جستجو برای منشأ بوی نامطبوع در‌خاش

به گزارش جام‌جم، کمتر از یک ساعت به اذان صبح دیروز سه شنبه در شهرستان خاش باقی بود؛ چه آنها که برای سحری بیدار شده بودند، و چه آنها که هنوز خواب پشت پلک‌هایشان سنگینی می‌کرد، با تلخی بویی آزاردهنده هشیار شدند؛ بویی غیرطبیعی، مشمئزکننده و نامطبوع، چیزی شبیه بوی تخم‌مرغ گندیده که در آسمان بخشی از شهر 175 هزار نفری خاش در جنوب استان سیستان و بلوچستان پیچیده و از پنجره اتاق‌ها به فضای بسته خانه‌ها راه پیدا کرده بود.

بوی نامطبوع که بتدریج شدیدتر و غلیظ‌تر می‌شد، پا را از آزار و اذیت صرف شهروندان خاشی فراتر گذاشته و تا خورشید بیاید و آفتابش را بر شهر پهن کند، ده‌ها نفر را با مشکلات تنفسی، سردرد و تهوع، راهی مراکز درمانی شهر کرد.

با گسترش بو به بخش‌های بیشتری از شهر و افزایش مراجعات به مراکز درمانی و البته انتشار اخبار مربوط در فضای مجازی، سایه سنگین نگرانی در فضای شهر حاکم می‌شود و شعله شایعات بالا و بالاتر می‌رود تا آنجا که عده‌ای بوی نامطبوع را ناشی از فعالیت آتشفشان تفتان عنوان کرده و به نقل از برخی مسئولان خواستار تخلیه شهر خاش می شوند.

با همه اینها روز گذشته وقتی که آفتاب روی تمام سطح شهر پهن شد، دیگر نه اثری از بوی نامطبوع باقی مانده بود و نه خبر چندانی از نگرانی در دل مردم. شعله حدس و گمان‌ها و شایعات نگران‌کننده فضای مجازی هم پایین کشیده شده بود.

بوفروکش کرد؛ اما...

در این میان محمداکبر چاکرزهی، فرماندار خاش نیز ظهر روز گذشته در گفت‌وگو با جام‌جم از حاکم شدن شرایط کاملا عادی در شهر خبر داد و گفت: از 50 تا 60 نفری که به دلیل عوارض بوی نامطبوع و مسموم‌کننده، راهی مراکز درمانی خاش شده بودند، همه شان بجز سه چهار نفر (که از قبل بیماری‌هایی چون آسم داشته‌اند) تاکنون از این مراکز مرخص شده و این چند نفر هم بزودی مرخص می‌شوند.

به گفته وی، اوج انتشار بوی نامطبوع و مراجعه شهروندان به بیمارستان، تا ساعت 6 و 30 دقیقه بود و پس از آن شرایط به حالت عادی بازگشت.

فرماندار خاش با اشاره به این‌که انتشار چنین بوی نامطبوع و دردسرسازی، تاکنون در این شهر سابقه نداشته است، یادآور شد که دو احتمال برای انتشار این بو وجود دارد؛ اولی انتشار بو از سمت کوه تفتان و دومی از سمت شهرک صنعتی موجود در اطراف خاش (به دلیل تولید گاز آمونیاک در این شهرک) است که در هر صورت، هر دو مورد فقط احتمال است و برای بررسی دقیق و علمی این ماجرا اکنون کارشناسانی از دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه زمین شناسی این دانشگاه و اداره کل حفاظت محیط‌زیست وارد خاش شده و تحقیقات و بررسی‌های میدانی خود را آغاز کرده‌اند.

آغاز بررسی کارشناسان

در همین حال دکتر محمود میری‌بنجار، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان نیز از اعزام یک تیم تشخیصی بهداشت محیط برای بررسی دلیل این بوی نامطبوع به خاش خبر داد و گفت: در عین حال صبح روز گذشته ستاد بحران استان نیز تشکیل شد، اقدامات لازم به مرحله اجرا در آمده و جای هیچ نگرانی نیست، زیرا بو کامل از بین رفته و مراجعانی در بیمارستان خاش دیگر با این علائم وجود ندارند.

وی به مردم توصیه کرد خونسردی خود را حفظ کرده و اگر افرادی علائم تنگی نفس، سردرد، تهوع و سوزش پوست داشتند به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگاران اطمینان خاطر داد که شرایط زیست محیطی که به سبب انتشار بوی نامطبوع در خاش نامساعد شده بود، اکنون به حالت عادی بازگشته است.

غلامرضا اربابی تاکید کرد فعلا برای هرگونه اظهارنظر درباره دلایل احتمالی بروز این واقعه زود است و باید تا اعلام نتایج گروه اعزامی به خاش صبر کرد، ضمن این که اوضاع کاملا تحت‌کنترل است و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست.

منشأ بو؛ تفتان یا شهرک‌های صنعتی یا ...

انتشار بوی بد و نامطبوع در شهرستان خاش، حدس و گمان‌های زیادی را متوجه کوه تفتان در نزدیکی خاش کرد و نگرانی‌هایی را مبنی بر فعال شدن و فوران این کوه آتشفشانی نیمه فعال بوجود آورد. دکتر منصور قربانی، استاد دانشگاه بهشتی و مدیر مرکز پژوهشی زمین شناسی پارس در گفت‌وگو با جام‌جم این نگرانی را بی‌مورد دانسته و می‌گوید: اگرچه تفتان آتشفشان نیمه فعال و در مرحله فومرولی است و گازهای بخار آب H2S و CO2 از دهانه آن خارج می‌شود، اما فومرول‌های تفتان ناشی از فعالیت‌های پس از فوران و نشانه پایان فعالیت‌های ماگمایی بوده و احتمال فعالیت مجدد آن بسیار کم است. اگر این بو از سمت تفتان منتشر شده باشد، باید اولین کسانی که متوجه آن شده باشند، ساکنان اطراف تفتان مثل شهروندان نواحی سنگان و لادیز و خارستان و شرق خاش مانند روستای چهزار باشند که این امر باید مورد بررسی قرار گیرد، در حالی که خاش در فاصله دورتری از تفتان قرار دارد. از سوی دیگر آتشفشان تفتان به احتمال زیاد خاموش شده و تاکنون نیز بر دبی گازهای تفتان افزوده نشده که بخواهد سندی بر فعال شدن مجدد آن باشد (هر چند که ما اطلاعات دقیقی از دبی گازها و ترکیب شیمیایی آنها نداریم.)

قربانی با بیان این‌که در نهایت اگر انتشار بوی نامطبوع مربوط به فعال شدن کوه تفتان باشد، باید لحظه به لحظه بیشتر شود، درحالی که اکنون متوقف شده، می‌افزاید: آتش زدن سهوی یا عمدی گوگردهای نهشته شده حاصل از گازهای گوگردی در شکاف قله تفتان توسط کوهنوردان هم ممکن است به تولید چنین بو و گازی منجر شود که باز هم مساله مهمی نبوده و جای نگرانی نیست.

به گفته وی، اما احتمالات دیگری هم برای تولید و انتشار این گاز و بوی نامطبوع وجود دارد، از جمله تولید و انتشار آن در صنایع اطراف شهر خاش از جمله کارخانه سیمان که بعضا از گچ در تولیدات خود استفاده می‌کنند. و یا تغییر و تحول در رسوبات گچی موجود در واحدهای سنگی جوان (البته سازندهای گچدار در اطراف خاش کم است) در منطقه خاش که در اثر برخی تغییرات فشار و دما همراه با رسیدن رطوبت به آنها شروع به آبگیری کرده و یا تغییر ترکیب فاضلاب‌های شهری در نتیجه افزایش گرما که به تولید گازهای بدبوی (گوگردی) منجر می‌شود.

فاطمه مرادزاده