از تمدن تا رسیدن به مرزهای توحش!

آنچه در سطور پیشین درج شد روایتی از فیلم «ورود» است، درباره برخورد تمدن‌های غریبه با تمدن‌های مکثر زمینی.

فیلم «ورود» درباره اهمیت زبان و گفت‌وگوست، در زمانه‌ای که چالش‌های بزرگ سیاسی و گاه نظامی میان ملت‌ها و دولت‌ها براساس عدم شناخت زبان و گفت‌وگو شکل می‌گیرد. در فیلم ورود تمدن زمینی در عالی‌ترین شکل خود در ایالات متحده تجلی یافته، اما این تمدن توانایی گفت‌وگو و تفاهم را ندارد.

«ورود» در شرایطی ساخته و اکران شد که دونالد ترامپ بر مسند ریاست جمهوری ایالات متحده نشست و زبان گفت‌وگوی بین‌المللی در سطوح سیاسی، دچار چالش‌هایی بزرگ‌تر شد.

زبان راهی برای پرداختن به درونمایه‌های دیگری در فیلم ورود است؛ از جمله زمان. مسأله زمان در فیلم ورود یک روایت جنبی است که موضوع خاطره و پیشینه انسان در گذشته را به چالش می‌کشد. ورود فیلمی است که از سوی دیگر آن را می‌توانیم حماسه درونی درباب مساله زمان توصیف کنیم.

ساخته مهم دنیس ویلنو، مثل سایر فیلم‌های علمی ـ تخیلی، مخاطرات بزرگ بشری را خالی از حادثه کنش‌مند به نمایش می‌گذارد، از این منظر ساخته دنیس ویلنو، فیلم یکدست و کم‌تنشی است و روایتش را با زبانی صبور و خونسردانه بازگو می‌کند و ذهن را با ترفندهای بصری برنخواهد آشفت.

ورود، نخستین فیلم کارگردان کانادایی دنیس ویلنو در ژانر علمی ـ تخیلی، برداشتی است از قصه علمی ـ تخیلی نویس برجسته تد چیانگ که دو سال پیش از سوی تهیه‌کنندگان اثر، به دنیس ویلنو پیشنهاد شد.

شخصیت اصلی فیلم «ورود» همچون سایر آثار ویلنو، بار عاطفی عظیمی را در مورد غم از دست دادن فرزندان و خانواده بردوش می‌کشد. در فیلم عناصر سیاسی فراوانی در داستان وجود دارد که در محافل مختلفی درباره آن بحث شده و درونمایه فیلم ارتباط بیشتری با فضای سیاسی اجتماعی امروز پیدا می‌کند. فیلم نشان می‌دهد اختلافات زبانی و در پیوست آن تضادهای تمدنی، اختلاف، واهمه و خشونت بیشتری می‌آفریند و پیام سیاسی فیلم دقیقا این است که در راه دست یافتن به یک جامعه جهانی، زبان و تمدن، چالش‌های بزرگی هستند. این فیلم به صورتی بسیار ساده به این موضوع اشاره می‌کند که یادگرفتن زبان موجودات هفت‌پای فضایی به مراتب آسان تر از گفت‌وگو با سیاستمداران و سران ارتش‌های بزرگ دنیاست.

فیلم «ورود» تجربه‌ای یگانه است، بر لزوم توجه به لحظات میانی و ارزش‌های والای تمدنی و ازسوی دیگر می‌توان ادعا کرد، بزرگداشتی است برای فیلم‌هایی مثل ای‌تی (استیون اسپیلبرگ) که عدم درک زبان، میان موجودات غریبه و تمدن‌های زمینی، چالش‌های بزرگی را پدید می‌آورد. اما چالش بزرگ فیلم ورود این است که ماورایی تصنعی را به بشر عرضه می‌کند.

اما کلیدی‌ترین استنباط از فیلم این است که بشر در طول 5000 سال اخیر آمادگی گفت‌وگو با تمدن‌های غیر را آموخته است؟ تمدن بشری در یک دایره گرد، حول مدرنیته و توحش در حال چرخیدن است، گاه به گاه به دامن توحش می‌غلتد. تاریخ اثبات می‌کند پذیرش تمدن و حیات‌های متفاوت برای تمدن‌های غالب دشوار است و رسیدن به مرزهای توحش زمانی رخ می‌دهد که در عرصه هستی شناسی تمدنی، با وجود سایه پررنگ مدرنتیه، از یک سطح انسانی ساده مثل گفت‌وگو، عبور کنیم.

ویژگی خاص فیلم ورود بر خلاف آثار علمی ـ تخیلی رایج که هرکول‌ و ابرمرد محور نیست، افرادی خاص و سرآمد از جامعه مدنی، مثل استادان دانشگاه و علم پژوهان، مناسبات بزرگ تمدنی را جابه‌جا می‌کنند. به همین دلیل گفتمان رایج در فیلم ورود برخلاف سایر آثار هالیوودی است.

«ورود» یک اثر آرام و نفسگیر است که در 40 دقیقه ابتدایی تماشاگر را میخکوب می‌کند و بجز چند اشاره، داده‌های دراماتیک فیلم به صورت قطره چکانی و هیجانی ارائه می‌شود. هنر اصلی «دنیس ویلنو» در کارگردانی این است که اطلاعات را به صورت راحت در اختیار تماشاگر نمی‌گذارد، آن هم به‌رغم ابهاماتی که در طول فیلم بی‌جواب می‌ماند. از جمله خط عجیب موجودات فرازمینی را لوئیس بنکس، زبان‌شناس برجسته، چگونه می‌تواند کشف کند؟! پیام این قصه و فیلم روشن است اگر جهان ما بتواند به یک زبان سخن بگوید به یک گفتمان واحد در مورد پدیده‌ها خواهد رسید.

فیلم «ورود» مثل سیکاریو و زندانیان ویلنو رازآلود است و لحن فیلم که مبتنی بر رمز و راز است به تماشاگر فرصت می‌دهد فیلم را از زوایای مختلف سیاسی، اجتماعی و حتی ایدئولوژیک بررسی کند.

لیلا شعبانی

جام‌جم