درک نادرست آمریکا از شرایط ایران

اصل این مقوله موضوع جدیدی نیست و از ابتدای پیروزی انقلاب تا کنون همیشه آمریکایی‌ها مقوله تغییر نظام سیاسی را در ایران مدنظر داشتند. آمریکایی‌ها در استراتژی خود به صورت دائم این موضوع را متذکر شده و سعی کردند حتی‌المقدور این پروژه را عملی کنند، اما آن‌ چیزی که مایه تعجب شده، اظهار چنین موضوعی از سوی جمهوریخواهان است به این دلیل که همیشه مفروض بود که دموکرات‌ها تلاش می‌کنند از طریق جریان‌های داخلی و مباحثی از جمله حقوق بشر، فضای باز سیاسی و از این نوع مقولات، بتدریج و به صورت مسالمت‌آمیز در ارکان نظام‌ سیاسی ایران رخنه کرده و در جهت وادار کردن تهران به تغییر ساختار و رویکرد، اعمال فشار کنند.

بنابراین اشاره مستقیم وزیر خارجه‌ای که از جمهوریخواهان است، مقداری در چارچوب تفکر جمهوریخواهان تازگی دارد و به همین دلیل در واکنش به این سخنان تیلرسون اذعان شده است که مقامات آمریکایی دچار نوعی سردرگمی هستند. یک بعد این سردرگمی این است که اظهارات تیلرسون با خط مشی معروف حزب جمهوریخواه، همخوانی ندارد.

نکته دیگر این‌که تیلرسون اعلام کرده هنوز این استراتژی در حال تکمیل است،بنابراین این سخن نشان می‌دهد اضلاع طرح، هنوز پختگی لازم را پیدا نکرده و صرفا اعلام زودهنگام صورت گرفته که در نوع خود اشتباه استراتژیک است.

از سوی دیگر سخنان تیلرسون، آشکارا نوعی مداخله‌جویی است و جمهوری اسلامی ایران نیز در موضع خود همین را اعلام کرد.

همچنین دنیا نیز به این مساله تقریبا نگاهی مشابه ایران دارد و این‌گونه نگاه‌ها به سخنان تیلرسون، ناشی از تشتت و فقدان دانش لازم از روابط بین‌الملل در این نحله فکری در آمریکاست.

به موازات سخنان تیلرسون، موضوعات دیگری از جمله تحریم‌ها نیز به پیش می‌رود و مشخص شد استراتژی آمریکا صرفا مربوط به تغییرات ‌آرام، مسالمت‌آمیز و رخنه و نفوذ در نظام سیاسی محدود نمی‌شود بلکه به صورت توام و همزمان، استراتژی‌های دیگری نظیر تحریم‌ها برای وادار کردن طرف مقابل به انقیاد همچنین احتمالا رفتن به سمت نوعی مواجهه سخت‌افزارانه بویژه در حوزه منطقه‌‌ای در کنار آن قرار دارد.

از سوی دیگر باید به این نکته اشاره شود که جمهوریخواهان چندان در لفافه سخن نمی‌گویند به همین دلیل تیلرسون نیز آشکارا سخن از حمایت از تغییر نظام ایران را مطرح می‌کند. بخشی از این مساله ناشی از رویکرد تاریخی جمهوریخواهان و بخشی نیز ناشی از بهره‌گیری از فضاست، چراکه سوالاتی از سوی کنگره از کارگزاران اجرایی آمریکا در مورد تعیین تکلیف ایران مطرح می‌شد.

همچنین باید به تاثیر فشار لابی‌های عربی، رژیم صهیونیستی و اپوزیسیون برانداز در داخل آمریکا توجه داشت. بخش دیگری هم ناشی از این است که دولت آمریکا هنوز تکلیفش را در مورد ایران مشخص نکرده، این در حالی است که استراتژی باید در کلیت انسجام داشته باشد و باید مرحله‌ای طراحی و اعلام شود، در حالی که هیچ کدام از این عناصر را در مواجهه تیلرسون مشاهده نمی‌کنیم.

دکتر جهانبخش ایزدی - استاد دانشگاه