قیام‌کننده برای خدا یا سیاسی‌کار ؟

قطعا به همین خاطر هم بود که ساخت «مختارنامه» در رسانه ملی، نه فقط از باب چالش‌های به تصویر کشیدن قصه‌ای تاریخی در قاب تلویزیون، بلکه از جهت انتخاب روایتی درست برای شرح ماجرای قیام مختار با سختی‌های بسیاری مواجه بود. هر چند که دیدن تیتراژ پایانی مختارنامه داوود میرباقری و فهرست پرو پیمان منابع تاریخی متنوع موجود در آن خیال هر مخاطبی را از این مسأله راحت می‌کرد که سازندگان این اثر نهایت سعی خود را برای احاطه و وفاداری به مستندات تاریخی انجام داده‌اند؛ اما روایت‌های موجود پیرامون شخصیت مختار ثقفی و اهداف قیام او علیه قاتلان سیدالشهدا(ع) به قدری متعارض است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد.
مختاری که یک روز دعوت امام حسن(ع) را برای پیوستن به سپاه ایشان رد کرد و روزی دیگر نیز حاضر نشد که همراه دیگر بزرگان کوفه برای دعوت از امام حسین(ع) به ایشان نامه بنویسد، ولی بدون شک از زمره اولین کسانی بود که به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد.
آنچه دست‌کم در مورد شخصیت مختار می‌توان گفت، این است که او شخصیتی خاکستری است که نه می‌توان ویژگی‌های مثبتش را انکار کرد و نه می‌توان برخی ویژگی‌های منفی او را نادیده گرفت؛ شاید به همین خاطر هم باشد که مراجع دینی و تاریخی نیز با احتیاط نسبت به او قضاوت کرده و می‌کنند. آنچنان که مرحوم علامه مجلسی پس از نقل روایت شفاعت مختار توسط پیامبر اکرم(ص) می‌نویسد: «مختار در ایمان و یقین، کامل نبوده و در قیام و حکومتی که انجام داد، صریحا مأذون از جانب امام زمان خویش نبوده است، لکن به دلیل خیرات بسیاری که به دست او جاری شده و به وسیله آن انتقامی که از قتله کربلا انجام داد، سبب تشفی قلوب مؤمنان شد. لذا عاقبت امر او، نجات و خیر خواهد بود.»
مختار ثقفی یکی از مهم‌ترین و موثرترین چهره‌های تاریخ تشیع است که قیامش سرآغاز اتفاقات مهمی در تاریخ اسلام شد؛ تاریخی که بدون مختار شاید تا به امروز حداقل خالی از قصه مجازات گروهی از مسببان حادثه کربلا و گرفتن انتقام از قاتلان سیدالشهدا(ع) بود.

احسان سالمی
روزنامه‌نگار