مهمان ناخوانده بدن

اگرچه ابتلا به این انگل خطرات جدی را به‌دنبال ندارد ولی باید حتما توسط پزشک درمان شود، چون می‌تواند کیفیت زندگی کودک را کاهش دهد و خارش‌های ناشی از آن، آزاردهنده باشد.

دکتر پیمان لسان‌پزشکی، کارشناس مبارزه با بیماری‌ها و سرپرست کلینیک بیماری‌های رفتاری والفجر مرکز بهداشت غرب تهران، شما را با این انگل و راه‌های درمان آن، آشنا می‌کند.

ریز دردسرساز

کرمک یا اکسیور (oxyur) یک انگل روده‌ای است که با نام‌های کرم سنجاقی یا نخی نیز شناخته می‌شود. این کرم ریز به رنگ صدفی یا سفید است و انگل بالغ، در انتهای روده کوچک و ابتدای روده بزرگ زندگی می‌کند. جنس ماده این نوع انگل، برای تخم‌گذاری بیرون می‌آید و تخم‌های خود را دور مقعد و پوست اطراف آن می‌گذارد که این مساله می‌تواند منشأ آلودگی خود فرد مبتلا و سایر افراد شود. تخم این نوع انگل، می‌تواند در لباس‌ها یا ملحفه فرد نیز قرار بگیرد علاوه بر این، تخم‌ها دست را هم آلوده می‌کنند و در زیر ناخن‌ها باقی می‌مانند و فرد مبتلا تخم‌ها را از طریق دست آلوده وارد دهان می‌کند. در نهایت تخم‌ها وارد بدن شده و لاروها در روده باریک آزاد می‌شوند و این چرخه ادامه پیدا می‌کند. معمولا بین 2 تا 6 هفته طول می‌کشد تا این لاروها بالغ شوند و به انتهای روده کوچک و ابتدای روده بزرگ بروند. هر انگل، معمولا حدود یک ماه عمر می‌کند و این چرخه را خواهد داشت.

خانوادگی درمان شوید

کرمک، گرچه خطرات جدی را به دنبال ندارد، ولی از آنجا که می‌تواند کودک را عصبی کند و باعث ایجاد اگزما و خارش شدید شود و زخم مقعد را در پی داشته باشد، باید حتما آن را درمان کرد. علاوه بر این، می‌تواند باعث ابتلا به عفونت، بویژه عفونت واژن در کودکان دختر شود که این مساله را نباید نادیده گرفت. برای درمان این انگل باید موارد بهداشتی به دقت رعایت شود و فرد مبتلا حتما ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارد چون تخم‌ها زیر ناخن‌ها باقی می‌مانند. برس کشیدن زیر ناخن‌ها، هرچند خیلی کوتاه باشند نیز ضروری است. استفاده از صابون جامد، باعث باقی ماندن تخم‌ها روی صابون می‌شود پس باید حتما از صابون مایع استفاده کرد.

شست‌وشوی مداوم مقعد می‌تواند مفید باشد و لباس‌های فرد مبتلا باید حتما در آفتاب قرار گیرند و اتو شوند. ملحفه و روتختی را باید حتما شست تا تخمی در آن باقی نماند. فرد مبتلا به کرمک باید علاوه بر رعایت این موارد، حتما از پزشک کمک بگیرد و برای درمان، از دارو استفاده کند. داروی درمان کرمک، تک دوزی است به این شکل که پس از تشخیص، یک قرص جویدنی خاص را به بیمار باید داد و یک هفته دیگر، از همان قرص یک عدد استفاده کرد. برای کودکان زیر چهار سال هم شربت در نظر گرفته می‌شود که آن را هم باید طبق دستور پزشک مصرف کرد. تمام افراد خانواده در صورت نداشتن منع مصرف دارو (مثلا خانم‌های باردار در سه ماهه اول بارداری)، باید از دارو برای درمان این نوع انگل استفاده کنند چه به این انگل مبتلا باشند چه نباشند، مصرف دارو الزامی است و از ادامه دار شدن انگل در بین اعضای خانواده پیشگیری می‌کند. چنانچه کودکی به این انگل مبتلا شود، خانواده نباید وسواس بیش از اندازه نشان داده و او را تحت فشار روانی قرار دهند همین که دستورات بهداشتی و پزشک به‌درستی انجام شود، کافی است و کودک درمان خواهد شد.

کودکان آسیب‌پذیر

به‌طور کلی ابتلا به این نوع انگل، بسیار شایع است. فضاهایی که در آنها ازدحام بیشتری وجود دارند، می‌تواند شانس ابتلا به کرمک را افزایش بدهد. ابتلا به این انگل در بین سالمندان ناتوان و کودکان، شیوع بیشتری دارد، البته به این معنا نیست که سایر افراد به آن مبتلا نمی‌شوند. برای مثال، اگر یک کودک در خانواده‌ای به این انگل مبتلا شود، همه افراد آن خانواده، در معرض ابتلا به انگل قرار می‌گیرند.

خارشی که دست بردار نیست!

شایع‌ترین علامت ابتلا، دیدن خود انگل در مدفوع است که با وجود ریز بودن در مدفوع تکان می‌خورد و قابل رویت خواهد بود. البته گاهی هم این احتمال وجود دارد که کودک به کرمک مبتلا باشد ولی در مدفوع چیزی دیده نشود. خارش شدید در ناحیه مقعد و بی‌قراری‌های شبانه، یکی از مهم‌ترین علائم ابتلا به این انگل است. اگر آلودگی از ناحیه مقعد به سمت ناحیه واژن بیاید، کودک دختر دچار خارش ناحیه تناسلی خواهد شد که این مساله می‌تواند علامتی برای ابتلای کودک به انگل باشد. شاید برخی از افراد تصور کنند که ابتلا به کرمک می‌تواند باعث سوءهاضمه و لاغری کودک شود در حالی‌که این باور نادرست است، چون این نوع انگل، در انتهای روده کوچک زندگی می‌کند و مواد غذایی برای جذب در این قسمت وجود ندارند.

راه‌های انتقال را بشناسید

اصلی‌ترین راه انتقال کرمک، از طریق دهان یا مدفوع است و دست آلوده به تخم، می‌تواند وارد دهان شود و فرد را مبتلا کند. تخم این کرم سبک است و می‌تواند با تکان دادن ملحفه یا پتوی فرد مبتلا، در فضا بلند شود و داخل دهان دیگران برود و آنها را هم مبتلا کند. البته انتقال به این شکل، به اندازه انتقال از طریق دهان و مدفوع، شایع نیست. شاید برخی از افراد تصور کنند که آب می‌تواند عاملی برای انتقال این نوع انگل باشد در حالی‌که این باور نادرست است و به‌دلیل کلرزنی، این انگل از بین می‌رود و آب عاملی برای انتقال آن نیست. همچنین مصرف سبزی‌ها هم دلیلی برای ابتلا به کرمک نمی‌تواند باشد.

آزاده جلالوند