توسعه فناوری از مسیر دریا

دریا و حفاظت از محیط‌زیست دریا، اهمیت خلیج فارس، کشتی‌سازی، نقش راهبردی دریا برای کشورها، مشاغل دریایی، نقش دریا در تامین انرژی، دریانوردی، دریا و شهرهای ساحلی و دریا و تامین امنیت غذایی کشور ازجمله محورهای برگزاری این جشنواره بود. در چهارمین دوره این نمایشگاه، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و کسب و کارهای کوچک در توسعه فناوری‌های مرتبط با دریا بیش از پیش به چشم می‌خورد. بسیاری از طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه به نمایش درآمده در این نمایشگاه در قالب حمایت دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری توسعه پیدا کرده بود.

طرح‌های دانشجویی در حوزه صنایع دریایی

واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در استان‌های ساحلی (بوشهر، سیستان و بلوچستان، بندرعباس، گلستان، مازندران و گیلان) به صورت متمرکز در حوزه فناوری‌های دریایی فعالیت دارند و در این نمایشگاه بخشی از طرح‌های تحقیقاتی یا محصولات قابل استفاده در صنعت این واحدها معرفی شد. دکتر نوشین سجادی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال که هسته مرکزی همکاری در زمینه فعالیت‌های حوزه علوم و فنون دریاست، درباره نقش این واحدها در توسعه فناوری‌های دریایی به جام‌جم می‌گوید: این واحدها می‌توانند بخشی از محصولات مورد نیاز صنایع دریایی را طراحی کرده و به صنعت ارائه کنند. استخراج کیتوزان در گرگان به عنوان جاذب آلاینده‌ها و دارای سایر کاربردهای بهداشتی و صنعتی، نمک دریا در چابهار، ساخت محصولات خوراکی از جلبک‌ها در چابهار و کشت جلبک خوراکی اسپیرولینا در بخش تحقیقاتی که می‌تواند مصارف بهداشتی و درمانی داشته باشد در تهران از نمونه محصولاتی است که از دریا به دست آمده است. از طرفی ربات‌های زیردریایی و دستگاه‌های آب شیرین‌کن از جمله فناوری‌های سطح بالا و دارای کاربرد در صنایع دریایی است.

شناسایی روی سطح دریا

طراحی، ساخت و تولید تجهیزات الکترونیک و مخابراتی برای هدایت و حفظ ایمنی وسایل حمل و نقل دریایی از نیازهای مهم این صنعت است. رادارهای دریایی یکی از این محصولات است که اکنون نمونه‌های داخلی آنها در صنایع دریایی به کار گرفته می‌شود. این رادارها می‌توانند اهداف سطحی روی دریا را شناسایی کنند و کشتی‌های تجاری، باری یا ماهیگیری ملزم به استفاده از رادار برای جلوگیری از بروز سوانح هستند. طراحی و ساخت این رادارها و همچنین نرم‌افزارهای تخصصی آن تولید داخل است که مهندسان الکترونیک، رایانه و مخابرات همه مراحل طراحی تا تولید را انجام می‌دهند. سازمان بنادر و کشتیرانی و سازمان‌های نظامی از این رادار روی یدک‌کش‌ها، کشتی‌ها و سایر وسایل حمل و نقل دریایی استفاده می‌کنند و امیدواریم بزودی کشتی‌ها و شناورهای خصوصی کشور نیز از رادارهای داخلی استفاده کنند.

تجهیزات ایمنی بومی در دریا

با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه صنایع دریایی، نه‌تنها صنایع با فناوری پیشرفته بلکه بسیاری از محصولات جانبی مورد نیاز هم بومی‌سازی شده‌اند. در این میان یک شرکت دانش‌بنیان داخلی در راستای بومی‌سازی سیستم‌های تعلیق و نجات دریایی موفق به طراحی و تولید تجهیزات تخصصی نجات، تعلیق، فلوتیشن و مخازن انعطاف‌پذیر سوخت و آب شده است و اکنون انواع جلیقه نجات بادی با طیف نظامی و غیرنظامی صنایع هوایی و دریایی را بومی‌سازی کرده است. ساخت مخازن سوخت بادی برای استفاده از بنزین و گازوئیل روی سطح آب با ابعاد کوچک تا چند هزار لیتری از دیگر محصولات بومی‌سازی شده این شرکت است.

قایق زیر صندلی خلبان، جلیقه‌های مسافربری، کوله‌پشتی نجات، سامانه نجات‌دهنده سیستم پاراگلایدر و پاراموتور و سامانه فلوتیشن انواع پهپاد، بالگرد و قایق‌های آب‌نشین سبک و سنگین از جمله محصولات این شرکت دانش‌بنیان است. نیروی دریایی و نیروی هوایی خریدار این محصولات هستند و در حال حاضر نمونه‌های داخلی به لحاظ کیفیت می‌توانند پاسخگوی نیاز این تجهیزات ایمنی باشند. همچنین طراحی جلیقه‌های نجات، کوله‌پشتی‌ها و کمربندهای نجات برای استانداری استان‌های دارای مرزهای آبی مثل دریای خزر یکی دیگر از بازارهای هدف این شرکت دانش‌بنیان است. در این میان نمونه‌ای از کوله‌پشتی‌های غریق نجات کاملا طراحی داخل و متناسب با شرایط و نیاز بومی طراحی و ساخته شده است. جنس این محصولات معمولا از پلی‌اورتان و پی‌وی‌سی شیت با ضخامت‌های متفاوت بسته به نیاز مشتری و مورد استفاده است.

ربات‌ها زیر سطح دریا

با توجه به این‌که عصر سوخت‌های فسیلی رو به پایان است، دریا از لحاظ انرژی و هم از لحاظ اقتصادی نقش مهمی در آینده صنعتی جهانی دارد. ایران نیز با دارا بودن مرزهای دریایی طولانی و مرتبط بودن هفت استان کشور با دریا می‌تواند از این ظرفیت بهره بیشتری ببرد. در همین رابطه گروهی از شهرستان ایذه در استان خوزستان در زمینه طراحی و ساخت ربات‌های زیردریایی فعالیت علمی-تحقیقاتی خود را آغاز کرده‌اند. این تحقیقات به ساخت اولین ربات‌های زیردریایی آر.او.وی (ROV) با دانش بومی منجر شد که کاربردهای مختلفی در فعالیت‌های زیر سطح آب را دارند. این ربات‌ها در صنایع و حوزه‌هایی مثل حفاری نفت، باستان‌شناسی، زیست‌شناسی، بازرسی‌های دریایی و کابل‌کشی زیر دریا کاربرد دارند.

پیمان شیرمردی، رئیس هیات مدیره شرکت دانش‌بنیان طراح این ربات، درباره این فناوری پیشرفته
(Tech ‌High) که کشورهای محدودی به آن دسترسی دارند، به جام‌جم می‌گوید: ما توانستیم این محصول را به عمق حدود ۱۵۰ متری آب‌های خلیج فارس برسانیم و در مرحله بعد آماده ارسال به عمق ۳۰۰ متری آب‌های دریای خزر و دریای عمان است. محصول اولیه تست‌های آزمایشی و دریایی را انجام داده است و محصولی که امسال در این نمایشگاه معرفی شده است نیز تست‌های آزمایشگاهی را تا عمق ۵۰۰ متری انجام داده است، اما استفاده بهینه از آن تا عمق ۳۰۰ متر ممکن است.

شیرمردی می‌افزاید: دانش ساخت این ربات‌های زیردریایی کاملا بومی است و ما نمونه خارجی برای طراحی این محصول نداشته‌ایم. بلکه از روی تصاویر به اطلاعات و نتایجی درباره این ربات‌های زیردریایی دست پیدا کردیم. در نهایت محققان حوزه‌های مهندسی برق در گرایش‌های الکترونیک، کنترل و قدرت، مهندسی مکانیک، مهندسی دریایی و نرم‌افزار با خلاقیت و دانش بومی موفق به توسعه این دستگاه شدند. این محصول بیشتر در صنایع نفتی دریایی استفاده می‌شود و در صنایع سدسازی، محیط‌زیست، حفاری دریایی و باستان‌شناسی نیز کاربرد دارد.

فناوری بومی جمع‌آوری آلودگی‌های دریایی

کشور ما به دلیل نفتخیز بودن یا نشت سوخت از کشتی‌های در حال عبور به تجهیزاتی برای جلوگیری از پخش شدن آلودگی‌های نفتی در سطح دریا نیاز دارد. این تجهیزات شامل میکروارگانیسم‌های نفت‌خوار، مواد شیمیایی، پمپ‌های اسکیمر و انواع مختلف تجهیزات فیزیکی است. اما آلودگی نفتی به‌سرعت روی سطح آب پخش می‌شود و به همین دلیل نیاز به محصولی با عکس‌العمل بسیار سریع وجود دارد. بسته جمع‌آوری آلودگی‌های نفتی طرح، ایده و فناوری ساختی کاملا بومی دارد و برای حجم زیاد لکه‌های نفتی نیز قابل استفاده است. کیت جمع‌آوری مواد نفتی از روی سطح آب و خشکی دارای بوم، پد، شیت و رول شیت است. این روش به دلیل نیاز‌نداشتن به استفاده از تجهیزات الکترونیک یا مواد شیمیایی روشی بسیار پاک محسوب می‌شود و به روش فیزیکی آلودگی را جذب می‌کند. آلودگی نفتی روی آب پخش می‌شود و بوم‌ها به شکل دایره‌ای یا هلالی اطراف لکه نفتی قرار می‌گیرند و به دلیل آب‌گریز‌بودن فقط مواد هیدروکربنی را به خود جذب می‌کنند. این بوم تاکنون تا طول ۹ متر بسته شده است و به دلیل سبک‌بودن بعد از سنگین‌شدن غرق نمی‌شود و به این ترتیب از پخش‌شدن آلودگی جلوگیری می‌کند. در مرحله بعد پدها یا بالشتک‌های جاذب، سطح پخش نفت را کاهش می‌دهند. ورقه‌های جاذب نیز در جایی مثل سطح جاده بسرعت پهن می‌شوند و سطح را از آلودگی خالی می‌کنند.

سپیده شعر باف
دانش وسلامت