ذات انسان فراتر از مرزهای جغرافیایی معصومیت را می‌پسندد

مرجان اشرفی‌زاده، کارگردان جوان این فیلم بعد از نامه‌‌های خیس که موضوعش زنی جوان بود که ایمان و توکلش زندگی‌اش را سر و سامان داد، فیلم سینمایی «آبجی» را ساخت که گلاب آدینه نقش اصلی آن را بازی کرد و این فیلم هم جوایز زیادی را برای اشرفی‌زاده به ارمغان آورده است.

داستان آبجی هم درباره یک زن و مسائلی است که او با آنها رو به روست. با اشرفی زاده درباره خانواده و دغدغه‌هایش درباره زنان که در فیلم‌هایش دیده می‌شود هم‌صحبت شدیم.

با فیلم «نامه‌های خیس» شروع کنیم و ارتباط خوبی که راضیه ـ شخصیت اصلی فیلم ـ با خدا داشت و همین باعث شد عاقبت بخیر شود.به نظر می‌رسد این‌ نوع توکل باید در خود شما هم وجود داشته باشد که توانستید آن را در فیلم به نمایش بگذارید، آیا برداشت من درست بوده؟

توکلی که در راضیه وجود داشت بسیار زیبا و عمیق بود، در خودم شاید به این عمیقی نباشد، اما حتما ریشه‌هایش وجود دارد چون من در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شده‌ام و به ایمان، توکل، گشایش در کارها و خیری که از سوی خداوند به ما می‌رسد اعتقاد دارم و همه اینها به صورت ناخودآگاه در کارهایم رخنه کرده و بروز می‌کند.

بازتاب رفتارهای‌ ما در بزرگسالی ریشه در کودکی و خانواده دارد، شما بیشتر از کدام عضو خانواده تاثیر گرفتید؟

مجموعه خانواده. هم از نسل‌های قدیمی‌تر مثل پدربزرگ و مادربزرگ و هم جوان‌ترها، چون در همه آنها به نوعی این ایمان و توکل وجود داشته و زندگی مرا متاثر کرده است.

به نظر می‌رسد بافت خانوادگی منسجمی داشته‌اید، خانواده چه تاثیری در آدم‌ها و انتخاب‌های آنها دارد؟

اصل و اساس همه موفقیت‌ها و ناکامی‌ آدم‌ها به خانواده برمی‌گردد.معتقدم متولد شدن در یک خانواده منسجم و خوب فرصت‌های مناسبی در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد. منکر این نیستم که برخی از آدم‌ها به‌رغم همه شرایط بد پیرامونشان به موفقیت دست می‌یابند، اما کسانی که موهبت داشتن خانواده سالم و کم مساله را دارند، با هوش نسبی و سواد معمولی می‌توانند زودتر و راحت‌تر به موفقیت برسند،چون زمینه برایشان مساعدتر و آماده‌تر است.

اما اگر یک نفر این شانس را نداشت که در یک خانواده ایمن از نظر روانی سالم متولد و بزرگ شود، مانند راضیه در فیلم نامه‌های‌خیس، به نظرتان برای نجات خود چه باید کند؟

برای مسائل انسانی نمی‌توان براحتی نسخه داد و برای همه یک راه‌حل را تجویز کرد. در زندگی هر کسی شرایط و لحظات طلایی بوجود می‌آید که می‌تواند از آن استفاده کند؛ مثل دوست، فامیل، همسایه، کتاب و... خوب که گاهی می‌تواند گشایشی ایجاد کند. هر آدمی باید آماده باشد که از این لحظات بهره ببرد، اما باز هم تاکید می‌کنم داشتن خانواده خوب و به اصطلاح ژن خوب موهبتی است که می‌تواند راه‌ زندگی را هموارتر و راحت‌تر کند.

اما مهم‌تر از ژن خوب امنیتی است که خانواده می‌تواند به فرزندان بدهد، بخصوص امنیت روانی که حتی مهم‌تر از پول و آسایش است؟

تمام تلاش بشر این است که جامعه‌ای خوب که نتیجه داشتن خانواده‌‌های خوب است، بسازد. اما ذات آدم‌ها که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود نیز مهم است. مسلما افرادی که در خانواده‌های اهل علم و فرهنگ رشد می‌کنند زندگی بهتری خواهند داشت و زودتر و راحت‌تر به اهدافشان می‌رسند. خانواده من با ورودم به سینما مخالف بودند و دلایل محکمی هم برای این مخالفت داشتند؛ اما عشق آنها به فرزند باعث شد وقتی اصرار مرا برای ورود به این رشته دیدند با من همراه شوند و حمایتم کنند. این رفتار آنها درس بزرگی به من داد و همیشه از خودم می‌پرسم اگر دخترم بخواهد راهی را انتخاب کند که من با آن موافق نیستم، اما کار خلاف شرع و عرف هم نباشد آیا من نیز به اندازه خانواده‌ام گذشت می‌کنم و از دخترم حمایت خواهم کرد؟ حمایتی که خانواده‌ام از من کردند بشدت در نوع کارم تاثیر داشت و برایم بسیار ارزشمند است.

در فیلم‌هایی که ساخته‌اید معمولا زن‌ها شخصیت اصلی هستند و تنهایی‌های خاصی دارند به نظرتان توجه به این زنان در فیلم‌های سینمایی و تلویزیون چه تاثیری بر بینندگان این آثار و تغییر نگرش آنها به آدم‌ها و زندگی دارد؟

تاثیر آثار هنری بر مخاطب آنی و لحظه‌ای نیست، بلکه تاثیری آرام و خزنده است که نتایج آن را می‌توان در دراز مدت دید. هر اثری مخاطبان مختلفی دارد که هر کدام به دنبال پیدا کردن دغدغه خود در این آثار هستند. گاهی با یک اثر و شخصیت‌هایش احساس همدلی می‌‌کنند و گاهی یک فیلم به آنها پیشنهاداتی می‌دهد و گاهی فقط طرح مساله می‌کند و یک تلنگر می‌زند. برخی فیلمسازان به سراغ موضوعات حاد اجتماعی می‌روند و مسائل گل‌درشت و پررنگ را به تصویر می‌کشند، اما من ترجیح می‌دهم به سراغ موضوعاتی بروم که درونی‌تر است و در ظاهر فراگیری زیادی ندارد اما زمانی که در یک فیلم به تصویر کشیده می‌شود، مورد استقبال افراد مختلف قرار می‌گیرد. من دوست دارم در سینما وجه درونی آدم‌ها را روایت کنم.

فیلم‌های شما علاوه بر ایران در خارج از کشور هم مورد توجه قرار می‌گیرد و این نشان می‌دهد انگشت روی مسائلی می‌گذارید که فراتر از مرزهاست و در ذات و درون هر آدمی‌ می‌تواند وجود داشته باشد؟

دقیقا! مثلا وقتی فیلم نامه‌‌های‌ خیس را می‌ساختم فکر نمی‌کردم حجب و حیا و معصومیت راضیه در خارج از کشور مورد توجه قرار گیرد اما دیدم خیلی از مردم با راضیه همذات‌پنداری کردند حتی برای او گریستند. برای همین بود که متوجه شدم آدم‌های معصوم در همه دنیا وجود دارند و ذات انسان فراتر از مرزهای جغرافیایی معصومیت را می‌پسندد.

طاهره آشیانی - جام‌جم