ثبت جهانی، راهی برای نجات لوت

به گزارش جام‌جم، در بخشی از نامه زهرا احمدی‌پور خطاب به استانداران سه استان مذکور آمده است: از آنجا که محدوده حریم اثر بیابان لوت تحت نظارت این سازمان است و هرگونه دخل و تصرف در محدوده حریم و تخلف از ضوابط حفاظتی جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد بود، مراتب را جهت اطلاع و اجرا به همه مقامات و مسئولان ذی‌ربط در استان ابلاغ کنند. بیابان لوت نخستین اثر طبیعی ایران است که 27 تیر امسال در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفت. البته آنچه از بیابان وسیع لوت به ثبت جهانی رسیده، گستره‌ای به وسعت 23هزار کیلومترمربع است که حدود 18هزار کیلومتر مربع نیز برای آن حریم تعیین شده است. حریم و عرصه بیابان لوت در سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان گسترده شده است.

لزوم حفاظت از یکپارچگی لوت

مهران مقصودی، مدیر پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت درخصوص دلایل نامه‌نگاری احمدی‌پور، معاون رئیس‌جمهور درخصوص بیابان لوت به استانداران سه استان فوق به جام‌جم می‌گوید: هر مکان و اثری که به ثبت ملی یا جهانی می‌رسد، ضوابط عرصه و حریمی دارد که باید رعایت شود، در مورد بیابان لوت هم گرچه این ضوابط مشخص و در پرونده ثبت جهانی آن درج شده، اما تاکنون به صورت رسمی اعلام نشده بود؛ بویژه به مسئولان سه استان که مسئولیت حفاظت این اثر جهانی را به‌عهده دارند و همچنین آژانس‌های گردشگری، تورها و هر فرد یا ارگانی که به نوعی با این بیابان در ارتباط است.

به گفته وی، این اطلاع‌رسانی برای آن صورت می‌گیرد که تمام نهادهای مذکور از این پس در برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای خود از قبیل راهسازی، ساخت و ساز، برنامه‌های تفریحی و ورزشی همچون برگزاری مسابقات آفرود و رالی و تورهای گردشگری به ضوابط مندرج در پرونده اثر دقت و براساس آن، اقدام کنند تا لطمه‌ای به یکپارچگی آن وارد نشده و دستخوش تهدید و تخریب نشود.

خطراتی که لوت را تهدید می‌کند

مقصودی به عواملی که بیابان لوت را تهدید می‌کند نیز اشاره کرده و یادآور می‌شود: حضور بی‌ضابطه و کنترل نشده گردشگران، دخل و تصرف در بیابان با اقداماتی چون جمع‌آوری شهابسنگ‌ها، معدن‌کاوی‌های غیراصولی و طرح‌های توسعه‌ای همچون ساخت و ساز و راهسازی در عرصه و حریم و حتی توسعه بدون مجوز شهرها و مناطق مسکونی اطراف لوت و برگزاری آفرود و مسابقات رالی از جمله عواملی است که لوت را تهدید می‌کند.

مسئول تهیه پرونده ثبت جهانی لوت، با اشاره به این‌که لوت نخستین اثر طبیعی ثبت‌شده ایران در یونسکو و اولین تجربه ما در این زمینه است، یادآور می‌شود که ثبت این اثر برای ما مهم است و برای همین تلاش کردیم با ایجاد پنج پایگاه، یکی در تهران و چهار پایگاه در سه استان دربرگیرنده لوت روند صحیح مدیریت و حفاظت لوت را دنبال کنیم که البته این مساله نیازمند تخصیص بودجه و اعتبار است که قرار شده از سال آینده تامین شود.

تشدید نظارت‌ها در بیابان کرمان

بخشی از لوت که در استان کرمان قرار دارد، تاکنون بیشتر معرفی شده و مورد بازدید گردشگران و حتی طرفداران آفرود قرار گرفته است، به همین خاطر مسئولان میراث فرهنگی این استان برنامه‌هایی را برای حفاظت بهتر از آن در نظر گرفته و اجرا کرده‌اند.

محمد جهانشاهی، مدیر پایگاه میراث جهانی لوت در استان کرمان دراین خصوص به جام‌جم می‌گوید: یکی از مهم‌ترین اقدامات این است که توسعه گردشگری در لوت را بر پایه ظرفیت مجامع محلی گذاشتیم و برهمین اساس تاکنون 30 اقامتگاه بوم گردی در محدوده شرق لوت در شهرستان‌های ریگان، شهداد و فهرج ایجاد کرده‌ایم.

به گفته وی، برگزاری دوره‌های آموزشی مخصوص راهنمایان تورهای طبیعت‌گردی با محوریت بیابان، ساماندهی خودروهایی که در عرصه و حریم تردد دارند، اجرای گشت‌های هوایی، تورهای پیاده با تعداد شرکت‌کنندگان کم و برگزاری تورهای شترسواری، از دیگر برنامه‌های میراث فرهنگی کرمان در این خصوص بوده که برخی انجام شده و برخی در دستور کار است، ضمن این که هرگونه تردد افراد و برگزاری همایش‌ها و مسابقات ورزشی در بیابان لوت نیز باید همراه با اخذ مجوز باشد.

معاون گردشگری میراث فرهنگی استان کرمان، نامه رسمی درخصوص حفاظت از لوت توسط معاون رئیس‌جمهور را پایانی برای دوران بلاتکلیفی این بیابان دانسته و می‌افزاید: لوت تاکنون متولی مشخصی نداشت و پیش می‌آمد که هر نهاد و سازمانی طرح‌های خود را بدون هیچ دغدغه‌ای درخصوص تخریب بیابان در آن، اجرا می‌کرد، اما پس از ثبت جهانی متولی لوت سازمان میراث فرهنگی شد تا از این پس هرگونه طرح توسعه‌ای، گردشگری و... زیر نظر این سازمان و تحت نظارت و حفاظت آن اجرایی شود.

ارزش لوت به چیست؟

اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت سال 2010 کتابچه‌ای منتشر و در آن برخی بیابان‌های دنیا از جمله لوت در ایران و نامیب در نامیبیا را دارای ارزش ثبت در میراث جهانی اعلام کرد. البته نامیب زودتر از لوت و سال 2012 به ثبت رسید و لوت در تیرماه امسال. آنچه لوت را لایق ثبت در میراث جهانی کرد؛ برخورداری از ویژگی‌هایی همچون وجود گرم‌ترین نقطه جهان، مرتفع‌ترین و طولانی‌ترین کلوت‌ها، بلندترین تپه‌های ماسه‌ای جهان، بلندترین نیکای جهان (گلدان‌های طبیعی)، وجود اشکال مینیاتوری متعدد، گندم بریانک (منطقه‌ای سوخته و سیاه تحت تاثیر مواد آتشفشانی دو میلیون سال پیش) و وجود رودخانه دائمی شور در گرم‌ترین نقطه جهان یعنی لوت است که لوت را ممتازترین بیابان دنیا کرده است.

فاطمه مرادزاده