نماز در سیره پنج تن آل عبا ـ علیهم السلام-

به گزارش جام جم آنلاین؛

نمازدر سیره پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ :

پیامبر گرامی ـ صلی الله علیه و آله ـ، به نماز عشق و علاقه بسیاری داشتند . هرگاه اندوهگین می شدند، به نماز بر می خواستند و ساعت های طولانی از شب را بیدار می ماندند و به نماز و مناجات می پرداختند. از این رو به پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ خطاب شد:« یَا أیُّهَا المُزَّمِّلُ، قُمِ اللَّیلَ إِلَّا قَلیلاً، نِصفَهُ أَوِ انقُص مِنهُ قَلیلاً، أَو زِد عَلَیهِ وَ رَتِّلِ القُرآنَ تَرتِیلاً : اس گلیم به خود پیچیده، شب را برخیز مگر اندکی. نیمی از شب یا کمتر از مقداری بیشتر از آن را به عبادت پروردگارت قیام کن و قرآن را شمرده بخوان . (سوره مزمل آیات 1ـ4)

نماز و دعا و ناله سحر ، بهترین شاهد برای اخلاص  و صفای قلب و صدق و ایمان است. پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ هرگاه به نماز می ایستاد، از ترس، رنگ چهره مبارکش دگرگون می شد .( سنن النبی ، ص251) 

شیفتگی ایشان به عبادت به گونه ای بود که هنگام نماز ، تنها به خداوند توجه می کرد و از هر چیزی غافل می شد. یکی از همسران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـمی گوید :« پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ هنگامی که سرگرم گفت و گو بود ، چون وقت نماز می رسید ، چنان حالش دگرگون می شد که گویا نه او ما را می شناخت و نه ما او را .» (سیره نبوی،ص 199)

شوق عبادت و نماز ، در سیمای آن بزرگوار هویدا بود . همواره چشم به راه رسیدن وقت نماز و بانگ اذان بود و بخشی از وقت خود را در خانه به عبادت اختصاص می داد. (المحجه البیضاء ، ج4،ص160)

شهید ثانی در این باره نقل می کند:« پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ برای وقت نماز انتظار می کشید و شوقش به عبادت افزون می شد و چشم به راه رسیدن وقت نماز بود . نماز و عبادت را بسیار دوست می داشت و می فرمود « جُعِلَ قُرَّهَ عَینِی فِی الصَّلاهِ و الصَّوم : روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است .» (سنن النبی ،ص268)

پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ نماز را محبوب خداوند می دانستند . روزی در پاسخ به « ابن مسعود» که از محبوب ترین کارها نزد خداوند متعال پرسیده بود، فرمود:« نمازِ به وقت » . وی می گوید: عرض کردم پس از آن چه ؟ حضرت فرمودند: نیکی به پدر و مادر .(میزان الحکمه ، ج14، ص 7092)

ایشان چهره دین داری را در نماز می جست و می فرمود:« لِکُلِّ شَیءٍ وَجهٌ وَ وَجهُ دِینِکُمُ الصَّلاهُ :هر چیزی چهره ای و چهره دین شما نماز است. » (میزان الحکمه، ج 7، ص 3092)

ایشان در وصیت خود به ابوذر در مورد نماز ، تشبیه بسیار زیبایی را به کار بردند : « مادُمتَ فِی الصَّلاهِ فَإِنَّکَ تَقرَعُ بابَ المَلکِ الجَبّارِ وَ مَن یُکثِر قَرعَ بابِ المَلِکِ یُفتَح لَهُ : تا زمانی که در حال نماز هستی ، درِ خانه پادشاهی مقتدر را می کوبی و هر که در خانه پادشاه را بسیار بکوبد ، ( سرانجام ) آن در به رویش باز می شود.»(مکارم الاخلاق ، ج 2،ص366) 

از دیدگاه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نمازی ارزشمند است که شرایط زیر را دارا باشد : 

1.« لا یَقبَلُ اللهُ صَلاهَ عَبدٍ لا یَحضُرُ قَلبُهُ مَعَ بَدَنِهِ : خداوند نماز بنده ای را که دلش با بدنش همراه نباشد ، نمی پذیرد.» 

2.«مَن لَم تَنههُ صَلاتُهُ عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنکَرِ لَم یَزدَد مِن اللهِ إلا بُعداً : هر که نمازش او را از کار زشت و ناپسند باز ندارد ، جز بر  دوری او از خدا افزوده نشود.»(مکارم الاخلاق، ج 7،ص3096)

3.« لا صَلاهَ لِمَن لایَتَخَشَّعُ فِی صَلاتِهِ: کسی که در نمازش خشوع ندارد، نمازش ، نماز نیست .» (مکارم الخلاق، ج7، ص3106)

4.« مَنِ اغتابَ مُسلِماً أو مُسلِمَهً لَم یَقبَلِ اللهُ تَعالی صَلاتَهُ وَ لا صِیامَهُ أَربَعینَ یَوماً وَ لَیلَهً إِلّا أَن یَغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ:هر که از زن یا مرد مسلمانی غیبت کند ، خداوند تعالی تا چهل شبانه روز ، نه نمازش را می پذیرد و نه روزه اش را، مگر اینکه غیبت شونده او را ببخشد.» (مکارم الخلاق، ج7، ص3114)

5.« رَکعَتانِ خَفیفانِ فی التَّفَکُّرِ خَیرٌ مِن قِیامِ لَیلَهٍ: دو رکعت نماز ساده و سبک ، ولی همراه با تفکر ، بهتر است از شبی را تا صبح به نماز گزاردن.» ( سنن النبی، ص269)

پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله ـ به ابوذر غفاری فرمودند: « ای ابوذر! خداوند، نماز را محبوب من ساخته است؛ هم چنان که غذا را محبوب گرسنه و آب را محبوب تشنه . گرسنه هرگاه غذا بخورد، سیر می شود و تشنه با نوشیدن آب سیراب می گردد ، ولی من از نماز سیر نمی شوم. ( میزان الحکمه، ج7،ص 3118)

پیامبرگرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ در حال احتضار بودند . ناگهان صدای بلال ، موذن مدینه به گوش رسید و اذان صبح در مدینه طنین انداز شد . پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ برخاست و وضو گرفت . با کمک امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ و فضل بن عباس با سختی و زحمت بسیار به مسجد آمد و با مردم ، نماز صبح را به جماعت برگزار کرد و پس از نماز به سوی خانه بازگشت و در بستر آرمید.(منتهی الامال ، ج1، ص 76)

شخصی خدمت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ آمد و گفت: من بیایان نشین هستم و همسر و فرزندان و خدمتکارانم با من زندگی می کنند . به هنگام نماز ، اقامه و اذان می گویم و همراه همه خانواده به نماز می ایستیم. آیا ثواب نماز جماعت را به دست می آوریم؟ حضرت فرمودند : آری . او گفت: گاهی خدمتکارانم برای انجام کاری از خانه خارج می شوند  و من و همسر و فرزندانم با هم به نماز می ایستیم . آیا نماز جماعت خوانده ایم؟ پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند:آری. مرد دوباره پرسید: در بعضی روزها، فرزندانم نیز برای چراییدن گوشفندان به صحرا می روند و من با همسرم تنها میمانیم و به هنگام نماز من اذان و اقامه می گویم و همراه همسرم نماز می خوانیم . آیا این نماز ، جماعت به شمار می آید؟ پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند:آری.( فروع کافی، ج3، ص371)

نماز در سیره امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ:

در کوفه امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ   هر روز می دیدند که تعدادی از کسانی که در همسایگی مسجد منزل دارند، نمازهای خود را در خانه به جای می آورند و به مسجد نمی آیند. حضرت فرمودند : یا به مسجد بیایید و نمازتان را با ما به جماعت بخوانید یا از همسایگی مسجد کوچ کنید . (زیرا مسجد روز قیامت شکایت خواهد کرد. ) ( تنبیه الخواطر ،ص331)

هنگام وضو گرفتن ، لرزشی وجود مبارک امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ را فرا می گرفت. هنگامی که در محراب عبادت می ایستاد، لرزه بر اندامشان می افتاد و از بیم عظمت پروردگار ، اشک چشمانش بر محاسن شریفش جاری می شد . سجده های او طولانی و سجده گاهش همیشه از اشک چشم مرطوب بود. او در محراب عبادت به شدت گریان و در دشوارترین لحظه ای نبرد خندان بود. ( داستان نماز عارفان ، ص20)

چنین نقل می کنند که در « لیله الهریر» ( از شب های سخت و پرمخاطره جنگ صفین ) در میان دو صف از لشکریان ، زیراندازی برای امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ   گستراندند و آن حضرت به نماز ایستاد. این در حالی بود که تیرهای دشمن از چپ و راست آن حضرت عبور می کرد و چوبه های تیر پیوسته بر زمین می افتاد، ولی آن حضرت هرگز نهراسید و همچنان به نماز عارفانه خویش مشغول بود. (متهی الآمال، ج1،ص110)

نماز در سیره حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ :

حسن بصری می گوید :« در این امت ، عبادت کسی بیش از عبادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ نبود .او چندان به عبادت می ایستاد که پاهایش ورم کرده بود. »(بحار الانوار،ج 43،ص85)

امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ : شب جمعه مادرم زهرا ـ سلام الله علیها ـ در محراب خود به عبادت ایستاد و تا صبح به نماز، رکوع، سجود، قیام و دعا مشغول بود و من می شنیدم که پیوسته برای همسایگان و مومنان دعا می کند ، در حالی که ، برای خودمان دعایی نمی کرد . صبح از او پرسیدم : چرا برای خودمان دعا نکردی ، چنان که برای دیگران دعا می کردی؟ فرمود: پسرجانم! اول همسایه را باید دعا کرد و در آخر خود را.(منتهی الآمال، ج1،ص 97)

نماز در سیره امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ:

امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ ، هرگاه برای خواندن نماز آماده می شد، بهترین لباس خود را می پوشید. از آن جضرت پرسیدند:« چرا بهترین لباس خود را می پوشید. و این گونه آراسته به نماز می ایستید؟» امام ـ علیه السلام ـ فرمود: « همانا خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. پس ، من نیز لباس زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می پوشم . شما نیز هنگام رفتن به مسجد، با ظاهری پاکیزه و آراسته برای نماز آماده شوید».( کوتاه و خواندنی از نماز، ص26)

نماز در سیره امام حسین ـ علیه السلام ـ :

در « ظهر عاشورا» ، شماری از یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ به شهادت رسیده بودند. یکی از یاران امام، نزد ایشان آمد و گفت :« وقت نماز است . نمازمان را چگونه بخوانیم ؟» سپاهیان دشمن در مقابل ایستاده و گروهی نیز مشغول مبارزه بودند . امام حسین ـ علیه السلام ـ سر به آسمان بلند کرد و فرمود:« خداوند، تو را از نمازگزاران قرار دهد. اذان بگو تا نماز را به جماعت بخوانیم». پس از اذان ، امام و یارانشان در میدان جنگ مشغول خواندن  نماز جماعت شدند، در حای که دو نفر از یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ در مقابل نمازگزاران ایستاده بودند تا تیرها و نیزه های دشمن به نمازگزاران برخورد نکند.(کوتاه و خواندنی از نماز، ص18)

نتیجه :

  شایسته است انسان هنگام اقامه نماز  به پیروی از حضرات معصومین ـ علیهم السلام ـ ظاهر و باطن جوارح را آراسته و آماده حضور در محضر خداوند متعال نماید.  آگاهی از کیفیت سیره  حضرات معصومین ـ علیهم السلام ـ در رابطه با نماز با مطالعه در این موضوع حاصل می گردد. 

نگارنده : ز، فیاضی