جــاده پر پیچ‌ و خم تــاریخ

محل‌های فیلمبرداری با هزینه‌های نجومی

اولین مساله در ساخت اثر تاریخی تامین محل مورد نیاز و منطبق با برهه زمانی مربوط به قصه است. پیش از این تلویزیون برای ساخت سریال‌های الف ویژه تاریخی مجبور به ساخت شهرک‌ها سینمایی مختلف با هزینه‌های سرسام‌آور شده است. اولین‌بار مرحوم علی حاتمی شهرک سینمایی غزالی را برای ساخت محل‌های فیلمبرداری مربوط به دهه 20 ساخت؛ بعد از آن بخش‌های دیگر این شهرک سینمایی هر بار برای یکی از مجموعه‌های تلویزیونی ساخته شد. از طرح‌های قرآنی مریم مقدس گرفته تا مدارصفر درجه، هر بار برای تامین محل فیلمبرداری مورد نیاز، بخش جدیدی از این شهرک ساخته شده است. طرح‌های جدیدی هم که به مساحت بیشتری نیاز داشتند هرکدام مجبور به ساخت شهرک‌های جدید شده‌اند. طرح یوسف پیامبر و مختارنامه از همین موارد است که هرکدام شهرک سینمایی مخصوص به خود را دارد. هزینه‌های ساخت این شهرک‌ها بسیار بالاست و جدای از آن، زمان بیشتر و گروه بزرگ‌تری را هم با خود درگیر می‌کند. حالا این دردسرها برای تامین محل فیلمبرداری را با طرح‌های اجتماعی مقایسه کنید که برخی از آنها می‌تواند در فضایی به مساحت 200 متر، آن هم با کمترین دردسر طراحی صحنه تولید شود.
پژوهش‌های طولانی و پرهزینه
مورد دیگری که در پروسه تولید آثار تاریخی با رویکرد قهرمان‌محوری، هزینه و سختی فراوانی ایجاد می‌کند؛ بخش پژوهشی این آثار است که باید به‌صورت دقیق و کارشناسانه انجام شود. بخش پژوهش آثار تاریخی گاهی تا پنج سال هم به طول می‌انجامد که مستلزم صرف هزینه‌های اضافی است و جدای از آن زحمت زیادی را هم متوجه سازندگان اثر می‌کند؛ این در حالی است که برای طر‌ح‌های اجتماعی نهایت پژوهش‌های صورت گرفته مربوط به بخش پیش‌تولید است که غالبا به کمک مشاورهای مربوط انجام می‌شود.

طراحی صحنه و لباس با صرف هزینه‌های چند میلیونی

مساله مهم دیگر در طرح‌های تاریخی، وسایل صحنه مربوط به صحنــه و پوشش هنرپیشه‌هــاست.
در این طرح‌ها جزئیات پوشش و صحنه حتی در کم‌اهمیت‌ترین نقش‌ها و سکانس‌ها هم مستلزم صرف هزینه‌های هنگفت است. به‌طور مثال پوشش هنرمندان در طر‌های تاریخی غالبا دست‌دوز و وسایل صحنه هم ناموجود در بازار است و این یعنی صرف هزینه‌های کلان برای تولید این ملزومات که طبعا در فیلم و سریال‌های اجتماعی این هزینه‌ها به این میزان وجود ندارد.
ریسک تولید و مواجهه با انتقادها

در خشکسالی تولید فیلم و سریال‌های تاریخی که بخواهند قهرمان‌های ملی - میهنی را به تصویر بکشند؛ پذیرش مسؤولیت تولید این‌گونه یکی از پرریسک‌ترین انتخاب‌ها در سینمای ایران است. علت پرریسک بودن انتخاب گونه تاریخی، کم بودن تعداد تــولیدات در این زمینـــه و به تبع آن زیرذره‌بین‌رفتن اثر تولید شده است. از سوی دیگر تولید اثری با هزینه‌هایی بسیار بالاتر از تولیدات دیگر، مسؤولیت بیشتری ایجاد کرده و اگر اشکالی در خروجی وجود داشته باشد، بیشتر از حد معمول مورد هجمه قرار می‌گیرد.
شوالیه‌های انگشت‌شمار ساخت آثار تاریخی
نکته پایانی و البته مهم‌ترین آن که سازمان صداوسیما هم به آن توجه ویژه‌ای دارد؛ کم بودن تعداد فیلمسازهای توانمند در عرصه ساخت آثار تاریخی و قهرمان‌محور است. در حال حاضر تعداد کارگردان‌های توانمند برای نگارش قصه‌هایی دراماتیک از قلب حوادث زندگی قهرمان‌های تاریخی ایران و ساخت آن به بهترین شکل ممکن از تعداد انگشتان یک‌دست هم کمتر است. اگر دقت کنید اکثر آثار باکیفیت و جذاب این‌گونه ‌هم توسط افراد محدودی مانند داوود میرباقری، حسن فتحی و... ساخته می‌شود.
کم بودن تعداد تولیدکننده‌ها را وقتی بگذاریم کنار هزینه‌های نجومی ساخت آثار تاریخی و البته زمان و انرژی فراوانی که ساخت این آثار می‌طلبد، طبیعی است که تعداد آثار اینچنینی در سینما و به‌ویژه تلویزیون ایران کم باشد.

باید سازوکار مناسبی برای کاهش هزینه‌های تولید این‌گونه آثار به‌واسطه راه‌اندازی کسب وکارهای داخلی در سازمان صداوسیما برای تامین نیازهای فنی این قبیل تولیدات و نگهداری استاندارد از شهرک‌ها و لوازم صحنه آثار تولید شده، ایجاد شود. همچنین توجه به تربیت نیروهای توانمند برای تولید آثار تراز اول در این زمینه هم اقدام ضروری دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

فاطمه بکایی
خبرنگار