گول سیم‌های نامرئی ارتودنسی را نخورید

سال‌ها پیش، وقتی افراد به ناهنجاری فک و دندان دچار بودند، چاره‌ای برای آن نبود. اما به مدد درمان‌های دندانپزشکی و در رأس آن ارتودنسی، بسیاری از این ناهنجاری‌ها قابل درمان است. اما همیشه باورهای درست و غلطی در هر نوع درمانی وجود دارد و ارتودنسی نیز از این قاعده مستثنا نیست.

برای این‌که پاسخ درست بسیاری از سوال‌ها درباره درمان‌های ارتودنسی را دریابیم با دکتر محمد سیف، دندانپزشک و ارتودنتیست گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

دوست ندارید بخندید. هروقت هم لبخند می‌زنید، دستتان را جلوی دهان می‌گیرید. از نوجوانی تا حالا، لبخندزدن، نقطه ضعف شما بوده است.

چند بار هم عزم‌تان را جزم کرده‌اید تا این دغدغه را برطرف کنید؛ اما شنیده‌اید درمان‌ های ارتودنسی حداکثر تا دوره نوجوانی پاسخگوست و حالا از زمان آن گذشته است.

دکتر محمد سیف درباره این باور توضیح می‌دهد: «این باور درست نیست. ارتودنسی هیچ محدودیت سنی ندارد. حدود 6 تا 7 سالگی، برای اولین‌بار باید دندان‌ها از نظر نیاز به ارتودنسی بررسی شود. با کمک عکس OPG (عکس‌برداری کامل از دندان‌ها)، وضعیت فک، دندان‌ها و جوانه‌های دندانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و تاحدی می‌توان مشکلات دندانی را شناسایی کرد. اگر در سنی که به آن اشاره شد، مراجعه صورت نگیرد، در رده‌های سنی بعدی هم امکان مراجعه و درمان وجود دارد با این تفاوت که نوع درمان متفاوت است. برای مثال تا وقتی که امکان رشد اسکلتی وجود دارد، می‌توان بدون جراحی برای افزایش اندازه فک اقدام کرد. تنها عامل بازدارنده برای درمان ارتودنسی، بیماری‌ لثه یا دندان (پوسیدگی، التهاب لثه، شکستگی دندان و...) است که درمان نشده باشد. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد در ایالات متحده، حداقل یک سوم و حداکثر تا یک دوم بیماران مراجعه‌کننده برای درمان ارتودنسی را بزرگسالان تشکیل می‌دهند.»

زمان، مسأله‌ساز نیست

دوست داریم سریع به نتیجه برسیم! به‌همین دلیل هم خیلی از کارها را نیمه‌کاره رها می‌کنیم. بعضی افراد عقیده دارند ارتودنسی، درمانی زمان‌بر است و شاهد مثال هم می‌آورند که فلانی و فلانی، درمان را نیمه‌کاره رها کرده‌اند. این گفته‌ها حقیقی است یا بهانه؟

دکتر سیف توضیح می‌دهد: «برای درمان ارتودنسی دو نکته مهم وجود دارد؛ شناسایی مسأله و انتخاب نوع درمان. بنابراین زمان موردنیاز برای درمان بعضی مشکلات در کودکان به سه تا شش ماه زمان نیاز دارد و اگر مشکل خفیف باشد؛ همین مدت زمان حتی برای درمان بزرگسالان نیز کافی است. بنابراین هرچه مشکل دندان‌ها پیچیده‌تر باشد، روند درمان طولانی‌تر می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «درمان‌های ارتودنسی گاهی زمان‌بَر است، اما مراجعی نداشته‌ایم که به‌دلیل طولانی‌بودن روند درمان، کار را نیمه‌کاره رها کرده باشد. از سوی دیگر باوجود طولانی بودن درمان بعضی مراجعان، نیاز به مراجعه روزانه یا هفتگی نیست.»

سیم‌ها همیشه ماندگارند

به کدام روش درمانی اعتقاد بیشتری دارید؟ روش‌های سالیان دور یا روش‌های علمی به روز شده؟ بعضی افراد اصرار دارند تا دندانپزشک از روش‌های خاصی- بیشتر آنچه دیده و شنیده‌اند- برای درمان آنها استفاده کند! آنها باور دارند که بهترین روش درمان، همان است.

دکتر محمد سیف درباره این باور توضیح می‌دهد: «در علم همیشه با پیشرفت روبه‌رو هستیم و درمان‌های ارتودنسی هم از این قاعده مستثنا نیستند. درباره سیم‌ها و بِراکِت‌های ارتودنسی تبلیغات بسیاری به‌ویژه از جنبه زیبایی آنها، شامل نامرئی یا شفاف‌بودن شده است. در این خصوص اگر هم برتری داشته باشند، فقط از جنبه زیبایی آنهاست. اما براساس اصول ارتودنسی و بیومکانیک که در ارتودنسی برای حرکت دندان مدنظر است، کماکان بهترین وسایل و تجهیزات، براکت‌ها و سیم‌های فلزی هستند.»

او اضافه می‌کند: «وسایل جدید هم کارایی لازم را دارند و نباید آنها را رد کرد. علاوه بر اینکه همه وسایل مورد استفاده در کار ارتودنسی درحال تغییر و پیشرفت هستند و امیدواریم انواع جدید هم مانند سیم‌ها و براکت‌های فلزی کارایی لازم را پیدا کرده و اطلاع‌رسانی درست، جای تبلیغات را بگیرد.»

نامرئی، حقیقی نیست 

«مشخص نبودن» یا «نامرئی بودن» یکی از تاکیدهای مراجعان به مطب‌ پزشکان در رشته‌های مختلف است. برای مثال مراجعان تاکید می‌کنند که عمل بینی‌شان مشخص نبوده یا ارتودنسی آنها نامرئی باشد. ارتودنسی نامرئی امکان دارد؟

این ارتودنتیست درباره ارتودنسی نامرئی تأکید می‌کند: «چیزی به اسم ارتودنسی نامرئی وجود ندارد.»

او ادامه می‌دهد: «در حالت ایده‌آل، ارتودنسی «لینگوآل» وجود دارد. در این روش، وسایل مورد استفاده برای ارتودنسی، پشت دندان‌ها قرار می‌گیرد. بنابراین از بیرون دیده نمی‌شود. اما تحمل این نوع ارتودنسی بسیار دشوار است. به این دلیل که ابزار در تماس با زبان است. در کارهای تحقیقاتی و کنگره‌ها درباره این روش صحبت می‌شود؛ اما به دلیل مسأله‌ای که به آن اشاره شد و محدودیت‌های تکنیکی برای رفع مشکلات ارتودنسی، اصلا رایج نیست.»

دکتر سیف به وسایل مورد استفاده‌ای که به‌عنوان «ارتودنسی نامرئی» به مراجعان معرفی می‌شود اما درحقیقت نامرئی نیستند اشاره می‌کند و می‌گوید: «رنگ این وسایل، کِرم روشن یا تیره است. سیم‌هایی که در مرحله‌ای از درمان استفاده می‌شوند، کاملا فلزی بوده و قابل رویت‌اند. مهم‌تر اینکه بیشتر این وسایل کارایی بِراکت‌های سیمی را نداشته و قیمت آنها بسیار بالاست و در شرایط تحریم کشور ما و در دسترس نبودن برندهای معروف، مشکلی‌ جدی در استفاده و هزینه آنها وجود دارد. بنابراین نامرئی و شفاف‌بودن ارتودنسی، ادعایی تبلیغاتی است که فقط باعث سردرگمی بیمار می‌شود.»

دکتر سیف درباره تبلیغ دیگری درباره نامرئی‌بودن ارتودنسی توضیح می‌دهد: «تبلیغ دیگر درباره «اَلاینِرها» یا «این‌ویزاَلاین‌ها» است. در این تبلیغ‌ها، عکس شفافی از پلاکی که شبیه «نایت‌گارد» ( محافظ دندانی شب) است دیده می‌شود. این پلاک‌ها سه ایراد مهم دارند. نخست این‌که تا وقتی نو هستند، شفافند. دوم این‌که بسیار بزرگ هستند و سوم این‌که متحرک هستند و اگر بیمار در استفاده از آن کوتاهی کند، درمان به نتیجه نمی‌رسد. بنابراین تاکید بر شفاف و نامرئی‌بودن، با هدف جلب مشتری است و عملکرد علمی آن، در جایگاه دوم قرار گرفته است.»

لق شدن با لق شدن فرق دارد!

افتادن دندان، کابوس بزرگی است. بنابراین وقتی بشنویم ارتودنسی «لق شدن» دندان را به همراه دارد، برای درمان تردید می‌کنیم.

دکتر محمد سیف در این باره توضیح می‌دهد: «لق شدن دندان‌ اصطلاحی است که دو وجه کاملا متفاوت دارد. نوعی که در عامه مردم رایج است و باید هم به آن اهمیت داد، لق‌شدن در اثر از بین رفتن استخوان و لثه دور دندان‌ و کاهش حمایت دندان با لثه و استخوان‌هاست. این لقی، ناشی از بیماری است که حتی می‌تواند هشداردهنده وجود بیماری استخوانی در نقاط دیگر بدن باشد که به ناحیه فک و دندان یورش ( متازتاز) برده‌اند.»

این دنداپزشک ادامه می‌دهد: «لقی در اثر ارتودنسی، جز‌ئی از مراحل حرکت دندانی و به خاطر تغییر متابولیسم و ساخت‌وساز در استخوان اطراف دندان است. با رعایت بهداشت و افزوده‌نشدن التهاب اضافه، هیچ تخریب و صدمه‌ای اتفاق نمی‌افتد. چون لقی- که فقط هم توسط بیماری قابل احساس است- با درد همراه است، به بیمار توصیه می‌شود از گاززدن و جویدن غذاهای سفت خودداری کند. به‌طور استثنا اگر لقی زیادی احساس شود، باید به پزشک گفته شده و دندان‌ها، معاینه مجدد شده یا با رادیوگرافی وضعت بررسی شود. دلیل این عارضه می‌تواند ناشی از مشکلی زمینه‌ای باشد که البته لقی حاد ناشی از ارتودنسی بسیار نادر است.»

مهتاب خسروشاهی - سلامت / روزنامه جام جم