نگاهی به تبلیغ عملی در سیره پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم (ع)

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از اعتقاد الشیعه؛ مبلّغ و خطیب اسلامى که کارش رساندن پیام خدا به مردم است درتبلیغ باید آگاهانه و با بصیرت باشد و اول باید خودش دین شناس باشد و پیام‏هاى الهى را درست بفهمد ودرست آنها را به دیگران منتقل کند.

 مفهوم تبلیغ در اسلام‏

مبلّغ و خطیب اسلامى که کارش رساندن پیام خدا به مردم است در مرحله اول باید خودش دین شناس باشد و پیام‏ هاى الهى را درست بفهمد تا چیزى را که از اسلام نیست به نام اسلام به مردم نگوید و چیزى را که از اسلام هست حذف نکند.

و از وظایف نخستین مبلغان این است که تا به حقانیت مطالبى پى نبرده ‏اند و چیزى را درست نفهمیده ‏اند مطرح نکنند و حق خدا و دین او را رعایت کنند. زراره گوید از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم حق خدا بر بندگانش چیست؟

فرمود: «أن یقولوا ما یعلمون و یقفوا عند ما لا یعلمون؛ آن چه را مى‏ دانند بگویند و در کنار چیزى که نمى‏ دانند توقف کنند.

به قول سعدى:

تا نیک ندانى که سخن عین صواب است‏

باید که به گفتن دهن از هم نگشایى‏

على(علیه السلام) فرمود: «دَعِ القول فیما لاتعرف؛ سخن گفتن در چیزى را که نمى‏شناسى رها کن.»(۳)

تبلیغ باید آگاهانه و با بصیرت باشد

مبلّغ باید در امر تبلیغ بصیرت داشته باشد، هم درانتخاب پیام و هم در رساندن پیام و هم نسبت به شرایط و محیط ابلاغ پیام، اگر محتواى پیام مفید براى انسان و هماهنگ با عقل سلیم و فطرت او باشد زود در دل‏ هاى مستعد اثر مى‏ گذارد و در عمق جان مستمع نفوذ مى‏ کند.

این شرط اساسى را در سیره عملى پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) مشاهده مى‏ کنیم چنان که خداوند به او دستور داد: قل هذه سبیلى أدعوا الى اللّه على بصیره أنا و من اتّبعنى؛بگو این است راه من، که من و هرکس (پیروى ام) کرد با بینایى به سوى خدا دعوت مى‏ کنم.

یعنى این راه را از روى تقلید از دیگران و یا ناآگاهانه نمى ‏پویم بلکه مردم را با بینایى و آگاهى به سوى خدا فرا مى‏ خوانم و دعوت من دعوتى است روشن، هم پیامش واضح است و هم راه مشخص است و هم هدف آشکار.

این که فرمود: قل هذه سبیلى… بیان راه اوست و جمله «ادعوا الى اللّه على بصیره» گویاى این سخن است که این دعوت بر اساس توحید خالص انجام مى ‏پذیرد و با بصیرت و یقین به سوى ایمان به خدایى که خالق هستى است مى ‏باشد.

مبلغان کامل‏

پیداست که مصداق بارز این آیه شریفه خود پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و على(علیه السلام) و اوصیاى آن حضرت ‏اند.

سلام بن مستنیر از ابى جعفر روایت کرده است که فرمود: «مقصود آیه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین و اوصیاى بعد از آن حضرت اند».

و ابى عمرو زبیدى نیز از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است که در ذیل آیه شریفه فرمود: «مقصود على(علیه السلام) است که اولین پیرو او در ایمان به خدا و تصدیق نبوّت اوست و در میان امت او اولین کسى است که پیش از همه به آنچه او از سوى خدا آورده ایمان آورد و هرگز به خدا شرک نورزید و ایمان خود را مشوب و آمیخته به ظلم (شرک) نکرد.»

لکن باید گفت آن بزرگواران بهترین و کامل‏ترین مبلغان اسلامى هستند و گرنه آیه تنها شامل آنان نیست، بلکه کلمه «و من اتّبعنى…» گویاى این است که با رد دعوت و تبلیغ دین تنها به دوش من نیست بلکه کسانى هم که مرا پیروى کرده ‏اند چنین وظیفه‏ اى دارند. این سخن دعوت را توسعه داده و مى‏ فهماند با اینکه راه راه رسول خدا است لیکن بار تبلیغ و دعوت بر دوش مسلمانان و پیروان او نیز هست که با بینایى و باور قلبى مردم را به سوى توحید خالص و ایمان پاک دعوت کنند.

استاد شهید مطهرى(ره) مى‏ فرمایند: «یکى از آموزشهاى لازم از سیره مقدس رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آموزش نحوه دعوت به حق و نحوه تبلیغ و رساندن پیام حق به مردم است.»

درباره پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) خدا مى‏ فرماید: «یا ایها النبى انّا أرسلناک شاهداً و مبشّراً و نذیراً و داعیاً الى اللّه باذنه و سراجاً منیراً؛اى پیامبر ما تو را (به سمت) گواه و بشارتگر و هشدار دهنده فرستادیم، و دعوت کننده به سوى خدا به فرمان او، و چراغى تابناک».

دعوت مردم به سوى خدا و رساندن پیام خدا به انسان‏ها کار پیامبران و پیروان راستین آنان است و تبلیغ یک رسالت پاک و مقدس الهى است که خداوند پیامبرش را در انجام مسؤولیت تبلیغى شان چنین توصیف مى‏ کند که: «الذین یبلّغون رسالات اللّه و یخشونه و لایخشون احداً الّا اللّه و کفى باللّه حسیباً؛کسانى که رسالت‏هاى خدا را ابلاغ مى‏کنند و از او مى ‏ترسند و جز او از احدى نمى‏ هراسند، و خدا براى حساب رسى کافى است.»

موحد چو زر ریزى اندر برش‏

وگر تیغ هندى نهى بر سرش‏

امید و هراسش نباشد به کس‏

براین است بنیاد توحید و بس‏

بنابراین این همه پیامبران به ویژه پیامبر اسلام در امر تبلیغ و ایفاى این مسؤولیت خطیر اهتمام فراوان داشتند و مى‏ کوشیدند پیام الهى را که مایه سعادت انسان‏ها است ابلاغ کنند و کاروان بشریت را به سوى تعالى و کمال رهنمون شوند. به قول شیخ محمود شبسترى:

در این ره انبیا چون ساربانند

دلیل و رهنماى کاروانند

وزایشان سید ما گشته سالار

همو اوّل، همو آخر، در این کار

جمال جانفزایش شمع جمع است‏

مقام دلگشایش جمع جمع است‏

روان از پیش و دل‏ها جمله از پى‏

گرفته دست جان‏ها دامن وى