اصل اول؛ مدیریت اختلافات

بحث انتخاب زاکانی برای شهرداری تهران پیوست حاشیه داشت و سرانجام حل و فصل این اختلاف به دومین جلسه شورای‌ شهر در خیابان بهشت کشیده شد.

اختلاف نظر و سلیقه آن هم برای امر مهمی مثل انتخاب شهردار پایتخت بدیهی است اما ارائه تصویر نزاع بر سر قدرت از شورایی که قرار است خدمت را سرلوحه کار قرار دهد مذموم است.

در شرایطی که حدود ۷۶درصد جمعیت کشور شهرنشین هستند، این اتفاق بسیار مهم است که بین برنامه‌های توسعه ملی دولت با برنامه‌های توسعه شهری که توسط شهرداری‌ها تنظیم می‌شود، هماهنگی وجود داشته باشد.

از سوی دیگر حل بسیاری از مشکلات شهری به‌ویژه در تهران به همکاری و تعامل نهادها و دستگاه‌های دولتی با مدیریت شهری نیاز دارد و از این رو تعامل شورا و شهرداری با قوه مجریه در فرآیند توسعه شهری سهیم است اما قبل از ورود به این مساله، مدیریت اختلافات و وارد نشدن به نزاع رسانه‌ای و در عین حال تبدیل نشدن به فریم اختلاف پیش نیاز این توسعه است.‌ در این گزارش به اهمیت مدیریت اختلافات و پرهیز از تبدیل آن به نزاع و تنش پرداخته‌ایم.

در حاشیه یک انتخاب

دومین ماه تابستان تازه شروع شده بود که خبر آمد شورای‌ششم تهران تا نیمه مرداد برنامه خود را آغاز می‌کند و علی‌القاعده کار شورای‌ شهر بدون انتخاب شهردار معنی و مفهومی نداشت.‌

پس اولویت آنها انتخاب شهردار برای تهران بود تا بتوانند پایتخت را از کرختی چهار ساله دربیاورند و دوباره امید را روی در و دیوار شهر نقاشی کنند.

در همان زمان سخنگوی شورای منتخبین اعلام کرد ما بعد از ارزیابی بر اساس شاخص‌ها به یک لیست 12گزینه‌ای رسیدیم که البته سرانجام شش گزینه جدی برای انتخاب شهردار پیش روی شورای‌ششمی‌ها قرار گفت و نهایتا رقابت به سه نفر ختم شد، وقتی در همان آغاز کار منتخبین شورای‌ ششم در انتخاب گزینه‌ها دچار اختلاف نظر شدند، پرویز سروری، از اعضای برجسته شورای‌ ششم به میدان آمد و توضیح داد خاصیت شورا و پارلمان، مباحثه است و این نشانه زنده بودن و نشاط جلسات محسوب می‌شود.

این‌که برخی در انتخاب گزینه‌های نهایی نظر موافق یا مخالف داشته باشند به معنای اختلاف نیست. برخی گمان می‌کنند چون منتخبین شورای‌ ششم مربوط به یک لیست 21نفره‌اند همه به یک شکل عمل می‌کنند ولی منتخبین نشان دادند میان اعضا گپ و گفت‌وگوست و تضارب اندیشه وجود دارد.

عصر چهارشنبه 13مرداد، جلسه انتخاب شهردار در حالی برگزار شد که قرار بود خبری از آن منتشر نشود،‌ اما وقتی نام علیرضا زاکانی به عنوان شهردار تهران از این نشست عصرگاهی به رسانه‌ها رسید،‌ فضا تا حدودی ملتهب و بین اعضای شورای‌شهر اختلاف شد.‌

قضیه از این قرار بود که در مرحله اول رای‌گیری برای شهردار تهران سه رقیب وجود داشت که زاکانی با 9رای، مازیار حسینی با هشت رای و محسن پیرهادی با سه‌رای فضای اولیه را ازآن خود کردند اما در نهایت نام علیرضا زاکانی با ۱۲رای به عنوان پیروز این رقابت اعلام شد.

کسانی که در دور اول به محسن پیرهادی رای داده بودند ظاهرا در دور دوم رای خود را به سبد زاکانی ریختند و عامل پیروزی او شدند.

هنوز دقایقی از اعلام شهردار شدن زاکانی برای تهران نگذشته بود که مهدی چمران در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها،‌ این خبر را رد کرد و گفت نام شهردار روز یکشنبه اعلام می‌شود. برخی از اعضای شورای‌شهر ششم هم دلیل تایید نشدن نام شهردار منتخب را هم قسم شدن برای محرمانه ماندن نتیجه رای‌گیری عنوان کردند. حالا باید منتظر ماند و دید زاکانی، شهردار احتمالی تهران امروز یکشنبه با چند رای به صورت رسمی و نهایی راهی بهشت می‌شود.

اختلاف نظر آری - نزاع نه

حالا که اختلاف‌نظرهای داخلی شورای‌شهر جدید به بیرون درز کرده، اهمیت مدیریت اختلاف، زنگ خطر را به صدا درآورد. گرچه ذات اختلاف‌نظر و سلیقه آن هم در یک موضوع کارشناسی بدیهی و پذیرفته شده است اما هنر کنترل اختلاف و اجازه ندادن برای تصویرسازی منفی از یک ترکیب نو نیازمند مدیریت قوی است؛ نکته‌ای که شورای ششمی‌ها با توجه به فضای اجتماعی و سیاسی باید بیشتر آن را مراقبت کنند.

وقتی غروب چهارشنبه خبری غیررسمی اما ظاهرا نهایی و تایید شده از شهردار شدن علیرضا زاکانی از سوی برخی رسانه‌ها منتشر شد، تکذیب آن توسط چمران جنجال جدیدی به راه انداخت و در رسانه‌های طوری بازنمایی شد که بر سر انتخابات شهردار دعوا و اختلاف وجود دارد، این موضوع قطعا در خلأ شکل نمی‌گرفت اما دیتا دادن به این تصویرسازی از طریق تکذیب و تایید، ضربه اول را زد.

پرهیز از بازنمایی «جنگ قدرت»،‌ اصل اول است که شورای ششمی‌ها آن را سرلوحه قرار دهند و به خاطر داشته باشند که ‌ یک جریان رسانه‌ای برخوردار از پشتوانه سیاسی و مالی قدرتمند علاقه زیادی برای تصویرسازی وارونه و بزرگنمایی جزئی‌ترین اختلافات دارد تا از کاه کوه بسازد و پیام ناکارآمدی را بازتاب دهد و امید مردم را نسبت به تحولات امیدبخش دلسرد کند.

نکته دیگر این‌که از ابزار رسانه نه تنها باید دقیق و بجا استفاده شود ، بلکه باید مراقبت کرد از این ظرفیت نباید برای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌های داخلی در امور شورا استفاده نشود که اگر این راه باز شود،‌ دیگر سخت می‌توان اختلافات را از رسانه جمع کرد. اما اگر رسانه‌ای شدن مواضع به اندازه و به‌هنگام باشد، رسانه هم می‌تواند به ارتقای کیفیت کار شورای‌شهر ششم کمک کند.

سیدمحمد آقامیری، عضو شورای‌شهر ششم تهران با بیان این‌که بگومگویی درجریان اتفاقات اخیر شورا رخ نداده به جام‌جم گفت: بالاخره هر طیفی علاقه‌مند است فرد موردنظر خود را برای شهرداری در نظر بگیرد و از این منظر بر وجوهات برتر و همچنین جنبه‌های مثبت او به نسبت نامزدهای دیگر احراز پست شهرداری تهران تاکید می‌کند. به همین واسطه رایزنی بر سر توانمندی‌های کاندیدای مطلوب میان اعضای شورا وجود دارد.

وی همچنین مباحثی را که در مورد نامزدهای شهرداری تهران مطرح شده است، بحث‌های طلبگی دانست و گفت: اختلاف سلایق در این زمینه وجود داشت اما در روز رای‌گیری تمامی 21عضو شورای‌شهر تهران بر سر یک نفر به توافق می‌رسد. چراکه اساسا ما از این بحث عبور کردیم و درحال حاضر روی مباحث دیگر متمرکز شده‌ایم.

عبرت از گذشته

اختلاف، درست مثل آتشی است که در کوهی از کاه خشک بیفتد، شعله بکشد و بسوزاند.‌ انگار دیگر اختلاف اعضا و بازتاب پررنگ رسانه‌ای آن در شورای‌شهر تهران یک‌اصل است مگر خلاف آن ثابت شود. هر گونه اختلاف نزاع‌آلود در شورای شهر مردم را دوباره به یاد شوراهای قبلی شهر و دعواهای گذشته در این نهاد پرحاشیه خواهد انداخت؛‌ اختلافی که برای مردم خوشایند نیست و دلیل عمده دلسردی مردم از عملکرد شوراهای گذشته است.

چیزی که حداقل در همین دوره پنجم شورای تهران تجربه کردیم، اختلاف‌نظر و رفت‌و‌آمد زیاد افراد در شهرداری تهران بود که نتیجه‌ای نزدیک به هیچ داشت. انتخاب‌‌های شورای شهر اصلاح‌طلب پنجم برای تصدی شهرداری تهران غیردقیق بود و نجفی، افشانی و حناچی سه شهردار اصلاح طلب بودند که به نماد ناکارآمدی اصلاح طلبان در مدیریت شهری تبدیل شدند و از سوی دیگر شورای شهر پنجم به شورای اسم و فامیل یا نامگذاری در محله های تهران مشهور شد و کارهای عمرانی شهر به کارهای سطحی و نمادین تقلیل یافت.

سابقه این شورا هنوز در حافظه تاریخی مردم پررنگ است و بدبینی آنها نسبت به اختلافات در این نهاد جدی است و از این رو بازه ششم شورای‌شهر تهران فصل ترمیم ذهنیت و انگاره‌های مردم است تا کارآمدی پارلمان شهری را در عمل باور کنند. بی‌عملی شورای پنجم نسبت به دوره‌های قبل آن‌قدر محسوس بود که در همین روزهای آخر حجت نظری، عضو شورای اسلامی‌شهر تهران گفت: موارد قابل شمارش زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد شهرداری برای عدم تحقق اراده شورا هیچ تلاشی نکرده و شهردار تهران با دهن‌کجی به اعضای شورای‌شهر، بنا دارد امور را به دوره بعدی مدیریت شهری موکول کند.

منتخبین پنجمین دوره شورای‌شهر در روزهایی که تازه بر سر کار آمده بودند، محمدعلی نجفی را به عنوان شانزدهمین شهردار پایتخت انتخاب کردند، البته نجفی تنها هفت ماه در این سمت دوام آورد و به دلایلی که خودش آن را بیماری عنوان کرد نتوانست در شهرداری تهران ماندگار شود و به این ترتیب محمدعلی افشانی، هفدهمین شهردار تهران بود که با رای اعضای شورای‌شهر پنجم شهردار پایتخت شد اما او هم زودتر از آنچه فکرش را می‌کرد به دلیل اجرای قانون عدم به‌کارگیری بازنشستگان در سمت‌های رسمی با بهشت خداحافظی کرد و پس از افشانی پیروز، حناچی شهردار هجدهم تهران،‌ کلید پایتخت را به دست گرفت و در دوره او سایه بی‌عملی در تهران بزرگ سایه انداخت.

مهدی عباسی، عضو شورای‌شهر تهران هم با اشاره به تجربه ناکامی عملکرد شورای‌شهر پیشین به خبرنگار جام‌جم گفت: اعضای شورای‌شهر فعلی همدل و مصمم برای کار برای مردم هستند و اولویت آنها هم حل مشکلات مردم است. به هر صورت باید تلاش‌ها در مسیری قرار گیرد تا ذهنیت مردم نسبت به شورای‌شهر با توجه به عملکرد دوره گذشته ترمیم شود. ما ناظر به آینده باید کار کنیم و اگر بخواهیم در زمان حال بمانیم و به مسائل پیش پا افتاده برسیم اگر پرداختن به مسائل و موضوعات اصلی در حوزه شهری بازمی‌مانیم. شاید بدترین تجربه مردم تهران مربوط به شورای‌شهر اول باشد،‌ در دوره اول جنبه‌های سیاسی بر جنبه‌های تخصصی غلبه داشت و همین موضوع اختلافات بسیاری را شکل داده بود. پس از الویری، ملک مدنی برای کمتر از یک سال به عنوان شهردار تهران انتخاب شد، ولی کمی به دلیل اختلافات نهایتا موضوع به شورای‌حل اختلاف و وزارت کشور و حتی دفتر ریاست‌جمهوری رسید و کار تا جایی پیش رفت که بحث انحلال شورا مطرح و نمایندگانی از قوای سه‌گانه کشور رای به انحلال شورای‌شهر دوره اول دادند و به این ترتیب تجربه به غایت ناموفق برای نخستین دوره شوراها رقم خورد.
اما انتخابات دومین دوره شورای‌شهر تهران هم که به حوالی سال ۱۳۸۱ بازمی‌گردد به دلیل تبعات شورای‌شهر اول با مشارکت پایینی سر و شکل گرفت و محمود احمدی‌نژاد از دل آن شورا، شهردار تهران شد و تا سال 84 هم شهردار ماند اما با کاندیدا شدنش برای ریاست‌جمهوری به مدت دوماه علی‌سعیدلو به عنوان سرپرست شهرداری انتخاب شد تا این‌که در دوره سوم شورای‌شهر تهران از سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ محمدباقر قالیباف به عنوان شهردار تهران انتخاب شد و چهارمین دوره شورای‌شهر تهران هم که با دوره اول ریاست‌جمهوری روحانی همراه بود باز هم محمدباقر قالیباف با رای اعضای شورای‌شهر تهران، شهردار تهران باقی ماند.

مراقبت از جوانه‌های امید

چند سالی است حال و احوالمان بوی سرب حاصل از دود کارخانه‌ها و اگزوز خودروهایی را گرفته که انگار قرار نیست هیچ‌وقت به دلیل نداشتن معاینه فنی و آلایندگی بالا به مرکز اسقاط خودرو و... منتقل شوند. حال و هوایی که آرام آرام رنگ طراوت خود را از دست داد و جز یک شهر خاکستری آن هم به دلیل بی‌تدبیری‌هایی که منجر به سقط امید در جامعه شد، وجود ندارد. حال و هوایی که تمام سوسوی امید خود را 28خرداد به میدان آورد تا شاید این بار بتواند آن‌طور که شایسته و بایسته است سرنوشت خود را رقم بزند. اتفاقی که قرار است با وجود برخی حاشیه‌هایی که گاهی بر متن غلبه می‌کنند امید و نشاطی را به جامعه تزریق کند تا رسوب‌های حاصل از بی‌تعهدی و کم‌کاری‌ها را از وجودمان بزداید و با ترمیم آنچه امروز مردم از شورای شهر تا دولت و مجلس و... در ذهن دارند گام‌هایی اساسی در راستای وظایف قانونی در مسیر حل مشکلات جامعه بردارند.

ناصر امانی، یکی دیگر از اعضای جدید شورای‌شهر تهران است که او هم با تاکید بر این‌که مردم نسبت به اصلاح وضع موجود در حوزه عملکرد دولت، مجلس و شوراهای‌شهر امید بسته‌اند، معتقد است: موضوع انتخاب شهردار حداقل در بعد رسانه‌ای با چالش‌هایی همراه بوده است. او خاطر نشان کرد: ما ناراحتیم از فضایی که به این واسطه ایجاد شده البته همیشه در انتخاب شهردار حواشی ایجاد می‌شود و عمدتا در حوزه بیرون از شورا هم بازتاب پیدا می‌کند. وی در ادامه گفت: بخشی از این فضاسازی‌ها ناشی از عملکرد برخی اعضای شوراست و بخش عمده آن هم از سوی رقبای سیاسی و دشمنان بیرونی صورت می‌گیرد و آنها می‌خواهند از این فرصت استفاده کنند و ماهی خود را از آب بگیرند. این عضو شورای‌شهر، راهکار برون‌رفت از این چالش‌های را بحث و بررسی در یک جو آرام، منطقی و قانونی دانست و البته ابراز امیدواری کرد که با انتخاب شهردار این مسائل به فراموشی سپرده شود.

با همه این‌تفاسیر پرهیز از اختلاف، عدم بازنمایی جنگ قدرت در پارلمان شهری تهران و مدیریت تفاوت نگرش ها آنقدر مهم است که مردم تصمیم گرفتند برای عبور از این فضای مسموم، پلی به چهره های تازه نفس لیست تهران سربلند بزنند اما باید دید مهمانان جدید شورای شهر ششم چقدر نگاه‌های دلسرد شده ای را که پس از این جنجال رسانه ای به آنها خیره شد جدی می‌گیرند و حواسشان به جوانه های امید در شهر تهران است.

مریم عاقلی  - سیاسی / روزنامه جام جم