شبـح واردات درکمین مس زنجان

به گزارش جام‌جم، صنعت دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان بازمی‌گردد. اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است که در این دوره زنجان در کنار مراکزی چون خراسان، موصل، همدان، ری و اصفهان یکی از مهم‌ترین قطب‌های فلزکاری محسوب می‌شده و صنعتگران زنجانی آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.

اما این روزها دیگر صدای چکش استادکاران مس زنجان را کمتر می‌توان شنید؛ آهنگ موزون و هماهنگی که سمفونی کار و تلاش را در این شهر می‌نواخت و به نوعی نماد آن بود. هر چند، چند سالی می‌شود که با همت استادکاران و نیز همشهریان و علاقه‌مندان این هنر، مسگری دوباره در زنجان احیا شده و بیش از هزار هنرمند صنعتگر در این رشته فعالیت دارند، اما متاسفانه سه سالی می‌شود که مس‌های رنگارنگ و تزئینی ترکیه‌ای بازار زنجان را اشباع کرده است.

اینچنین است که پس از چینی‌ها، واردات بی‌رویه مصنوعات مسی یکبار‌مصرف و بی‌کیفیت کشور ترکیه به استان زنجان باعث لطمه خوردن سنگین به صنایع‌دستی استان زنجان شده است که علاوه بر کساد کردن کسب و کار ده‌ها خانواده زنجانی که از این هنر و صنعت ارتزاق دارند، باعث دلسرد کردن هنرمندان و صنعتگران هنر اصیل مسگری شده و درحال کمرنگ کردن این هنر است.

مس‌های ترک، یکبار مصرف و تزئینی است

وجه تمایز تولیدات ظروف مسی صنعتگران زنجانی در تنوع فرم و تعداد ضربات چکش به‌صورت منظم و پیوسته به شکل دایره حول مرکز ظرف و خطوط موازی بر سطح کار است که آن را نسبت به سایر ظروف از زیبایی و استحکام کافی برخوردار می‌سازد.

ابوالفضل احمدی، از مسگران قدیمی شهر زنجان که بیش از پنج دهه در هنر و صنعت مسگری فعال بوده است، در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: در طول چند دهه که از کودکی تا به امروز در این عرصه فعالیت داشته‌ام تجربیات زیادی کسب کرده‌ام اما در این سال‌ها متاسفانه در گذر از بازار مسگران احساس یاس و نا امیدی می‌کنم چرا که می‌بینم مس‌های پرس و ترک جای مس‌های زیبای چکش‌کاری ما را گرفته است.

وی می‌افزاید: من بنا به تجربه سالیان دراز می‌توانم بگویم که این واردات هر چند جنبه تزئینی دارد، اما زیاد ماندگار نخواهد بود چون در کمتر از یک ‌ماه سیاه شده و به‌ دلیل نازک بودن ورقه آن نمی‌تواند برای سال‌های سال بماند چراکه یکبار مصرف بوده و تنها رنگ و جلای آن چشم مشتریان را گرفته است.

مس‌های ترک، کاربردی نیست

رئیس اتحادیه مسگران زنجان نیز در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این‌که مس‌های موسوم به مس پرس ترک سه سالی می‌شود که وارد بازار زنجان شده، به تفاوت‌های آن با مس‌های چکش‌کاری اشاره کرده و می‌گوید: این مس‌ها یک‌تکه بوده، جنبه تزئینی داشته و کاربردی نیست در حالی که مس‌های کنده‌کاری و چکش‌کاری‌شده هنرمندان زنجانی هنر دست بوده و چند تکه است و سال‌ها روی اجاق کار می‌کند.

جبار نور سینا با اشاره به این‌که برای رقابت با این نوع واردات، کارخانه‌های مس پرسی در زنجان فعال شده‌اند، می‌افزاید: هر چند مس زنجان جایگاه خود را در بازار پیدا کرده، اما موضوع مهم این است که با توجه به تقاضای زیاد و عرضه کم باید گفت شاید ساخته‌های ما نتواند جوابگوی نیاز بازار داخلی باشد. از این رو لازم است ساخت مس پرسی هم مد نظر قرار گیرد.

وی اظهار می‌کند: بنابراین با ایجاد کارخانه‌هایی سعی داریم علاوه بر مس چکشی و کنده‌کاری که جنبه کاربردی دارد به تولید مس‌های تزئینی پرس هم ورود پیدا کنیم .

استان زنجان، مادر مس ایران

با این‌که استان زنجان مادر مس ایران است اما در ضعف تبلیغات و برندسازی، صادرات فراملی این محصول جایگاه خود را پیدا نکرده و درصد قابل‌ توجهی از تولیدات صنعت مس زنجان در بازارهای داخلی عرضه می‌شود.

به گفته کارشناس صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان، در حال حاضر بعد از دو دهه افول، صنعت مسگری در استان زنجان از رونق قابل‌توجهی برخوردار شده است و شاهد رشد بالای شمار مسگر‌ی‌های شهر زنجان طی سال‌های اخیر هستیم.

محمود علی‌محمدی با اشاره به لزوم انجام تبلیغات گسترده در راستای ترویج و بازاریابی این هنر دست در زنجان ادامه داد: امیدواریم با تبلیغات هدفمند و ساماندهی شده بیش از پیش شاهد رشد صنعت مسگری در زنجان باشیم.

وی با اشاره به این‌که گرانی‌ محصولاتی از جنس مس در زنجان سبب استقبال پایین مردم از محصولات صنایع‌دستی بویژه مس شده است، می‌گوید: این در حالی است که مسگران زنجان طی سال‌های گذشته در شرایط بسیار سختی به فعالیت خود ادامه داده بودند اما خوشبختانه این اواخر این صنعت رونق خوبی را در زنجان شاهد بوده و مس زنجان را با آن مشخصه‌های اصیل می‌توان براحتی با سایر مسگری‌های کشور متمایز کرد زیرا از ظرافت و دقت بالایی برخوردار است.

صحرا رضایی

جام‌جم زنجان