خش‌های خطرناک بر صدا

معمولا این نوع گرفتگی‌ها موقتی و غیرخطرناک محسوب می‌شود اما گرفتگی صدا را وقتی که بیش از دو هفته طول بکشد باید جدی گرفت؛ زیرا اولین علامت آسیب‌دیدگی حنجره معمولا گرفتگی صداست و علت این گرفتگی هم از یک عفونت ویروسی ساده مانند سرماخوردگی تا بیماری‌های جدی مانند سرطان حنجره می‌تواند متفاوت باشد.

با این تفاسیر در گفت‌وگو با دکتر مهشید آقاجان‌ زاده، عضو هیات علمی گروه گفتاردرمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران با عوامل موثر در گرفتگی صدا و ضرورت درمان آن بیشتر آشنا می‌شویم.

آیا هر نوع گرفتگی صدا یا ناتوانی در بلند صحبت ‌کردن، اختلال صوتی محسوب می‌شود؟

اختلال صدا شامل هر نوع گرفتگی در صدا و تولید صدای غیرطبیعی است. برای توصیف اختلال صدا سه تعریف بیان شده است؛ در‌تعریف اول اختلال صدا وقتی وجود دارد که صدای گوینده از صدای سایر افراد با همان فرهنگ و از همان جنسیت و محدوده سنی متفاوت باشد. تعریف دوم، بیان می‌کند که اختلال صدا وقتی وجود دارد که مشخصه‌های صدای گوینده، توجه شنونده را جلب کند و بنا به تعریف سوم، اختلال صدا در صورت وجود مشکل یا مشکلاتی در ساختار یا عملکرد حنجره به‌وجود می‌آید.

توجه داشته باشید صوت هر فرد منحصر به خود او‌ست و با دیگران متمایز است. ترکیبی از تنفس، ارتعاش تارهای صوتی و تشدید صداها در دهان باعث ایجاد تمایز صوتی افراد می‌شود. اگر در هرکدام از بخش‌های فرآیند ایجاد صوت مشکلی به‌وجود آید، نتیجه آن اختلال صوت است.

چه کسانی و به چه دلایلی بیشتر مستعد این نوع اختلالات صوتی هستند؟

مهم‌ترین علت بروز اختلالات صوتی، استفاده بیش از حد یا بد استفاده‌ کردن از تارهای صوتی است که می‌تواند در اثر کشیدن سیگار، نوشیدن الکل، فریاد زدن، صاف ‌کردن گلو، سرفه ‌کردن یا صحبت ‌کردن با زیر و بمی نامناسب رخ دهد. این رفتارها می‌تواند به التهاب و آسیب تارهای صوتی منجر شود. این آسیب‌ها موجب تغییر ارتعاش، آسیب به بافت و سرانجام ناهنجاری‌هایی در حنجره می‌شود.

اگر این رفتارها ادامه یابد نشانه‌ها بدتر می‌شود. به این دلیل است که بعضی معلم‌ها در پایان روز کاری از صدای بد خود شکایت دارند یا کودکان پس از چند ساعت بازی دچار گرفتگی صدا می‌شوند. با ملاحظات درمانی، رفتارهای ناهنجار حذف می‌شود. استفاده‌کنندگان حرفه‌ای صدا مانند خوانندگان، معلمان، وکلا و... در معرض آسیب بیشتری هستند.

اختلال صوتی نیاز به پیگیری درمانی و بررسی دقیق‌تر دارد؟

هر نوع تغییر در صوت و گرفتگی صدا می‌تواند خطرناک باشد؛ به‌خصوص اگر بیش از چند روز باقی بماند. بنابراین اختلال صدایی که بیش از چند روز باقی بماند نیازمند پیگیری و بررسی جدی است.

آیا گرفتگی صدا در کودکان را هم باید جدی گرفت؟

در کودکان نیز رفتارهای بد و نادرست و استفاده ‌کردن از صدا می‌تواند باعث آسیب ماندگار در حنجره شود و گرفتگی صدای کودکان نیز باید به اندازه افراد بزرگسال مورد توجه قرار گیرد.

صوت‌درمانی در چه مواردی توصیه می‌شود و برای چه کسانی موثر است؟

صوت‌درمانی در انواع اختلالات صدا می‌تواند بعد از ارزیابی دقیق و تعیین علت تغییر صدا موثر باشد؛ به‌خصوص هنگامی که رفتارهای صوتی اشتباه باعث ایجاد اختلال در عملکرد حنجره شده است.

درمان اولیه و خانگی هنگام بروز گرفتگی صوتی چیست؟

درمان‌های اولیه شامل استفاده بیشتر از آب برای آبرسانی به حنجره، خودداری از صحبت با فشار یا با صدای بلند و دوری از سیگار یا محیط‌های آلوده می‌تواند موثر باشد اما با رعایت نکات اولیه اگر گرفتگی بیشتر از چند روز باقی ماند ضروری است برای ارزیابی اولیه به پزشک مراجعه شود.

اثر خواب و تغذیه بر اختلالات صدا

از دکتر آقاجان‌زاده پرسیدم نوع تغذیه، میزان خواب و نیز سطح استرس تا چه اندازه در بروز اختلالات صوتی موثر است؟

وی در پاسخ گفت: سبک زندگی و سبک تولید صدا در ایجاد اختلالات صوت و مزمن شدن آنها نقش دارد. تغذیه ناسالم که سرشار از غذاهایی با چربی بالاست به‌دلیل ایجاد ریفلاکس معده می‌تواند باعث ایجاد گرفتگی در صدا شود. استعمال دخانیات و مصرف زیاد چای و قهوه و کم‌آبی بدن اثرات منفی بر عملکرد حنجره دارد. همچنین داشتن استرس و تنش هنگام تولید صدا یا استفاده از صدا در محیط‌های شلوغ به‌مدت طولانی به‌دلیل این‌که گوینده ناچار به استفاده از صدای بلند برای شنیده‌‌شدن می‌شود بسیار مضر است.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم