مردان آتش در انتظار یک لایحه

آتش‌نشانی تهران پیش از ریزش پلاسکو، در حادثه‌های شهری 25 شهید و در زمان جنگ تحمیلی 17 شهید تقدیم میهن اسلامی کرده بود. آماری که از یک سو عمق فاجعه پلاسکو را نشان می‌دهد و از سوی دیگر کمین خطر برای آتش‌نشانان و ایثارگری‌های آنها را ثابت می‌کند. با این همه اما شهدای آتش‌نشان در تعریف «شهید» بنیاد شهید و امور ایثارگران نمی‌گنجند و خانواده‌های آنها از مزایا و تسهیلات این بنیاد بی‌بهره‌اند.

طبق اساسنامه این بنیاد، شهید به کسی گفته می‌شود که «جان خود را در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوی اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار کرده است.» براساس این تعریف، شهدای دفاع مقدس، کارکنان نیروهای مسلح و افراد مشابه جزو شهدای این بنیاد محسوب و خانواده‌‌هایشان از مزایای در نظر گرفته شده بهره مند می‌شوند.

سازمان آتش‌نشانی کشور در سال‌های اخیر با ارسال لایحه‌هایی سعی کرده تا نام شهدای خود را ذیل تعریف بنیاد شهید بگنجاند، اما این تلاش‌ها تاکنون نتیجه‌ای در برنداشته و این افراد تحت پوشش قرار نگرفته‌اند. معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران، چندی پیش همزمان با تشییع پیکر آتش‌نشان شهید علی قانع، با انتقاد از این بی‌توجهی گفته بود: «هرچند خانواده شهدای آتش‌نشان از سوی این سازمان، خدمات و مزایایی دریافت می‌کنند، اما متاسفانه شهدای ما جزو شهدای بنیاد شهید محسوب نمی‌شود. این آتش‌نشانان جان خود را در راه نجات شهروندان تقدیم انقلاب اسلامی کرده‌اند.»

در حالی که به نظر می‌رسد حل این مساله در گرو وسیع‌تر کردن دایره تعریف فعلی از کلمه مقدس شهید باشد، مجلس شورای اسلامی به بخش دیگری از مشکلات آتش‌نشانان ورود کرده و چندی پیش با تصویب لایحه‌ای دولت را مکلف کرده است تا آتش‌نشانی را جزو مشاغل سخت در نظر بگیرد. این لایحه که 18 دی امسال با 145 رای موافق در مجلس به تصویب رسید باعث می‌شود تا آتش‌نشانان خود را در دایره مشاغل سخت و زیان‌آور ببینند و از مزایای مربوط به بازنشستگی بهره‌مند شوند.

با این حال این مصوبه نیز در مسیر اجرا با موانعی روبه‌رو شده است که نادر مرادی، نایب رئیس شورای اسلامی کار سازمان آتش‌نشانی در حاشیه عملیات آواربرداری پلاسکو درباره آن گفته است: «آتش‌نشانان به دو گروه کارگری و کارمندی تقسیم می‌شوند. با وجود این‌که هر دوی این گروه‌ها در بخش عملیاتی فعالیت می‌کنند و با مخاطرات شغلی یکسان روبه‌رو هستند، اما شرایط «سخت و زیان‌ آوری» برای آنها متفاوت است و در این زمینه تبعیض وجود دارد.» به گفته مرادی «آتش‌نشانان مشمول قانون تامین اجتماعی (گروه کارگری) در تهران در 36 عنوان شغلی تقسیم‌بندی می‌شوند و در عین حال که طبق قانون، شرایط سخت و زیان‌آور برای تمام این عناوین شغلی باید اجرا شود، اما متاسفانه در حال حاضر شرایط سخت و زیان‌آور فقط برای 8 عنوان شغلی اجرا می‌شود؛ به نحوی که فقط شاغلان این گروه ها، می‌توانند با 20 سال سابقه کار بازنشسته شوند.» این یعنی 28 عنوان شغلی دیگر در آتش‌نشانی پشت موانعی چون «تبعیت از قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت» مانده و به دلیل قید شرط سنی 50 سالگی، از بازنشستگی محروم شده‌اند. نایب‌رئیس شورای اسلامی کار سازمان آتش‌نشانی همچنین با اشاره به حقوق ناچیز آتش‌نشانان در قیاس با خطرات و جانفشانی‌های آنها پیشنهاد کرد تا با اصلاح قانون نظام هماهنگ مصوب مجلس، شرط سنی برای 28 دسته از آتش‌نشانان حذف شود تا آنها نیز از مزایای بازنشستگی سود ببرند. به گفته او، از آنجا که آتش‌نشانی وابسته به شهرداری است، شورای شهر تهران نیز می‌تواند برای حل این مساله ورود کند.

شهادت برای نجات پیرزن معلول

شهید علی قانع، آتش‌نشانی است که تابستان امسال برای نجات پیرزنی معلول از آتش یک ساختمان مسکونی به دل حریق زد، اما بر اثر دودگرفتگی، جان باخت. او و آتش‌نشانان 4 ایستگاه آتش‌نشانی، بامداد 25 تیر امسال با اطلاع از وقوع یک فقره حریق گسترده در آپارتمانی در خیابان جنت‌آباد شمالی به محل اعزام و در همان ابتدا متوجه شدند که زبانه‌های آتش از زیر‌زمین ساختمان به سایر طبقات شعله کشیده و سایر ساکنان از قبیل چند کودک در خطر قرار گرفته‌اند. تعدادی از آتش‌نشانان ساکنان را از طریق پشت بام به محل باز منتقل و جانشان را نجات دادند. شهید علی قانع نیز برای نجات ساکنان زیر زمین که پیرزنی معلول و پسرش بود به دل آتش زد، اما متوجه شد که پیرزن جان خود را از دست داده است. لحظاتی بعد، شهید علی قانع ناگهان از حال رفت و پس از انتقال به بیمارستان به دلیل دودگرفتگی شدید به فیض شهادت نایل آمد. او متاهل و دارای دو فرزند بود و سابقه 11 سال خدمت در آتش‌نشانی را داشت.

آسمانی شدن هنگام نجات کارگر

شهید مهدی حاجی پور، آخرین آتش‌نشان تهران بود که قبل از حادثه پلاسکو به شهادت رسید. 17 مهر امسال خبر رسید که کارگری هنگام کار در عمق یک چاه در میدان قیام، با ریزش دیواره‌ها در حجم سنگینی از خاک مدفون شده است. بسرعت تیم‌های آتش‌نشانی به محل اعزام شدند و عملیات نجات را آغاز کردند. به دلیل شکستگی دیواره‌های حفره اثری از کارگر نبود. شهید مهدی حاجی‌پور، برای نجات کارگر وارد چاه شد، اما ناگهان دیواره به دلیل سستی و ناپایداری خاک بار دیگر ریزش و آتش‌نشان را محبوس کرد. او پس از مدتی با تلاش سایر آتش‌نشانان از دل خاک بیرون کشیده و به بیمارستان منتقل شد، اما به دلیل شدت جراحات وارده جان خود را از دست داد تا نامش در ردیف همکاران شهیدش قرار گیرد. تصویر او نیز تا مدت‌ها بر سر در ایستگاه‌های آتش‌نشانی پایتخت نشست تا خاطره رشادتش برای همیشه ماندگار بماند.