لژیونرها در قفس

چرا اینقدر کمرنگ؟
این که چرا بازیگران ایرانی، حضور چندان موفق و پررنگی در سینمای جهان ندارند و تعداد آن به زحمت و با ارفاق از 20 نفر فراتر می‌رود، دلایل مختلفی دارد. مهم ترین دلیل این سهم اندک، زبان است و به ویژه بخش زیادی از بازیگران ایرانی که در داخل کشور فعالیت می‌کنند، به زبان انگلیسی مسلط نیستند و بنابراین طبیعی است که شانس بسیار کمی هم برای حضور در فیلم‌های سینمای جهان را دارند. یکی از شرط‌های اساسی برای بازی در نقش‌های جهانی و فیلم‌های بین المللی، هم شناخت و تسلط زبانی است و هم درک آن برای بازگو کردن صحیح و فهم شده دیالوگ هاست. به جز اینها حتما لهجه و گویش هم مطرح است و ترجیح سازندگان آثار سینمایی هالیوودی و جهانی این است که بازیگران - به جز نقش‌هایی خاص- لهجه عجیب و غریب و غیرمعمولی نداشته باشند.
نکته مهم دیگر این که بازیگران سینمای ایران چقدر در معرض تماشای تماشاگران جهانی و البته فیلمسازان و تهیه کنندگان سطح اول سینمای دنیا قرار می‌گیرند که اصلا شانس دریافت پیشنهاد برای بازی در آن فضا را داشته باشند. معمولا بیشتر فیلم‌های سینمای ایران، راهی به اکران جهانی پیدا نمی‌کنند و تنها تعداد کمی از آثار امکان دیده شدن در اکران عمومی جهانی آن هم به صورت محدود را می‌یابند و اگر هم فیلمی در آن سوی آب‌ها دیده می‌شود، بیشتر در مجامع سینمایی و جشنواره‌های جهانی است. درواقع کیفیت بیشتر فیلم‌های سینمای ما در حدی نیست که قابل عرضه و نمایش در سطح جهانی باشد و احیانا اگر هم بختی برای دیده شدن بازی‌های خوب برخی بازیگران سینمای ایران در دنیا وجود داشته باشد، معمولا به دلیل عدم عرضه جهانی، باز نمی‌شود!
در همین زمینه باید به نبود تولیدات مشترک جهانی سینمای ایران با سطح اول سینمای جهان اشاره کرد و به دلایل فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، راه سینمای ایران از سینمای دنیا جداست و در چنین شرایطی هم توقعی غیرمنطقی است که شاهد همکاری بازیگران ایرانی با فیلمسازان جهانی باشیم.
تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی هم یکی از مهم ترین دلایل این کمرنگی بازیگران ایرانی در عرصه جهانی است. فرهنگ سینمایی آمریکا و اروپا به تبع فرهنگ غربی، با فرهنگی ایرانی و اسلامی حاکم بر جامعه ما سازگاری ندارد و به همین دلیل تقریبا همه فیلم‌های تولیدشده در سطح اول سینمای جهان، به طور معمول نقشی برای بازیگران ایرانی قائل نیستند. اگر هم نقش‌هایی برای بازیگران وطنی در آثار خارجی وجود داشته باشد، عمدتا حول محور مسائلی و صحنه‌هایی می‌چرخد که با نگاه رسمی جامعه ما همخوان نیست و در تعارض قرار دارد. برای همین بازیگران داخلی حتی در صورت دریافت چنین پیشنهادهایی، نمی‌توانند بازی در این آثار و نقش‌ها را بپذیرند. این معذوریت به ویژه درباره بازیگران زن بیشتر است و مباحث مهمی چون پوشش و حجاب را هم دربرمی گیرد که به طور طبیعی و باتوجه به فرهنگی غربی، عملا هرگونه حضور جهانی زنان بازیگر داخل ایران را غیرممکن می‌کند. تنها بازیگران ایرانی تبار مقیم خارج از کشور که دغدغه فعالیت در داخل ایران را ندارند، به چنین پیشنهادهایی بله می‌گویند.
بحث فیزیک هم که اهمیت فراوانی در این زمینه دارد و فیلمسازان سینمای جهان ترجیح می‌دهند در وهله اول برای بازی در نقش‌های اصلی، سراغ بازیگران آمریکایی و اروپایی بروند که به دلیل مختصات فیزیکی، هماهنگی کاملی با شخصیت‌ها دارند. همین ویژگی، به تنهایی بخش زیادی از بازیگران ایرانی و شرقی و اساسا غیراروپایی و غیرآمریکایی را کنار می‌زند و گزینه‌ها را محدود می‌کند. احیانا در این وضعیت، اگر هم نقشی برای ایرانی‌های بازیگر باشد، حضور در قالب شخصیت‌هایی عربی و خاورمیانه ای است و معمولا هم نگاه کلیشه ای هالیوودی‌ها به آدم‌هایی از این منطقه است.
اگر هم به بازیگران ایرانی در فیلم و سریالی خارجی و هالیوودی در نقش‌هایی به جز این کلیشه‌ها نیاز است، آنقدر تعدادشان بسیار ناچیز است که به چشم نمی‌آید و به جریانی درباره حضور مستمر و موفق بازیگران ایرانی تبدیل نمی‌شود.

یک الگوی نسبتا مناسب ؟
اذعان می‌کنیم به دلایل مختلفی که به برخی از مهم ترین آنها در این گزارش اشاره کردیم، حضور بازیگران ایرانی در فیلم‌های سینمای جهان بسیار سخت و محدود می‌شود.
با این حال پیمان معادی تا اینجا موفق ترین مثال در این زمینه است که می‌تواند به عنوان الگوی مناسبی هم مطرح باشد؛ بازیگری که هم در داخل کشور و در سینمای ایران فعالیت می‌کند و نیز هرازگاهی در برخی آثار سینمای جهان نقش دارد و تقریبا با رعایت نکات فرهنگی ایران در نقش‌های جهانی ظاهر می‌شود. او این جایگاه را با تسلط به زبان انگلیسی (معادی متولد نیویورک است)، پشتوانه همکاری موفق با اصغر فرهادی و اعتبار و احترام جهانی و البته استعداد در بازیگری به دست آورده است.
همایون ارشادی، بازیگری که بازی‌های خوبی چون بادبادک باز را از او در سینمای جهان سراغ داریم هم از دیگر نمونه‌های معدود و موفق ایران در سینمای جهان است.

Six Underground

شش زیرزمینی/ 2019
کارگردان: مایکل بی (از فیلمسازان مشهور هالیوود )
تهیه کننده: مایکل بی، یان برایس، دیوید الیسن و ...
پخش: نتفلیکس
بودجه: 150 میلیون دلار
رتبه IMDB: 6.3
همبازی‌های شناخته شده: رایان رینولدز
نقش: مورات میلوف (برادر آزادیخواه یک دیکتاتور که با کودتای قهرمان‌های عمدتا آمریکایی فیلم، قدرت را در کشوری آسیایی و البته غیرواقعی به نام ترکستان به دست می‌گیرد. فیلم، در راستای سیاست‌های حکومت آمریکاست و همان نگاه کلیشه ای به آسیا و خاورمیانه را دنبال می‌کند و نقش معادی هم در همین راستاست. ویژگی‌های مثبت انسانی نقش و بازی خوب و به اندازه معادی، از امتیازات فیلم است.)

Window Horses

اسب‌های پنجره‌ای: مکاشفه رزی مینگ در اشعار فارسی/ 2016
کارگردان: آن ماری فلمینگ (کارگردان آسیایی تبار کانادایی که بیشتر به عنوان کارگردان انیمیشن شناخته می‌شود)
تهیه کننده: stickgirlproductions
رتبه IMDB: 6.6
بازیگران شناخته شده: الن پیج
نقش: نقش کوتاه پیمان (او در این انیمیشن صداپیشگی شخصیتی به نام پیمان را به عهده دارد که در جایی از فیلم پشت میکروفن می‌رود و این شعر مولانا را می‌خواند: هرکسی کو دور ماند از اصل خویش/ باز جوید روزگار وصل خویش. فیلم کنایه‌هایی به تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و حجاب دارد و برخی بازیگران ایرانی تبار هالیوودی چون شهره آغداشلو، نوید نگهبان و امید ابطحی هم در آن صحبت کرده اند که بیشتر در آثار ضدنگاه رسمی جمهوری اسلامی ایران آنها را دیده ایم.)

The Night Of

آن شب/ 2016
کارگردان: استیون زیلیان (از فیلمنامه نویسان و کارگردانان مطرح تلویزیون و سینمای آمریکا) و جیمز مارش.
تهیه کننده: استیون زیلیان و ریچارد پرایس
پخش: شبکه اچ بی او
رتبه IMDB: 8.5
همبازی‌های شناخته شده: جان تورتورو، ریز احمد
نقش: سلیم خان، راننده تاکسی و پدر شخصیت اصلی فیلم (نصیر). (معادی حضوری مکمل در سریال دارد اما در همان اندازه حضور نگرانی‌های یک پدر که پسرش درگیر ماجرایی جنایی می‌شود را به خوبی بازی می‌کند. ضمن این که این سریال هشت قسمتی، از بهترین مجموعه‌های سال‌های اخیر تلویزیون جهان است و به اعتبار کارنامه جهانی معادی می‌افزاید.)

13 Hours

۱۳ ساعت: سربازان مخفی بنغازی/ 2016
کارگردان: مایکل بی (که ساخت آثاری چون صخره‌نورد، آرماگدون و پسران بد را در کارنامه دارد )
تهیه کننده: اروین استاف
پخش: پارامونت پیکچرز
رتبه IMDB: 7.3
بودجه: 50 میلیون دلار
فروش: 4/69 میلیون دلار
همبازی‌های شناخته: جان کرازینسکی
نقش: امهل، مترجم لیبیایی سفارت آمریکا در بنغازی (نقشی کوتاه که معادی سعی می‌کند آن را خوب و به اندازه بازی کند. فیلم که به ماجرای واقعی حمله به سفارت آمریکا در بنغازی لیبی می‌پردازد، اثری در جهت سیاست‌ها و داعیه‌های ضدتروریستی آمریکاست.)

Last Knights

آخرین شوالیه‌ها/ 2015

کارگردان: کازئواکی کیریا
تهیه کننده: لوسی کیم
پخش: لاینزگیت
رتبه IMDB: 6.2
بودجه: 40 میلیون دلار
فروش: 3 میلیون و 548 هزار و 450 دلار
همبازی‌های شناخته شده: مورگان فریمن، کلایو اوون
نقش: امپراتور (همکاری در یک فیلم اکشن و همبازی شدن با چهره‌هایی چون فریمن و اوون، به اهمیت کارنامه جهانی معادی اضافه می‌کند، اما حیف که فیلم اثر مهم و شاخصی نیست و نقش معادی هم با کاراکتر بازیگری او همخوانی ندارد و انگار جامه این نقش برای او دوخته نشده است.)

Camp X-Ray

اردوگاه اشعه ایکس/ 2014

کارگردان: پیتر ستلر
تهیه کننده: جینا کوان
پخش: آی ‌اف ‌سی فیلمز
رتبه IMDB: 6.9
بودجه: یک میلیون دلار
فروش: 60 میلیون دلار
همبازی شناخته شده: کریستین استیوارت
نقش: علی امیر (اولین حضور جهانی معادی تا اینجا تنها نقش اصلی کارنامه او در سینمای جهان است؛ او در این فیلم نقش یک مسلمان را بازی می‌کند که زندانی گوانتانامو است. اردوگاه اشعه ایکس فیلمی مستقل در سینمای آمریکاست که اتفاقا مقابل سیاست‌های آن کشور می‌ایستد و آن برچسب‌های کلیشه ای ضدتروریستی را زیرسوال می‌برد.)

علی رستگار

سینما