو فعالیت این واحد از سال ۱۳۷۶، صدها پژوهش منتشر کرده که در اختیار شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی قرار گرفته است. اما باتوجه به سرعت توسعه شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی نیاز به توسعه و تغییرات در ساختار واحد پژوهش وجود دارد، چراکه ساختار پژوهش با اندک تغییراتی مربوط به سال ۱۳۷۶ است و علی‌رغم دستورات معاون برون‌مرزی، این موضوع تاکنون تحقق پیدا نکرده است.»دکتر کاظمی با تاکید بر این‌که که تحول‌آفرینی در پژوهش برون‌مرزی نه در شعار، بلکه در عمل مورد اهتمام پژوهش‌های کاربردی بوده است، تاکید می‌کند: «مهم‌ترین سند بالادستی و نقشه راه درخصوص ضرورت تحول‌آفرینی در پژوهش، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است».مدیر واحد پژوهش‌های کاربردی با تاکید بر این‌که مهم‌ترین رهنمود بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی از منظر پژوهشی این است که در همه بخش‌ها در کشور نیاز به یک جهاد پژوهشی وجود دارد، افزود: «این هدف تنها با رویکرد تحول‌آفرینی به پژوهش ایجاد می‌شود.» مدیر پژوهش‌های کاربردی برون‌مرزی، پُر کردن فاصله میان پژوهش و آنتن را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پژوهش برون‌مرزی خواند و افزود: «هیچ پژوهشی در این واحد تولید نمی‌شود، مگر این‌که به برنامه تبدیل و از طریق «سامانه نیوزروم» برون‌مرزی در اختیار شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی قرار گیرد.»

دکتر کاظمی افرود: «پژوهش‌های کاربردی برون‌مرزی با قدرت، فرآیند توسعه و تحول‌آفرینی پژوهشی متناسب با نیازهای رسانه‌های برون‌مرزی را ادامه می‌دهد، اما ضرورت دارد واحدهای ذیربط درخصوص الگو و بودجه، متناسب با رویکرد بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به پژوهش (اصل اول پژوهش) و با توجه به توسعه شبکه‌های برون‌مرزی و چشم‌انداز آن، اهتمام جدی برای تغییر در چارت سازمانی و بودجه پژوهش‌های کاربردی، به‌ویژه برای اجرایی کردن سامانه مرکزی نظرسنجی داشته باشند.»

عمل‌گرایی و پرهیز از شعارزدگی در پژوهش

حسن بهشتی‌پور، عضو شورای پژوهشی برون‌مرزی درخصوص تجربه همکاری خود با پژوهش‌های برون‌مرزی می‌گوید: «به قول فردوسی حکیم، دو صدگفتار به اندازه نیم‌‌کردار ارزش نخواهد داشت. در بیش از ۲۰ سالی که با پژوهش کاربردی برون‌مرزی همکاری داشتم، به این واقعیت رسیدم که این واحد دقیقا مصداق بارز تولیدکننده پژوهش‌های فاخرکاربردی است. یعنی پژوهشی که اغلب آنها، کم و بیش هر پنج شرط اصلی پژوهش فاخر را دارند. یعنی اول در مساله‌شناسی و بیان مطالب استوار و محکم هستند، دوم ساختار علمی، مستند و دقیق دارند، سوم نثری روان، رسا و منسجم دارند، چهارم مطابق با نیازهای مخاطبان و سیاست‌های تعیین‌شده هستند و پنجم با تلفیق رویکرد علمی و رسانه‌ای، جامع و مانع‌اند.» مدیر اسبق شبکه العالم توضیح می‌دهد: «پژوهش‌های کاربردی برون‌مرزی در زمینه کاربردی شدن این پژوهش‌های فاخر نیز برای هرسه مرحله پیش‌تولید، حین تولید و پس از تولید، برنامه‌ریزی دارد؛ یعنی پیش از تولید، پژوهش اقدام‌های لازم رابرای جذب پژوهشگران خِبره و نیز تعیین موضوع‌های اولویت‌دار برای رسانه‌های برون‌مرزی و فراخوان عمومی و سرانجام ارائه راهنمایی‌های لازم برای پژوهشگران را برنامه‌ریزی کرده است. اما درجریان نگارش پژوهش نیز همکاری استاد راهنما (ناظر) با پژوهشگر در عمل به هدایت اثر در مسیر پروپوزال تصویب‌شده کمک می‌کند. در مرحله پس از تولید نیز پژوهش علاوه‌بر ارزیابی نهایی کیفیت پژوهش، نتیجه تحقیق به تیم برنامه‌ساز تحویل می‌شود تا آنها متناسب با نیاز شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی، متن تحقیق را به متن برنامه‌های چندرسانه‌ای تبدیل کنند. در پایان لازم می‌دانم از صمیم قلب کسب رتبه علمی پژوهشی برای دو فصلنامه برون‌مرزی را خدمت مدیر محترم و همه همکاران تبریک عرض کنم.

استقبال مخاطبان از توسعه انتشار کتاب‌های جدید​​​​​​​
محمد روحی، کارشناس واحد پژوهش‌های کاربردی معاونت برون‌مرزی با تاکید بر این‌که کتب منتشرشده از جمله کتاب دو جلدی «رسانه‌های برون‌مرزی در جهان» با استقبال خوب مخاطبان و مراکز علمی مواجه شده است، می‌گوید: «از سال ۹۶ که پروانه نشر کتاب برای معاونت برون‌مرزی اخذ شده، تبدیل پژوهش‌های فاخر به کتاب، در دستور کار قرار گرفته است. در این راستا همسو با اولویت‌های ابلاغی، در سال جاری علاوه‌بر ترجمه و چاپ کتاب «هیزم بر آتش: نقش ترامپ در افول سیاست خارجی آمریکا» در آذرماه، فرآیند نگارش و نظارت علمی کتاب «نگاهی به اندیشکده‌های آمریکایی در حوزه سیاست خارجی» به اتمام رسیده و به‌زودی در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت.» وی می‌افزاید: «انتشارات پژوهش‌های کاربردی آمادگی دارد در جهت کمک به تولید محتوای علمی در حوزه‌های برون‌مرزی با محوریت دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای و مطالعات روابط، سیاست، ارتباطات و حقوق بین‌الملل، تمام آثار مرتبط با این زمینه‌ها را که با ماموریت‌های موضوعی رسانه‌های برون‌مرزی ارتباط داشته باشد و هزینه‌های مالی آن از سوی متقاضیان تقبل گردد، به زیور طبع آراسته نماید.»

تقویت تولید برنامه‌های چند رسانه‌ای​​​​​​​
رویا موفق، کارشناس پژوهش‌های کاربردی نیز در پاسخ به این سوال که برنامه‌های تولیدی که بر پایه پژوهش تولید می‌شود، چه تاثیری بر جذب مخاطب دارد، می‌گوید: «در فضای رقابتی رسانه‌ای، تنها برنامه‌ای که حاصل پژوهش متقن و شناخت ذائقه رسانه‌ای مخاطبان باشد، می‌تواند منجر به جذب حداکثری مخاطبان گردد.»
وی افزود: «استقبال شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی از برنامه‌های ارسالی پژوهش‌های کاربردی روی سامانه برون‌مرزی، به دلیل موفقیت این برنامه‌ها در جذب مخاطبان است.» به گفته موفق، با اهتمام جدی این واحد برای تبدیل مستقیم پژوهش‌های منتشره در موضوعات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی به برنامه‌های تولیدی، در چهار سال گذشته بیش از ۱۲۰ عنوان برنامه در سری‌های ۱۳، ۲۶ یا ۳۹ قسمتی از پژوهش‌ها، استخراج شده است که بالغ بر ۵۰۰۰ دقیقه برنامه می‌شود. این کارشناس همچنین با اشاره به انتشار ماهنامه «مطالعات افول آمریکا» از فروردین سال‌جاری می‌گوید: «علی‌رغم هیاهوی رسانه‌های غربی درباره قدرت آمریکا و بازنمایی غیرواقعی از آن، به اذعان موسسات مطالعاتی مهم، دوران پساآمریکا آغاز شده است. پژوهش‌های کاربردی با انتشار این ماهنامه تلاش کرده است در قالب مطالعات افول پژوهشی آمریکا، تصویر روشنی از افول آمریکا برای مخاطبان بازنمایی کند و نشان دهد که این افول تنها محدود به حوزه اقتصادی و نظامی نیست، بلکه شامل سایر زمینه‌های سیاسی، علمی، اجتماعی، فرهنگی، رسانه‌ای، حقوقی، اخلاقی و دینی نیز می‌شود.وی افزود: «ارائه تحلیل، راهبردهای رسانه‌ای، اخبار، معرفی تولیدات رسانه‌ای و کتب، همچنین انعکاس دیدگاه اندیشکده‌ها، صاحبنظران و گزارش‌های ویژه، بخش‌های اصلی این ماهنامه را
تشکیل می‌دهد.»

مؤفقیت«پژوهشنامه رسانه بین‌الملل»​​​​​​​
محمود ترابی‌اقدم، کارشناس پژوهش و مدیر داخلی «پژوهشنامه رسانه بین‌الملل» درخصوص فرآیند کسب اعتبار علمی «ب» برای دو فصلنامه «پژوهشنامه رسانه ‌بین‌الملل» و اولویت‌های موضوعی آن تصریح می‌کند: «با توجه به ضریب نفوذ بالای نشریات علمی در عرصه‌های پژوهشی، نخبگانی، مدیریتی و رسانه‌ای، معاونت برون‌مرزی تهیه و انتشار پژوهشنامه رسانه بین‌الملل را از سال ۱۳۹۵، با حمایت معاون محترم برون‌مرزی و با جذب تعدادی از اساتید برجسته حوزه‌های ارتباطات سیاسی، مدیریت رسانه، مطالعات رادیو و تلویزیون، روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل به‌عنوان هیات تحریریه به‌صورت سالنامه آغاز کرد.
علی‌رغم کمبود منابع مالی و نیروی انسانی، با اهتمامی که گروه اجرایی-علمی نشریه برای انتشار مقالات علمی- پژوهشی فاخر داشتند، سالنامه پژوهشنامه رسانه بین‌الملل از سال ۱۳۹۹ تبدیل به دوفصلنامه گردید و پس از انتشار شش شماره، براساس ارزیابی کمیسیون بررسی نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، موفق به کسب رتبه علمی «ب» شد که این اعتبار از شماره ۴ نشریه (۱۳۹۸) احتساب می‌گردد.
این نشریه میان‌رشته‌ای از طریق سامانه تخصصی به نشانی
imrl.arc.irib.ir به تأمین، داوری و انتشار مقالات علمی - پژوهشی با محوریت دیپلماسی (رسانه‌ای، فرهنگی، حقوقی، سایبری و هنری) که همسو با ظرفیت‌ها و کارکردهای رسانه‌های برون‌مرزی هستند، می‌پردازد.
به گفته ترابی، هفتمین شماره پژوهشنامه رسانه بین‌الملل در هفته پژوهش منتشر می‌شود.

ضرورت دوزبانه شدن پژوهشنامه رسانه بین‌الملل
دکتر محمدقلی میناوند، سردبیر نشریه پژوهشنامه رسانه بین‌الملل درخصوص طرح‌های آینده این نشریه می‌گوید: «دوفصلنامه میان‌رشته‌ای پژوهشنامه رسانه بین‌الملل حاصل ایده‌ای خلاقانه و نگاهی آینده‌نگرانه به امر پژوهش کاربردی در رسانه ملی بود که در سال ۱۳۹۵ به همت همکاران حوزه پژوهش معاونت برون‌مرزی به‌ویژه آقای دکتر کاظمی و با حمایت بی‌دریغ و مداوم معاونان محترم سابق این حوزه آقایان دکتر اخگری و دکتر جبلی توسعه و تکامل پیدا کرد و خوشبختانه امروز این نشریه وزین به درختی بارآور مبدل شده است. در شش شماره قبلی نشریه، تلاش همه همکاران مصروف جذب و تأمین مقالات علمی با بالاترین سطوح کیفیت بود که در عین قرار داشتن در تراز یک نشریه دانشگاهی معتبر، سیاست‌های خبری و برنامه‌سازی شکلی و محتوایی، رسانه‌های برون‌مرزی را به بهترین وجه تغذیه و پشتیبانی محتوایی کند.

استفاده از ظرفیت‌های نشست‌های تخصصی​​​​​​​
مهدی فرید، کارشناس و گزارشگر پژوهش‌های کاربردی نیز درخصوص تعاملات پژوهش‌های کاربردی با سایر مراکز پژوهشی می‌گوید: «علاوه‌بر توسعه تعاملات پژوهشی که از سال‌ها قبل از جمله در قالب امضای تفاهمنامه‌ها ادامه دارد، از امسال فعالیت جدیدی در این خصوص در قالب رویکرد عملگرایانه برای بهره‌برداری از ظرفیت نشست‌های تخصصی مراکز علمی و دانشگاهی در راستای نیازهای رسانه‌های برون‌مرزی آغاز شده است.» وی تصریح می‌کند: «از سال جاری، پژوهش‌های کاربردی در نشست‌ها و وبینارهایی که موضوعات آنها مربوط به تحولات بین‌المللی و متناسب با اولویت‌ها و نیازهای شبکه‌های برون‌مرزی است، حضور یافته و اقدام به تهیه گزارش از مهم‌ترین محورهای مطرح‌شده در آن نشست‌ها، به‌علاوه توصیه‌ها و راهبردهای رسانه‌ای می‌کند.» به‌ گفته فرید، این گزارش‌های کاربردی، برای بهره‌برداری شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به سامانه برون‌مرزی ارسال می‌شوند.

اولویت سنجی موضوعات پژوهشی
فریبا آنی، دیگر کارشناس پژوهش‌های کاربردی است که از وی درباره پژوهش‌های در دست انتشار می‌پرسیم و پاسخ می‌دهد: «غیر از پژوهش‌هایی که مربوط به ارزیابی، تکمیل و توسعه آرایش رسانه‌ای برون‌مرزی است، ده‌ها عنوان پژوهش دیگر در دو قالب «پژوهش‌های برنامه‌ای» و «مجموعه‌ راهبردهای پژوهشی رسانه‌ای و کاربردی»، در دست انتشار است که مربوط به طیف گسترده‌ای از تحولات بین‌المللی، روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل با رویکرد رسانه‌ای هست.وی می‌افزاید: «اولویت سنجی موضوعات پژوهشی براساس نیازهای شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی صورت می‌گیرد، ضمن این‌که شورای پژوهشی برون‌مرزی در این روند تلاش می‌کند موضوعات فرآیندمحور و موضوعات خاصی که اغلب در رسانه‌های نظام سلطه درخصوص آنها سکوت می‌شود یا وارونه بازنمایی می‌شوند، انتخاب کند. اساسا مهم‌ترین دلیل این‌که برنامه‌های تولیدی از پژوهش‌ها، کنشگرانه و جریان‌ساز هستند نه واکنشی، همینرویکرد است.»آنی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر ده‌ها پژوهش برنامه‌ای در دست انتشار است که عناوین تعدادی از آنها عبارتند از: «چشم‌انداز روابط آمریکا و عربستان سعودی در دوره ریاست جمهوری جو بایدن»، «گروه‌های قومی مذهبی در رژیم صهیونیستی و جایگاه آنها در جامعه و سیاست»، «بررسی تبعات ۲۰ سال مداخله نظامی آمریکا در افغانستان» و...

فاطمه عودباشی، نوشین مجلسی/روزنامه جام جم