رخ مادر باز‌سازی روز‌های دلتنگی

فصل جدید در قالب داکیودرام (مستنددرام) ساخته شده و روایت زندگی شهدا از زبان مادران‌شان است. همچنین بخشی از روایت‌ها به‌صورت بازسازی در همان لوکیشن‌هایی اتفاق می‌افتد که قصه روی داده است. این مجموعه مستند در شهرهای همدان، زنجان، ایلام، دزفول، بندر ماهشهر، مشهد، گیلان، اصفهان و یزد جلوی دوربین رفته است. 
   
روایت در لوکیشن اصلی
امیرحسین اکاتی، که چند ماه پیش «لاله‌خیز» را برای شبکه یک ساخت، این بار در گروه تاریخ‌وهنر همان شبکه مستند رخ مادر را تهیه و کارگردانی کرده است. گرچه هر دوی این برنامه‌ها هویت مستقل خود را دارند اما یک وجه مشترک در میان‌شان به چشم می‌خورد که همان کلیدواژه‌های ایثار و شهادت است. اکاتی درخصوص تولید فصل جدید این به جام‌جم می‌گوید: در فصل سوم برنامه رخ مادر، بخشی از روایت‌ها به‌صورت بازسازی، در همان لوکیشن‌هایی روایت می‌شود که قصه روی داده است. ما احساس کردیم اگرمدرسه‌ای که شهید درآن درس خوانده یامکان‌هایی که مادران در دوران نوجوانی و جوانی خود در آن رفت‌وآمد داشته‌اند همچنان پابرجا باشد، بازسازی‌های قصه را متناسب با همان روایت‌ها و در همان فضاها انجام دهیم. از آنجا که فصل سوم به‌طورطبیعی حال‌وهوای داستانی‌تری پیدا کرده، تصمیم گرفتیم این بخش بازسازی را به آن اضافه کنیم.درفصل سوم این برنامه مانندفصل اول،روایت‌اصلی‌قصه‌ها اززبان مادرهابیان می‌شود‌؛زیرا آنهاراویان اصلی این مجموعه‌‌هستند.برای این‌که بتوانیم فضاسازی دقیق‌تر ومستندتری ارائه کنیم،تلاش کردیم از لوکیشن‌هایی که هنوز وجود دارند بهره ببریم تا فضای مستند برنامه حفظ و روایت‌ها باورپذیرتر و ملموس‌تر به تصویر  کشیده شود. 
   
بازسازی خاطره‌ها به کمک مادران 
وی ادامه می‌دهد: در فصل اول، روایت‌ها عمدتا از زبان مادرها بیان می‌شد و در فصل دوم به این سمت رفتیم که بخشی از روایت‌ها از سوی اطرافیان صورت گیرد. با این حال، در فصل سوم تمرکز خود را دوباره بر این گذاشتیم که والدین روایت اصلی را بیان کنند. البته، ترکیب بازسازی روایت‌هایی که ارائه می‌شود دراین فصل بیشتر است واین اقدام را صرفا برای افزایش جذابیت کار انجام داده‌ایم. مادران شهدا آمدند و حتی در خود قصه نیز بخش اعظم روایت، در مورد زندگی روزمره مادرهاست و ما بار دیگر از خود آنها استفاده کردیم. درمجموع، ۱۳قسمت تازه‌ای که به‌عنوان فصل سوم روی آنتن خواهد رفت، روایت زندگی شهدارااززبان مادران‌شان بازگو می‌کند. تنها دربرخی قسمت‌ها،برای تکمیل قصه و روایت مادر، یکی از اعضای خانواده ــ که معمولا ارتباط بیشتری با شهید داشته ــ به‌عنوان مکمل حضور دارد.  اکاتی درباره نحوه انتخاب سوژه‌های برنامه در فصل سوم می‌گوید: به‌عنوان پیوست دو فصل قبلی رخ مادر، تلاش کردیم در فصل سوم به استان‌هایی برویم که تاکنون کمتر دیده‌شده و صدای مادران‌شان به گوش مخاطبان نرسیده بود. این یکی از مهم‌ترین معیارهای ما در انتخاب سوژه‌ها برای فصل جدید بود. نکته دیگر این‌که مادرانی را در اولویت قرار دادیم که سرگذشتی ویژه دارند یا امروز فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی خاصی را دنبال می‌کنند. بر همین اساس، انتخاب سوژه‌ها و شکل‌گیری روایت‌های فصل سوم انجام شده است. 
   
فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی خانواده شهدا
از او می‌پرسیم آیا قرار است سراغ مادران شهدای نبرد ۱۲ روزه برود؟ پاسخ می‌دهد: خیر. ما تمرکز برنامه رخ مادر را از همان ابتدا بر این گذاشتیم که قصه شهدای دفاع‌مقدس هشت‌ساله را از زبان مادران‌شان روایت کنیم. خوشبختانه، مادرها همراهی بسیار بالایی داشتند‌؛ هرچند در بسیاری مواقع، مرور خاطرات برای‌شان سخت بود و گاهی تحت فشار عاطفی قرار می‌گرفتند اما پس از کمی استراحت دوباره تیم را همراهی می‌کردند. این همراهی برای آن بود که قصه‌های‌شان در قالبی مناسب ساخته شود و به تلویزیون برسد. اساسا رخ مادر از روز نخست برای ما با یک مؤلفه بزرگ به نام «ادبیات پایداری» پیوند خورده است‌؛ چراکه مادران شهدای دفاع مقدس، دوران طولانی فراق و غم سنگینی را تجربه کرده‌اند اما همچنان استوار ایستاده‌اند. بسیاری از این مادران، علاوه بر زندگی روزمره فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جدی دارند و ما می‌خواهیم این وجه از مقاومت و ایستادگی آنان را به تصویر بکشیم. به همین دلیل در انتخاب زاویه دید، در انتخاب فعالیت‌هایی که در فیلمنامه در نظر می‌گیریم و در تمام مراحل ضبط، این ملاحظات را مد نظر قرار می‌دهیم و سکانس‌ها را با توجه به همین اصول ثبت می‌کنیم. 
   
یک روایت جذاب برای نسل جدید
اما نکته مهم دیگر درمورد برنامه‌هایی مثل لاله‌خیز و رخ مادر، زبان قابل درک برای مخاطبان نسل جدید است. اکاتی درباره انتخاب این زبان عنوان می‌کند: چه در ابتدای مجموعه رخ مادر و چه در برنامه لاله‌خیز، همواره با این چالش روبه‌رو بودیم که چگونه قصه‌های این مادران و خانواده‌ها را روایت کنیم تا برای نسل جدیدِ امروز جذاب باشد؛ زیرا می‌توان به‌سادگی یک دوربین مقابل سوژه قرار داد و مجموعه‌ای از روایت‌های تاریخی یا سرگذشت یک خانواده را ثبت و ضبط و سپس پخش کرد؛ اما مسأله اساسی این است که چگونه این روایت‌ها را در قالبی جذاب و در بستری مناسب به مخاطب نشان دهیم تا هم تاریخ معاصر ما روشن شود و هم سرگذشت خانواده‌ها را به‌درستی بیان کنیم. بنابراین، انتخاب فرم و فضای روایت اهمیت بسیار زیادی داشت.چه در رخ مادر وچه در لاله‌خیز برای ما مهم بود که سراغ چه قالبی برویم و چگونه ساختاری را طراحی کنیم. مهم‌ترین فاکتور در این مسیر، این بود که بتوانیم «قصه‌گویی» را به‌خوبی اجرا کنیم. این تهیه‌کننده درباره نقاط مرکزی تولید چنین برنامه‌هایی، به قصه اشاره کرده و می‌گوید: ما در هر دو برنامه تلاش کردیم قصه را به‌خوبی روایت کنیم و در کنار این قصه‌گویی، برای مخاطب فضایی بصری و جلوه‌ای دیداری فراهم آوریم تا ظرف و محتوا به‌گونه‌ای باشد که روایت فراتر از ارائه صرف محتوا، به شکل درست و جذاب منتقل شود. برای ما اهمیت داشت که جزئیاتی طرح شود که تکمیل‌کننده قصه کلی باشد. مهم‌ترین نکته‌ای که در هر دو مجموعه وجود داشته و آنها را به یکدیگر نزدیک کرده، این است که هر دو بر کلیدواژه‌هایی همچون ایثار، مقاومت و شهادت استوارند؛ البته از ابتدا تأکید ما این بود که هویت هرکدام از این دو برنامه مستقل باشد. اثر مهمی که رخ مادر برای ما داشت، این بود که آموختیم چگونه به ادبیات خانواده‌های شهدا نزدیک شویم و چگونه با آنان ارتباطی موثر برقرار کنیم تا در فضایی امن و آرام و سرشار از همدلی، بتوانند قصه‌های خود، روایت شهیدشان و آنچه گذشته است را بیان کنند. 
بااین‌حال، تلاش کردیم این دو برنامه همچنان دارای دو هویت مجزا باشند. بدون تردید، تجربه‌ای که تیم ما در تولید ۴۵ قسمت از سه فصل رخ مادر به دست آورد، نقش مهمی در شکل‌گیری جهان ذهنی برنامه و ساخت روایتی مناسب از شهدا و رخدادهای مرتبط داشت. سعی کردیم این اتفاق خوب را رقم بزنیم و اکنون نیز به دنبال آن هستیم که این دو برنامه را با همین هویت‌های مستقل ادامه دهیم.  باتوجه به غنای فرهنگی، برنامه‌هایی مثل رخ مادر، این پرسش را با اکاتی مطرح می‌کنیم که آیا به دنبال عرضه آن در فضای بازارهای جهانی است یا خیر؟ او پاسخ می‌دهد: قطعا دوست‌ داریم این اتفاق بیفتد اما برای عرضه این تولیدات در دیگر کشورها، نیازمند همراهی شبکه‌های برون‌مرزی هستیم تا بتوانند بستر پخش این آثار را در فضای بین‌المللی فراهم کنند.

رایزنی‌ها برای فصل دوم لاله‌خیز
امیرحسین اکاتی درباره تولید فصل جدید برنامه لاله‌خیز می‌گوید: در حال حاضر برای آغاز فصل سوم لاله‌خیز، در مرحله رایزنی و گفت‌وگو با شبکه هستیم تا به یک ایده مرکزی مشخص برای این فصل برسیم. ما قطعا به‌دنبال آن هستیم که در فصل دوم، فضای متفاوت‌تری برای مخاطب خلق کنیم و با زاویه دیدی تازه به اتفاقات دفاع‌مقدس ۱۲ روزه بپردازیم. این فصل به‌صورت جدی تفاوت‌هایی با فصل اول خواهد داشت. اکاتی بیان می‌کند: رویکردی که از ابتدای تولید برنامه لاله‌خیز مدنظر داشتیم، این بود که شهدای مختلف را از قشرهای گوناگون جامعه معرفی کنیم؛ پارادایمی که برای ما اهمیت زیادی داشته و قطعا در فصل دوم نیز رعایت خواهد شد. این مسأله یکی از مهم‌ترین اولویت‌های برنامه برای ماست.