سوژه محرم در گرافیک همیشه بکر است

حامد مغروری یکی از هنرمندان این عرصه است که تجربه‌های مختلفی را در طراحی پوسترهایش پشت سرگذاشته و در عین حال اغلب با توجه به مسائل روز آثاری را درباره‌شان خلق کرده است. یکی از آثار او با عنوان «امتداد راه حسین»، مدتی پیش به بهانه همدلی و همراهی ایران با کشوری که زیارتگاه امام حسین(ع) است، برای چندمین بار منتشر شد، موضوعی که عاملی شد تا با او در جام‌جم گفت‌وگویی داشته باشیم.

ابتدا از شکل‌گیری این اثر و ایده‌ای که باعث خلق آن شد، بگویید.

طراحی این پوستر همزمان با ورود پیکر شهید حججی بود و طرحی که در آن است نشان‌دهنده مقاومت و همراهی ایرانی‌ها با امام حسین(ع) است؛ موضوعی که البته به طور کلی‌تر برای موارد مختلفی قابل ارجاع است، امام حسین‌(ع) هم فقط مختص ایرانی‌ها نیست و خیلی از انسان‌ها در سراسر دنیا از ادیان و مذاهب مختلف، ایشان را قبول دارند و هدفی که دارند را دنبال می‌کنند. همین باعث شد به سراغ بحث خط‌مشی جمهوری اسلامی و انعکاس آن در قالب چنین طرحی بروم، این که اگر هر فرد ایرانی چشمش به علمی که امام حسین(ع) برپا کرده، باشد، هیچ‌وقت راهش را گم نمی‌کند. در بخش دیگر هم به برافراشته نگه داشتن این علم توسط مدافعان اشاره شده و این طرح گویای آن است که آن سوی پرچم ایران اهداف امام حسین(ع) است.

علاوه بر این موضوع، با توجه به اتفاقات اخیر، از این پوستر به عنوان نمادی از برادری نیز توسط برخی‌ها مثل مسعود شجاعی طباطبایی استفاده شده است، به طور کلی چقدر در چنین فضاهایی می‌توان با هنر این دست مفاهیم را انتقال داد و این اثر در چه حد به چنین موضوعی معطوف شده است؟

اغلب انتشار و انعکاس طرح‌هایی که با موضوع وحدت مسلمانان منتشر شده تأثیر‌گذار بوده و من به شخصه با توجه به سفرهایی که به کشورهای مختلف از سوریه گرفته تا عراق و... داشتم، شاهد بودم که از طرح‌های ما در آنجا به بهانه‌های مختلف مثل اربعین و... توسط خود عراقی‌ها یا مردم دیگر شهرها استفاده می‌شود. این یعنی مفاهیم موجود در آن طرح‌ها مورد قبول و پسند آنها نیز واقع شده. در این دست طراحی‌ها بخصوص کارهای بصری، زبان مشترک با عقیده‌های همسان وجود دارد و تصویر این امکان را می‌دهد در آثاری مثل پوسترهایی که تم وحدت یا مواردی از این دست دارند، نقطه هدف یکی باشد و از آن استقبال کنند. برای همین طرح نیز مردم عراق هم دوست دارند با همان رویکرد پیش بروند و مثلا پرچم خودشان را هم با طرح پرچم امام حسین(ع) که در این پوستر است همراه کنند. همه این موارد گویای زبان مشترک و تمایلی است که آن را در رویدادهای مختلف از تظاهرات گرفته تا راهپیمایی‌ها و... در شهرها و کشورهای گوناگون شاهد هستیم و توسط مردم دست به دست منتشر می‌شوند.

نمونه این استقبال اخیرا هم اتفاق افتاد...

بله، در مواردی این موضوع وجود داشت. به عنوان نمونه از همین طرح توسط مردم برای تشییع پیکر شهید حججی و مدافعان، استفاده شد. البته ما این انتشار را فقط در فضای حقیقی نمی‌دانیم و فضای مجازی را هم نباید دست‌کم گرفت. مثلا یکی از آثاری که در این حوزه مورد استقبال قرار گرفت، پوستر «20تومنی» بود، اثری که در زمان بیکاری کارگران و بر مبنای حرف رهبری و به سفارش مرکز حفظ و نشر آثار طراحی شد. انتشار این کار تا جایی ادامه داشت که هنرمندان و بازیگرانی مثل لیلا حاتمی یا چهره‌هایی که منتقد هم هستند از آن استفاده کرده و در صفحه شخصیشان منتشرش کردند، این موضوع نشان دهنده آن است که اگر حرف حق مطرح شود، همه آن را می‌پذیرند.

با توجه به این که شما طرح‌ها و پوسترهای مختلفی را در فضاهای متنوع منتشر و طراحی کردید و این روزها نیز همزمان با محرم شاهد انتشار طرح‌واره‌هایی با این موضوع در سطح شهر هستیم، شما چه شاخص‌هایی را برای تأثیرگذاری چنین آثاری در نظر می‌گیرید تا بیننده را درگیر خود کند؟

برای آن که اثری در دست مردم باشد و توجه آنها را به خود جلب کند،‌ همان‌طور که از نامش پیداست باید مردمی باشد. در این فضا اگر فقط به قشر خاصی مثل هنرمندان توجه شود، شاید مردم با وجود آن که اثر عیار بالایی دارد، متوجه آن نشوند و کار کمتر دیده شود. اما اگر تلاش شود تا آن اثر علاوه بر حفظ عیار لازم از نظر هنری، از نظر محتوا و فرم هم برای مردم قابل فهم باشد، بازدید از آن بالا می‌رود. سعی ما هم در این ایده‌پردازی‌ها همیشه همین بوده که با کمک هنر، اثر خاصی را که از زاویه‌ای نو به موضوع نگاه می‌کند خلق کنیم، کاری که بتواند شوک جدیدی را برای مردم ایجاد کند. علاوه بر اینها استفاده از تکنیک‌های مناسب هم عاملی است که می‌تواند در نهایت به شکل‌گیری اثر کمک زیادی کند. از همه مهم‌تر هم این که آن کار حرف دل مردم یا حداقل حرف حقی را بزند، مساله‌ای که در کنار دیگر موارد باعث شکل‌گیری اثری جالب توجه می‌شود.

شما به عنوان یک هنرمند کیفیت آثاری را که در این سال‌ها در محرم روی تابلوهای مختلف می‌روند، چطور برآورد می‌کنید؟

واقعیت این است که درباره کیفیت هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم که به بهترین نقطه رسیده‌ایم، اما به نسبت چندین سال پیش من فکر می‌کنم که پیشرفت نسبتا خوبی در حوزه آثار فرهنگی و مذهبی داشتیم، یعنی علاوه بر همگام شدن با مردم و ذهن و عقاید آنها از نظر درجه هنری هم عیار خوبی پیدا کرده، همچنین به نسبت چندسال پیش از این آثار بیشتر استفاده می‌شود و هنرمندان هم مشارکت گسترده‌تری داشتند. با این حال هنوز راه زیادی داریم تا با برخورد تخصصی به این مقوله به جایی که باید برسیم.

کلیشه و تکرار دو عاملی‌اند که در خیلی از آثار مربوط به این ایام دیده می‌شوند، برای گریز این اتفاق راهی هست؟

همیشه برخی المان‌ها برای اجرا و ایده‌پردازی یک موضوع وجود دارد که شاید تکراری باشد، اما چگونگی استفاده از هر یک از المان‌ها آن را نو می‌کند. این اتفاق مثل آن است که به قول یکی از دوستان اگر شما هر روز سیب بخورید شاید از آن خسته شوید، اما اگر آن را فراوری کنید یا با موارد دیگر ترکیب شود، خاصیت جدید و تازه‌ای پیدا می‌کند که برای شما دیگر خسته کننده نیست، این المان‌ها نیز به همین شکل هستند و ممکن است برای بار هزارم از یک معیار استفاده شود، اما تکراری نباشد. راه دیگر هم این است که در محتواسازی به مسائلی بپردازیم که قبل‌تر دیده نشده است و در مورد رویدادی مثل محرم می‌توان آن را به مسائل روز ربط داد.

و در آخر این که شما امسال هم برای محرم کار دارید، کمی هم از حس خودتان برای طراحی این دست آثار بگویید، چه تفاوتی با کارهای عام و هنری در این باره وجود دارد؟

در این حوزه و کار برای امام حسین(ع) واقعیتی که وجود دارد این است که هر وقت می‌خواهیم طرحی را بزنیم، از خودشان مدد می‌گیریم و نمی‌توان گفت من و قلمم آن کار را به تنهایی شکل دادیم، در حقیقت این خود حضرت هستند که کار را پیش می‌برند و ما هم با یاری و توجه ایشان هر سال در این فضا آثاری را ارائه می‌دهیم. این تفاوت به وضوح وجود دارد و برای ما محسوس است.

اما در آخر این که برای اغلب کارها، تنها من نیستم و از ایده‌پردازی تا اجرا، ما در گروه «کارگاه» با هم پیش می‌رویم.