سیره اهل‌بیت در ابراز محبت به فرزندان

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از وسائل ، ایام ولادت حضرت زهرا (س) بهانه‌ای است برای پل زدن به زندگی بانوی مهربانی‌ها، بانویی که کافی است صفحه‌های کتاب زندگی‌اش را ورق بزنیم تا در خط به خط آن رد پای خوبی‌ها را رصد کنیم. بانویی که برای جزئی ترین مسائل زندگی، کامل ترین راهکار را در پیش می‌گرفت و زیباترین آموزه‌ها را به یادگار گذاشته است تا حالا گره‌های زندگی امروز را با مرور لحظه به لحظه زندگی‌اش بگشاییم. 

بوسیدن و ملاطفت با کودکان

یکی از نیازهای هر کودک نیاز به عواطف پاک و سرشار از محبت و هم‏ آغوش شدن با جدّ، جدّه، پدر، مادر، خواهر و برادر و تبادل عواطف طرفینی بین آنهاست و از طرفی یکی از بیماری های روانی تعدادی از انسان ها بیماری تشنگی عاطفی و کمبود محبتی است که البته وجود این بیماری عواقب و زیان های فردی خانوادگی و اجتماعی متعددی را به دنبال خواهد داشت.

یکی از مظاهر ابراز عواطف و یکی از بهترین راه‌های ایجاد ارتباط عاطفی بوسه و بوسیدن فرد مورد علاقه است که می‏ تواند در بردارنده چند گونه پیام باشد و از حسنات و اعمال عبادی به حساب می‏ آید. بوسه‏ های مکرر پیامبر(ص) بر دست، بازو و سینه زهرا(س)، مظهری از این ابراز ارادت و تبادل محبت و عواطف و از جمله نشانه‏ ای بر بزرگواری و کرامت فاطمه زهرا(س) می‏ باشد.

پیامبر(ص) این کار را نه فقط به خاطر کرامت دخترش انجام می داد بلکه آن را به عنوان درسی برای جهانیان ارائه می داد که فرزندان خصوصا دختران نیازمند محبت و برقراری ارتباط عاطفی از سوی والدین هستند و این محبت هیچ جایگزینی ندارد.

بوسه‌های مکرر فاطمه بر فرزندان خود

فاطمه زهرا(س) که خود این محبت ها را با عمق وجودش چشیده بود و به آثار آن واقف بود، همین روش را در فرزندان خود بکار برد. آری! بوسه ‏های مکرر فاطمه(س) بر فرزندان خود و بوسه‏ های بی‏ شمار پیامبر(ص) بر فرزندان فاطمه(س) و تأکید قولی و عملی بر این عمل بیانگر لزوم ابراز عواطف و ایجاد ارتباط عاطفی با نزدیکان از طریق بوسیدن و بوئیدن می‏ باشد.

از جمله ظرافت ها در فرمایشات امام علی(ع) به فرزندش نامه 31 نهج البلاغه این است که ایشان دست روی یکی از ظرافت های روان شناختی فضای نوجوان وجوان می گذارد، که همان ابراز و جلب محبت به اوست. حضرت گام های ارتباط عاطفی خود را در برخی از بخش های این نامه، با به کارگیری واژه «یا بنی» برداشته اند. (واژه «بنی» در زبان و ادبیات عرب برای «تحبیب» یعنی ابراز و جلب محبت و یا جلب گرایش های عاطفی به کار برده می شود).

امام می توانستند بگویند:«ای پسرم» یا «ای بزرگ شده من» یا واژه ای که هیچ پیام عاطفی در بر نداشته باشد؛ ولی ایشان ظریف ترین ارتباط عاطفی را با فرزند خود، این چنین بر قرار می کنند: ای دلبندم، ای عزیزم، ای کسی که دوستت دارم: «یا بنیّ، انّی لما رأیتنی قد بلغت سنّاً، و رأیتنی أزداد و هناً بادرت بوصیتی الیک».

وَ ذاتِ یَوْمٍ کانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) یُقَبِّلُ الحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ علیهما السلام، فَقالَ الأَقْرَعُ بْنُ حابسٍ: أِنَّ لِی عَشَرَةً، ما قَبَّلْتُ واحداً مِنْهُمْ قَطُّ. فَغَضَبَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) حَتّی اِلَْتمَعَ لَونُهُ، وَ قالَ لِلرَّجُلِ: إِنْ کانَ اللَّهُ قَدْ نَزَعَ الرَّحْمَةَ مِنْ قَلْبِکَ فَما أَصْنَعُ بِکَ؟! مَنْ لایَرْحَمْ صَغِیرَنا وَ لا یُعَزِّزْ کَبِیرَنا فَلَیْسَ مِنَّا.

بوسه و نوازش امام حسن از سوی  پیامبر 

روزی رسول خدا (ص) امام حسن را می‏ بوسید و نوازش می‏ کرد. اقرع بن حابس عرض کرد: من 10 فرزند دارم ولی تا به حال هیچ‏ یک از آنان را نبوسیده‏ ام. پیغمبر اکرم‏(ص) غضبناک شد و فرمود: اگر خدا محبت را از قلب تو گرفته است، من چه کنم؟ هر کس نسبت به اطفال ترحم نکند و احترام بزرگسالان را نگه ندارد، از ما نیست.

عَنْ سَلمانِ الفارسِّی قالَ: کانَ الحُسَیْنُ (ع) عَلی فَخِذِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ هُوَ یُقَبِّلُهُ وَ یَقُوْلُ: أَنْتَ السَّیِّدُ اَبُوالسَّادَةِ، أَنْتَ الإمامُ ابْنُ الإمامِ اَبُوالأَئِمَّةِ، اَنْتَ الْحُجَّةُ بْنُ الحُجَّةِ اَبُوالْحُجَجِ التِّسْعَةِ مِنْ صُلْبِکَ وَ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ. سلمان فارسی می‏ گوید: حسین(ع) را دیدم که بر زانوی رسول خدا(ص) نشسته بود. او را می ‏بوسید و می ‏فرمود: تو بزرگ و بزرگ‏ زاده، و امام، پسر امام و پدر امامان هستی، تو حجت، پسر حجت و پدر نُه حجت می‏ باشی که آخرشان قائم است.

شاید اکثر مردم خیال کنند که دوران تربیت کودک از وقتی آغاز می ‏شود که خوب و بد را درک کند و اهل رشد و تمیز شود و قبل از آن، تربیت مؤثر نیست، و کودک تحت تأثیر عوامل خارجی واقع نمی ‏گردد. اما این عقیده درست نیست، زیرا به تصدیق دانشمندان فن تربیت، تربیت و پرورش کودک از همان آغاز تولد او باید شروع گردد. چگونگی دوران شیرخوارگی و حوادث و رفتار پدر و مادر تا حدودی در پرورش نوزاد تأثیر دارد و شخصیت آینده‏ او از همین ایام شروع می‏ شود.

از دیدگاه روانشناسان  اطفال در تمام دوران کودکی، به محبت و اظهار علاقه نیازمندند

در نزد دانشمندان فن تربیت و روان شناسان، این مطلب به اثبات رسیده که اطفال در تمام دوران کودکی، به محبت و اظهار علاقه نیازمندند. کودک می‏ خواهد پدر و مادر بیش از حد، او را دوست بدارند و نسبت به او اظهار علاقه نمایند. کودک چندان توجهی ندارد که در کاخ زندگی می‏ کند یا در کوخ، لباس و خوراکش خیلی اعلا است یا نه. اما بدین موضوع کاملا توجه دارد که دوستش می‏ دارند یا نه. این احساس درونی، کودک را چیزی جز اظهار محبت و نوازش ارضا نمی‏ کند.

سرچشمه‏ اخلاق و شخصیت آینده‏ او همین اظهار محبت‏ هاست. همین آغوش گرم مادر و نوازش های مخلصانه‏ پدر است که روح بشر دوستی و علاقه‏ به هم نوع را در کودک می‏ دمد و برای اظهار همدردی و کمک به دیگران آماده‏ اش می‏ سازد. همین نوازش های بی‏ شائبه است که کودک را از ترس و تنهایی و ضعف نجات می‏ دهد و به زندگی امیدوار می‏ سازد.

همین مهرورزی ها و بوسه‏ های بی‏ شائبه است که روح خوش بینی و خوش خویی را به او تقلین می‏ کند و او را به سوی زندگی اجتماعی و تعاون و همکاری هدایت می‏ نماید. و از عزلت و گوشه ‏گیری نجاتش می‏ دهد. به واسطه‏ همین نوازش هاست که کودک احساس شخصیت می‏ کند و خودش را لایق دوستی می‏ داند.

کودکی که از جهت محبت کسری داشته باشد معمولا ترسو و خجول و ضعیف و بدبین و گوشه‏ گیر و بی‏ علاقه و پژمرده و حتی مریض بار می‏ آید. گاهی هم ممکن است برای اظهار عکس‏ العمل و نشان دادن بی‏ نیازی، دست به اعمالی نظیر جنایت، دزدی و قتل نفس بزند تا بدان وسیله از اجتماعی که او را دوست ندارد انتقام گیرد و تظاهر به بی‏ نیازی کند.

روایت شده: وقتی امام حسن ‏(ع) به دنیا آمد او را در پارچه‏ زردی پیچیده خدمت رسول خدا(ص) آوردند. فرمود: مگر به شما نگفتم: نوزاد را در پارچه‏ زرد نپیچید؟ سپس لباس های زرد امام حسن ‏(ع) را دور انداخت و او را در پارچه‏ سفیدی پیچید. در بغل گرفت و شروع کرد به بوسیدن و همین عمل را نسبت به امام حسین (ع‏) نیز انجام داد.

روایت شده روزی رسول اکرم (ص) به نماز جماعت مشغول بود. هرگاه به سجده می‏ رفت امام حسین (ع) بر پشت او سوار می‏ شد و پاهایش را حرکت می ‏داد. وقتی می‏ خواست سر از سجده بردارد حسین را می‏ گرفت و کنار می‏ گذاشت. هنگامی که دوباره به سجده می‏ رفت، باز امام حسین (ع‏) بر آن جناب سوار می‏ شد، پیغمبر (ص) او را می‏ گرفت و کنار می‏ گذاشت.

پیغمبر (ص) با همین کیفیت نمازش را به پایان رسانید. یک نفر یهودی که جریان را مشاهده می‏ کرد عرض کرد: شما نسبت به کودکان تان طوری رفتار می‏ کنید که ما از آن امتناع داریم! پیغمبر (ص) فرمود: شما هم اگر به خدا و رسول ایمان داشتید نسبت به کودکان مدارا می ‏نمودید. یهودی به واسطه‏ رفتار پیغمبر مسلمان شد.

روزی رسول خدا(ص) از در خانه‏ فاطمه عبور کرد، صدای گریه‏ حسین(ع) را شنید. فاطمه را صدا زد و فرمود: مگر نمی‏ دانی گریه حسین مرا اذیت می‏ کند. «ابوهریره» می‏ گوید: روزی پیغمبر، حسن و حسین (علیهماالسلام) را بر دوش مبارک سوار نموده بود. در بین راه گاهی امام حسن (ع) را می‏ بوسید و گاهی حسین را. مردی عرض کرد: یا رسول ‏اللَّه این دو کودک را دوست داری؟ فرمود: آری. هر کس حسن و حسین را دوست بدارد با من دوستی نموده و هر کس با آنان دشمنی کند با من دشمنی کرده است.

پیغمبر گاهی به فاطمه (س) می‏ فرمود: حسن و حسین را بیاور. وقتی آنان را خدمت آن حضرت می‏ برد، آنها را به سینه می‏ چسبانید و مانند گل می‏ بویید.

امام صادق(ع) فرماید کانَ النَّبی لا یَنام لَیْلَةً حَتی یُقْبلُّ فاطِمَه رسول خدا(ص) هیچ شبی به خواب نمی‏ رفت جز اینکه نخست فاطمه علیهاالسلام را ببوسد. و یا این سخن معروف را همه می ‏دانیم که وقتی رسول خدا (ص) به سفر می‏ رفت فاطمه (س) آخرین کسی بود که پیامبر (ص) با او خداحافظی می‏ کرد و وقتی که از سفر بر می‏ گشت فاطمه (س) نخستین کسی بود که پیامبر(ص) با او دیدار می‏ نمود.

نمونه ‏های ابزار علاقه پیامبر به فاطمه(س) و همچنین محبت فاطمه(س) نسبت به فرزندانش در کتب مختلفی و به صورت مکرر ذکر شده‏ است که در اینجا مجالی برای بیان همه آنها نیست.

لازم به ذکر است که مطالعه در روش و طرز برخورد پیامبر با فاطمه (س) نشان می‏ دهد که رسول خدا در پی یافتن کلمات و عباراتی بود که درجه واقعی محبت او را به فاطمه (س) نشان دهد، کلماتی که حجت‏ آور برای خصم باشد و موقعیت فاطمه (س) را تحکیم بخشد و به قول و فعل فاطمه (س) را تحکیم بخشد و به قول و فعل فاطمه علیها سلام سندیت دهد تا در آینده وسیله‏ ای برای اثبات حقانیت او باشد.

بوسه های مکرر پیامبر اکرم (ص) بر رخسار و دست و بازوی فاطمه (علیهاسلام) نشانه ­ای از ابراز علاقه آن حضرت فرزندش بود. آن حضرت به محبت کردن و توجه به کودکان بسیار اهمیت می داد؛ حضرت زهرا (علیهاسلام) نیز که تربیت یافته چنین مکتبی بود، با بوسیدن مکرر فرزندان خود، شخصیت عاطفی آن‌ها را پرورش می‌داد.

رعایت عدالت درباره کودکان

یکی از حساسیت­ های کودکان جانب‌داری و توجه خاص پدر و مادر به یکی از فرزندان دیگر است که در روایات بر رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان و محبت کردن، هدیه دادن و توجه نمودن به خصوص توجه به حساسیت بیشتر دختران در این مورد تأکید شده است.

پیامبر (ع) حسن و حسین (علیهماسلام) را به مسابقه خطاطی تشویق نموده، فرمودند: هر کس خط او زیباتر است قدرت او بیشتر است. حسن و حسین (ع) هم هر کدام خط زیبایی نوشتند. اما رسول خدا (ع) ایشان را به مادرشان هدایت فرمود تا اگر در قضاوت نگرانی پیش آمد، با عاطفه مادری جبران شود.

زهرا (س) نیز جهت رعایت اصل بی­ طرفی به فکرش رسید. قضاوت نهایی را به تلاش خوشان مربوط سازد لذا گردنبند خویش را پاره کرده بر سرآن­ها ریخت و فرمود: هر کدام از شما دانه­ های بیشتری بگیرد قدرت او بیشتر است.

ارج نهادن به شخصیت کودک

شخصیت هرکس به اندازه­ اثر وجودی آن فرد است. هر قدر که تأثیر وجودی انسان در جامعه، تاریخ و نسل­ ها بیشتر باشد، به همان نسبت، ارزش و افتخار بیشتری نصیب وی می­ شود. بعضی از افراد، داری شخصیت مثبت هستند، یعنی از توانای ی­های بالفعل و بالقوه­ خود، در جهت مصالح جامعه و افراد نزدیک به خود، استفاده می کنند، و برخی دیگر، دارای شخصیت منفی هستند، یعنی نیرو و استعداد آن­ها مانند سم مهلکی است که به پیکره­ اجتماع وارد می ­شود. نباید فراموش کرد که شکل اصلی و اولی این دو نوع شخصیت و منش، از همان دوران کودکی، ساخته می ­شود.

از طرف دیگر، آثار وجودی هر شخصی از نقطه­ ای شروع می ­شود که به طور صد در صد تأثیر اطرافیان، به خصوص پدر و مادر قرار داشته است. در تعالیم دینی آمده است که آن چه کودک در طفولیت می­ آموزد، تا پایان عمر او را همراهی می­ کند.

روانشناسان می گویند: تربیت‏ کننده، باید شخصیت کودک را پرورش دهد و اعتماد به نفس را به او تلقین کند. او را بزرگ نفس و با شخصیت بار بیاورد.

سخن گفتن محبت آمیز و مؤدبانه نقش مؤثری در شخصیت و بزرگی روح کودک دارد، سلام را به صورت صحیح ادا کردن و پاسخ کامل آن را کامل گفتن از آداب اسلام است. رفتار مؤدبانه پدر و مادر با یکدیگر و رعایت ادب بهترین آموزش برای فرزندان است، چگونگی صحبت کردن حسنین (علیهما سلام) با مادر و و پاسخ حضرت زهرا (س) و نحوه مکالمه آن حضرت با همسرش و احترام گذاردن به بزرگتر و کسب اجازه، از حدیث شریف کسا آشکار است که می­ فرماید:

«… وَ اِذاً بوَلَدِیَ الْحَسِن قَد اَقْبَلَ وَ قالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا اُمّاهُ فَقُلْتُ وَ عَلَیْکَ السَّلامُ یا قُرَّه عَیْنی وَ ثَمَرَه فُؤادی…  فَاَقْبَلَ الْحَسَنُ نَحْوَ الْکِساءِ وَ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا جَدّاهُ یا رَسُولَ اللهِ اَتَاْذَنُ لی اَنْ اَدْخُلَ مَعَکَ تَحْتَ الکِساءِ فَقَالَ وَ عَلَیْکَ السَّلامُ یا وَلَدی وَ یا صاحِبَ حَوْضی قَدْ اَذِنْتُ لَکَ… فَاَقْبَلَ عِنْدَ ذلِکَ ابوالحسنِ عَلِیُّ بْنُ اَبیطالِب وَ قالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا بِنْتَ رَسُولِ الله فَقُلْتُ وَ عَلَیْکَ السَّلامُ یا اَبَا اْلحَسَنِ وَ یا امیرالمؤمنینَ… ».

«ناگاه فرزندم حسن وارد شد و گفت: ای مادر سلام بر شما. گفتم: سلام بر تو ای روشنی چشم من و میوه دل من … حسن به طرف عبا روی آورد و گفت: سلام بر شما ای جد بزرگوار ای رسول خدا، آیا به من اجازه می ‏دهید که با شما زیر عبا قرار بگیرم؟ (رسول الله) فرمود: سلام بر تو ای فرزندم و ای صاحب حوض من به تحقیق اجازه دادم… سپس ابوالحسن علی بن ابی طالب وارد شد و گفت سلام بر تو ای دختر رسول خدا و گفتم بر شما سلام‏ باد ای ابوالحسن ای امیرالمؤمنین… ».

با تأسی به آموزه های تربیتی زندگی حضرت زهرا (س) که نمونه های اندکی از آن مرور شد می تواند ما را گامی به سبک زندگی فاطمی نزدیک‌تر سازد و فرزندان مان را در مسیر زندگی سعادت‌مندانه یاری دهد.