شیوه درآمدزایی شرکت‌های «وی او دی» چگونه است؟
درباره درآمدزایی اوضاع مقداری پیچیده است. از آن زمان که ویاودیها شکل گرفتند، به دلیل آن که حوزه نوپایی در کشور بود، نیازهای زیرساختی و پلتفرمی آن گران تمام شد، در این میان بعضی‌ها مثل ما در فیلم‌نت، خودمان این ساختار را توسعه دادیم و بعضی‌ها این پلتفرم‌ها را از شرکت‌های خارجی با هزینه بالایی خریدند. در کنار زیرساخت‌ها، بحث تولید محتوا هم از موارد دیگری بود که بعد از تأسیس این مراکز مطرح شد، موضوعی که آن هم هزینه‌هایی را در‌برداشت، چون زمانی که به یک تهیه‌کننده می‌گویی من فیلم تو را در این فضا می‌فروشم، او ابتدا یک تضمین از من می‌خواهد و ما باید این قول را بدهیم که هر کاری حدود چقدر می‌فروشد. در این جا بود که بحث محتوا بیش از پیش اهمیت پیدا کرد.
در بین شرکت‌های موجود کمتر فضایی بود که به فکر این مساله باشد. به عنوان مثال خود من از
آنجا که تهیه‌کننده تلویزیون بودم به این موضوع توجه بیشتری کردم. اما عموم شرکت‌هایی که وارد حوزه ویاودی شدند، جزو شرکت‌های فنی بودند که دانش محتوا و اهمیت آن را نمی‌شناختند و رقم‌های بالایی در این حوزه هزینه کردند، اتفاقی که باعث شده قیمت محتوا بالا برود اما زیرساختی که آقای جهرمی تلاش کردند آن را نیم‌بها کنند، همچنان هزینه‌هایی را به همراه دارد که به ما فشار وارد می‌کند.
با این اوصاف یعنی در زمان قرارداد با تهیه‌کننده و مالک کارها هزینه‌ای دریافت نمی‌کنید؟
بله، در این میان ما پول به آنها می‌دهیم چرا که تمام مالکان از ما این هزینه را می‌خواهند، به همین دلیل بخشی از پولی را که قرار است از پخش آن فیلم به دست بیاید به صورت پیش پرداخت به مالکان می‌دهیم. در این شرایط اغلب تهیه‌کننده ضرر نمی‌کند و در صورت فروش نرفتن کار این ما هستیم که متضرر می‌شویم.
برای هر اثر بر چه اساسی هزینه می‌کنید؟
ارقام مدون و مشخص نیستند چرا که برای هر کاری بر اساس کیفیت، تعداد قسمت‌ها و بازیگرانش قیمت‌گذاری می‌شود.
در این شرایط این شرکت‌ها چطور از نظر مالی اداره می‌شوند؟
درباره این شرکت‌ها بحث سرمایه‌گذاری مطرح است، مثل یک بیزنسی که شاید بعد از چند سال به سوددهی برسد، ما نیز همین‌طور هستیم و هنوز این فضا به جایی نرسیده که شرکت‌ها سود کنند، همچنین به دلیل مشکلاتی که در موارد مختلف وجود دارد، ما مدام از آن نقطه مثبت دور می‌شویم و خیلی از شرکت‌ها در همین لحظه از ادامه نا‌امید می‌شوند. در این میان اغلب شرکت‌ها سرمایه‌گذارانی دارند که مراکز دولتی و خصوصی از آنها پشتیبانی می‌کنند و در بین تمام این شرکت‌ها تقریبا دو شرکت هستند که سرمایه‌گذارانشان شخصی است، یکی فیلم‌نت و دیگری هم فیلیمو، در بقیه موارد مراکز دیگری پشت این شرکت‌ها هستند.
تعامل با اپراتورها چه طور؟ چقدر از این طریق شرکت‌ها متحمل هزینه می‌شوند؟
در حال حاضر اپراتورها برای آن که به مخاطب ترافیک رایگان ارائه دهند، ما را با هزینه‌های سرسام آوری مواجه می‌کنند، به گونه‌ای که برای هر گیگابایت 2400 تومان از ما پول می‌گیرند. یعنی اگر بخواهیم که هزینه ترافیک را برای کاربرمان رایگان کنیم، باید پول آن را بپردازیم. این یعنی اساسا اتفاق رایگان وجود ندارد و ما دیتا را از ایرانسل یا همراه اول می‌خریم و به مخاطبان ترافیک رایگان می‌دهیم.
در این شرایط چطور سود می‌کنید؟
ویاودیها در کشور سود نمی‌کند، یعنی تا به الان چنین اتفاقی وجود نداشته، طبق آمار برخی از وی او دی‌ها
سودشان با ارقام قابل توجهی منفی است و برخی دیگر توانستند خودشان را نگه دارند، یعنی وارد سود نشده‌اند. در این بین هر کسی که بازار گسترده تری دارد، ضرر بیشتری به آن وارد می‌شود، یعنی کسی که 50 درصد بازار را دارد، به معنی سود بیشتر نیست بلکه به همان میزان ضرر می‌دهد. این وضعیتی است که وجود دارد و تا زمانی که شرایطی ایجاد شود که هزینه زیرساخت‌ها کم شود و در حوزه محتوا ارقام منطقی را ببینیم، اوضاع به همین منوال خواهد بود. همچنین در کنار این موضوع بحث تولید محتوا هم مساله دیگری است که باید نهضت آن که مدام درباره اش صحبت می‌شود، زودتر به راه بیفتد.
به بحث محتوا اشاره کردید، در این حوزه یکی از مواردی که همیشه مطرح بوده، حق کپی رایت و در نظر گرفتن حقوق معنوی هر اثر است، در ویاودیها چقدر و چطور به این موضوع پرداخته می‌شود؟
برخی فیلم‌های خارجی، آثاری هستند که در ایران مالکیت دارند، یعنی شرکت‌هایی در ایران رایت آنها را خریداری و دوبله کرده‌اند، اغلب وی او‌دی‌ها با این شرکت‌ها قرارداد دارند و روند پخش کارها به صورت قانونی پیش می‌رود. در کنار این شرکت ها، گاهی عناوینی وجود دارد که به آنها نیجر می‌گویند و شامل شرکت‌های آمریکایی اند که ایران حق کار کردن با آنها را ندارد. برای این موارد هیچ مالکیتی در ایران وجود ندارد و کسی نمی‌تواند ادعا کند من حق رایت فلان فیلم آمریکایی را دارم. در این میان شرکت‌های ویاودی آنهایی که امکان پخش دارند را سانسور و دوبله و بعد هم پخش می‌کنند، البته تعداد این آثار هم بسیار کم هستند.
درباره آثار ایرانی چطور؟
برای تولیدات ایرانی هم یا با تهیه‌کننده‌ای که فیلم را ساخته یا با کسی که حق رایت اثر را دارد، قرارداد می‌بندیم و تمام مراحل به صورت قانونی طی می‌شود.
کانال‌ها و سایت‌های غیرقانونی هم در این فضا مدت‌هاست که فعالیت می‌کنند، اما با توجه به گسترش آنها آیا برای کمک به توسعه فضاهای قانونی فکر و اقدامی شده است؟
زمانی که ویاودی در کشور به راه افتاد، تازه صاحب پیدا کرد، در این میان ارشاد از یک سو و صدا و سیما هم از سوی دیگر وارد شد. هر یک تلاش کردند این فضا را به دست بگیرند. با تمام اینها امروز شاهد افزایش فعالیت سایت‌های غیرقانونی هستیم، بی‌آن‌که اقدام جدی صورت بگیرد. مسئولان این حوزه مدام حرف می‌زنند و وعده می‌دهند، اما در عمل اتفاقی رخ نمی‌دهد. در اینجا بعضی از مجموعه‌های ویاودی رانت‌هایی دارند که باعث می‌شود چندان گرفتار این فضاها نشوند. با این حال سرمایه‌گذاری در ویاودیها نوعی بیزنس محسوب می‌شود که برای پیشرفت آن لازم است که سایت‌های غیرمجاز ساماندهی شوند، چون برخورد شدید با آنها هم کار درستی نیست و بالاخره افرادی تلاش‌هایی را برای آن انجام داده‌اند، به همین دلیل ساماندهی‌شان که ما هم در حوزه ویاودی و آی پی تی وی‌ها برای آن طرحی ارائه دادیم، می‌تواند کمک بزرگی به این حوزه باشد. اما به دلیل اختلافات و نا‌هماهنگی‌هایی که ایجاد شد، این اتفاق هم رخ نداد.
منظورتان از اختلاف، بحث بین ارشاد و صداو‌سیماست؟
بله، مدتی است که اختلاف بین ارشاد و سازمان صدا و سیما برای تصدی این حوزه به راه افتاده است. در این میان ظاهرا کمیسیون فرهنگی مصوبه‌ای را داده است که هنوز به صحن هم راه پیدا نکرده است، با این حال ارشاد هم می‌گوید محتوایی که من سال‌ها تولید می‌کردم و به آن مجوز می‌دادم، چرا برای پخشش در ویاودیها باید از جای دیگری این مجوز را بگیرد؟ این مساله چندان منطقی نیست. از سوی دیگر صدا و سیما می‌گوید که این حوزه صوت و تصویر فراگیر محسوب می‌شود و مردم آن را می‌بینند، به همین دلیل ممکن است در ویاودیها برنامه‌ای تولید شود که از جایی مجوز ندارند یا شبکه‌هایی راه می‌افتند که لازم است از فیلترهایی بگذرند. این موارد هم درست است.
شما در این باره چه نظری دارید؟
پیشنهاد ما همیشه این بوده که در حوزه صوت و تصویر فراگیر به معنای تلویزیون‌های اینترنتی لایو یا شبکه‌های اینترنتی و محتوایی که تولید می‌شود، صدا و سیما وارد شود و آنچه از پیش تولید شده همچنان توسط ارشاد مجوز بگیرند. بالاخره مثل هر کشوری ما باید در چارچوب مشخصی کار کنیم، اما نکته این است که در حال حاضر سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر هنوز قوانین مشخصی را تعیین نکرده‌اند، اتفاقی که باید با کمک و نظر شرکت‌های ویاودی هر چه زودتر رخ دهد.
با توجه به شرایطی که وجود دارد، فکر می‌کنید توسعه این فضا تا چه حد امکان‌پذیر است؟
اگر ما با همین فرمان پیش برویم ویاودیها تقریبأ حذف می‌شوند. برای آی پی تی وی ها (تلویزیون‌های اینترتی) هم که چند شرکت مجوز آن را گرفته‌اند، به نظر می‌آید این پروژه شکست خورده و ناموفق است که هیچ‌وقت به نتیجه نمی‌رسد، چرا که‌ای‌پی‌تی‌وی‌ها باید روزی صد میلیون تومان درآمد داشته باشند که بتوانند قراردادشان را پاس کنند اما این درآمد برای هیچ کدام وجود ندارد، بنابراین پروژه‌های آی پی تی وی از نظر من از بین رفته است. در مورد ویاودیها نیز همان‌طور که گفتم اگر ما هزینه ترافیک و زیرساخت را کم نکنیم در آینده‌ای نزدیک شاهد توقف آنها خواهیم بود. در این حوزه هم مثل بحث تلگرام که یکدفعه باعث شد دولت به فکر بیفتد، اگر شرکتی مثل نت‌فیلیکس رشد کند، آن وقت تازه شاید اقدامی کنند که چندان هم نمی‌تواند در آن شرایط موثر باشد. در این صورت ظرف یکی دوسال آینده ویاودیها تنها شاید در دو شرکت وجود داشته باشند. از طرفی دربحث زیرساخت گاهی انحصارطلبی‌ها و حمایت‌های غیرقانونی رخ داده که باعث شده عدالت رعایت نشود. در حال حاضر نت‌فلیکس در ایران ترافیکی دارد که چندان پایین‌تر از شرکت‌های خود ما نیست به همین دلیل باید برای این موضوع اقدام جدی پیش از آن که دیر شود صورت بگیرد.
نگاهی به برخی از شرکت‌های ارائه‌کننده ویاودی در ایران
کمپانی‌های خانگی سرگرمی
با آن‌که در ماه پایانی سال ۱۳۹۴ فعالیت رسمی شرکت‌های VOD در ایران آغاز شد، اما به دلیل پتانسیل بالای موجود در این عرصه رشد صورت گرفته در این زمینه در میان کشورها با سرعت بالایی اتفاق افتاد. تعداد شرکت‌ها خیلی زود به 19 رسید و در صحبت‌های صاحبان شرکت‌ها روشن شد از مدت‌ها قبل آنان در تلاش بودند تا امکان فعالیت در این عرصه را از آن خود کنند. شبکه‌های ویدئویی بر بستر اینترنت، شبکه‌هایی‌اند که هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود و تقریبا آینده پخش برنامه‌های تلویزیونی را در بر می‌گیرند. همین حالا ۱۷سامانه پخش اینترنتی از شورای عالی فضای مجازی و مرکز فضای مجازی رسانه ملی مجوز رسمی گرفته‌اند و چند تایی از این سامانه‌ها، حالا دیگر برای خود به جایگاهی رسیده‌اند که سودده شده‌اند.
آفرینک
گروه توسعه و ساخت نرم‌افزارهای مخابراتی پیک آسا در زمستان سال ۱۳۷۹ و در پی مطرح شدن ایده ساخت یک مرکز سوئیچ پیام کوتاه در دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف شکل گرفت. این پروژه در حالی شروع به فعالیت کرد که تقریبا هیچ تجربه عملی در زمینه مرکز سوئیچ پیام کوتاه در کشور وجود نداشت. آفرینک، تلویزیون اینترنتی با برنامه‌هایی مخصوص کودکان است که در آن انواع انیمیشن‌ها و تولیدات داخلی و خارجی کودک عرضه می‌شود. در این تلویزیون برنامه‌هایی برای گروه سنی کودک و نوجوان در طبقه‌بندی «دخترونه، پسرونه، موشی، خرگوشی، خرسی، سگ و گربه‌ای و... » عرضه می‌شود و کاربر برای تماشای ماهانه آن باید اشتراک 9900 تومانی بخرد.
آیو
یکی از چند شرکت آی پی تیوی فعال اصلی کنسرسیوم مشترک تلویزیون، شرکت فناپ بانک پاسارگاد و همراه اول است. آنها تلویزیون اینترنتی آیو را راه انداخته‌اند و مهم‌ترین برنامه تولیدی‌شان کار مشترکی بود که با عادل فردوسی‌پور و گروهش به عنوان هت‌تریک انجام دادند. تقریبا همه سریال‌های شبکه نمایش خانگی را به طور مداوم برای عرضه دارند. بیش از هزاران فیلم خارجی دوبله شده و بیش از ده‌ها سریال خارجی و داخلی همراه پخش زنده مسابقات فوتبال خارجی و داخلی از قابلیت‌هایشان است. آنها پخش زنده برنامه‌های جشنواره بین‌الملل فجر را هم در گذشته تجربه کرده‌اند. اشتراک ماهانه این شبکه 12 هزار تومان و اشتراک یک ساله آن 72 هزار تومان است. آنها با همراه اول، مبین نت و مخابرات و آسیاتک قراردادهایی دارند که حجم استفاده‌شان را رایگان می‌کند.
فیلیمو
صبا، ایده شرکتی است فعال در حوزه فناوری‌های اینترنتی که تعدادی از پرترافیک ترین وبسایت‌های ایرانی ازجمله آپارات، کلوب، میهن بلاگ، لنزور و فیلیمو را خلق کرده است. فیلیمو یکی از نخستین شبکه‌های رسمی ویاودی در ایران بود که از بهمن ماه 93 کار خود را به صورت آزمایشی آغاز کرد و حالا به یک استارت آپ مهم بدل شده است که ارزش آن را حتی همپای تجارت‌های موفقی مثل دیجی کالا می‌دانند و از سوی دیگر به آن نام نت‌فلیکس ایرانی هم می‌گویند. آنها بی‌شک بیشترین تعداد بانک آرشیوی فیلم‌ها و مخاطبان را در دانلود دارند. اشتراک ماهانه فیلیمو 15 هزار تومان است و با تنوع قراردادهای مشترک با همراه اول و بیش از شش شرکت دارنده ای‌دی‌اس‌ال و اپراتورهای دیگر، توانسته حجم رایگان زیادی را به دارندگان اشتراکش بدهد.
نماوا
شاتل، یکی از شرکت‌های قدیمی ارائه اینترنت پرسرعت در کشور است. این شرکت در ادامه فعالیت برای به روز کردن خدمات خود در بهار 95 تلویزیون اینترنتی نماوا را راه‌اندازی کرد. این تلویزیون یکی از به روزترین و پرمخاطب ترین تلویزیون‌های اینترنتی است، به گونه‌ای که در 17 مرداد 96 به رکورد ده میلیون ساعت تماشای فیلم آنلاین دست پیدا کرد. تلویزیون اینترنتی نماوا زیرمجموعه شرکت اینترنتی شاتل است و برای کاربرانش تمامی فیلم‌های روز دنیا و تازه‌های شبکه نمایش خانگی را به اشتراک می‌گذارد. انیمیشن، بهترین فیلم‌های ایران و جهان و سریال‌های پرطرفدار داخلی و خارجی دسته‌بندی‌های محصولات این سایت هستند. اشتراک یک ماهه این تلویزیون 15 هزار تومان است. نماوا همچنین تولیداتی مثل نما به نما که به بررسی آخرین اخبار سینمای ایران می‌پردازد و برنامه‌های مناسبتی مثل چله، ویژه برنامه شب یلدا دارد.
فاطمه شهدوست
روزنامه‌نگار
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بین‌الملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
فرزاد آشوبی در گفتوگو با «جام‌جم» مطرح کرد
در گفتوگوی «جام‌جم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد
