جان تازه در کالبد میراث همدان

به گزارش جام‌جم، کاروانسراها که در منابع ادبی و تاریخی نام‌های دیگری چون رباط، سابات و کاروانگه نیز دارد، نمونه‌ای برجسته از تبلور فرهنگ و اندیشه ایرانیان در درازنای تاریخ پرفرازو‌نشیب کهن دیار ایران است که بخش عظیمی از فرهنگ ایران را در خود جای داده است. در این میان استان همدان با پیشینه تاریخی کهن، بنابر تحقیقات انجام شده، بالغ بر 120 کاروانسرا در بازار قدیمی خود دارد.

در حال حاضر مجموعه بازار همدان شامل 38 راسته و حدود 20 سرای واجد ارزش معماری است که از جمله این بناها می‌توان به سرای میرزا کاظم، سرای گلشن، سرای شریفیه، سرای شریف‌الملک، سرای سبزواری، سرای روحیه، سرای نهاوندی‌ها، سرای افتخاری، سرای مازوچی، سرای ملایوسف، سرای یعقوب یاری، سرای قبله، سرای بانک، سرای دکتر مطلب، سرای قلمدانی، سرای نو و سرای حاج‌صفر خان اشاره کرد.

کاروانسراها و توسعه گردشگری

در این راستا میراث فرهنگی استان همدان بنا بر ضرورت حفظ و احیای این بناهای تاریخی، بازسازی کاروانسراها را آغاز کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در گفت‌وگو با جام‌جم دراین باره اظهار کرد: در استان همدان و در خارج از شهر در مسیر‌های مهم مانند جاده ابریشم و مسیر عتبات دو کاروانسرای مهم فرسفج و تاج‌آباد را داریم که هر یک به لحاظ معماری از ویژگی‌های خاص خود برخوردار است.

علی مالمیر افزود: کاروانسرای شاه‌عباسی فرسفج، مشابه بیشتر کاروانسراها به صورت مستطیل در 15 کیلومتری شهرستان تویسرکان واقع شده و کاروانسرای تاج‌آباد، کاروانسرایی است مدور که در مسیر جاده ابریشم و در روستای رسول‌آباد شهرستان بهار واقع شده است.

وی بیان کرد: علاوه بر این دو کاروانسرا، کاروانسراهای متعددی هم در داخل بازار‌های قدیمی شهرستان‌های استان داریم که هر یک در نوع خود از ویژگی‌های متمایز و خاص برخوردار و خوشبختانه اکثر این کاروانسراهای داخل بازارها کماکان در حال ارائه خدمات تجاری و اقتصادی هستند.

این مقام مسئول تصریح کرد:اما امروز با توجه به رویکردی که گردشگران داخلی و خارجی، بویژه گردشگران خارجی نسبت به سنت، فرهنگ و آداب و رسوم بومی دارند، بسیار علاقه‌مندند که در مراکز اقامتی بومگردی، اماکن اقامت تاریخی و سفره‌خانه‌های سنتی حضور یابند.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان تصریح کرد: بنا براین وجود این سراها در بافت‌های تاریخی استان می‌تواند برای استان ظرفیت‌های ارزشمندی محسوب شود که توسعه استان را در حوزه گردشگری نوید دهد از این رو حفظ، احیا و معرفی این سراها بسیار ضروری است و مالکان و بهره‌برداران این اماکن باید به این مقوله توجه ویژه‌ای داشته باشند.

سرای قلمدانی

مالمیر به آغاز مرمت یکی از زیباترین کاروانسراهای استان همدان به نام سرای قلمدانی اشاره کرد وگفت: سرای قلمدانی یکی از زیبا‌ترین و جذاب‌ترین سراهای موجود در بازار همدان است که بخش اعظم آن به دلیل غفلت در سال‌های گذشته آسیب دیده بود که خوشبختانه با ابلاغ 200 میلیون تومان اعتبار هم‌اکنون در حال مرمت است. البته این بنای مهم نیازمند تداوم مرمت است و همکاری نکردن برخی از مالکان در مرمت این بنا، یکی از چالش‌های پیش رو است.

وی خاطرنشان کرد: کاروانسرای قلمدانی همدان جزو مجموعه بازار همدان است که در شمال مسجد پیغمبر قرار دارد. این بنا به همراه مجموعه بازار در خرداد 77به شماره ثبت 2027 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کارشناس میراث فرهنگی همدان نیز در این زمینه گفت: وجه تسمیه کاروانسرای قلمدانی برگرفته از فرم معماری و پلان آن است که با فرم قلمدان‌های مینیاتوری ایران طراحی و ساخته شده است.

محمد روحانی تصریح کرد: این بنا مربوط به اواخردوره قاجاریه و مساحت آن حدود 500 متر مربع و دارای تزئینات، گچبری و آجرکاری زیباست که به شکل دو حیاطه و در دو طبقه و زیرزمین ساخته شده است.

وی گفت: سردر ورودی و بخشی از حیاط اول (کوچک) بنا در سال1388 مرمت شد و بازسازی سایر قسمت‌ها براساس الگوی اصلی بنا آغاز شده است و از اقدامات در حال انجام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان است.

مرضیه کولانی