شیمی‌درمانی و کم کاری غدد جنسی

به گزارش جام جم آنلاین ،‌ البته امروزه تعداد زیادی از سرطان‌ها کاملا درمان شده‌اند و بیمار زندگی طبیعی پیدا می‌کند. از درمان‌های رایج برای انواع سرطان، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی (پرتودرمانی) است که جلوی تکثیر سلول‌های سرطانی را می‌گیرد و آنها را از بین می‌برد، اما در عین حال سبب از بین رفتن سلول‌های زایا در بیضه‌ها شده، در بسیاری موارد بیمار برای همیشه نابارور (Infertile) می‌شود.

بیضه‌ها از دو نوع سلول اصلی تشکیل شده‌اند؛ سلول‌های زایا که تبدیل به اسپرم بالغ می‌شوند و سلول‌های لیدیگ که هورمون مردانه یا همان تستوسترون را تولید می‌کنند. چون سلول‌های لیدیگ در حال تقسیم نیستند با شیمی‌درمانی زیاد تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند، اما شدت آسیب به بیضه‌ها بستگی به نوع داروی مصرف شده و میزان آن دارد. به عنوان مثال در مبتلایان بیماری هوچکین پس از شروع شیمی‌درمانی و کامل شدن آن، تعداد زیادی از این بیماران تا پنج سال مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم‌ها صفر) می‌شوند و تعداد قابل ملاحظه‌ای از آنها نیز هرگز بهبود پیدا نمی‌کنند. این بیماران اگر قصد دارند در آینده بچه‌دار شوند، باید قبل از شروع اقدامات درمانی، اسپرمشان به روش منجمد کردن (کرایو) در بانک اسپرم نگهداری شود.

همچنین 50 درصد افرادی که دارای سرطان بیضه هستند، قبل از شروع درمان با کاهش تعداد اسپرم مواجه اند که حین درمان، مشکلاتشان بیشتر خواهد شد. در این میان، سرطان‌های خون یکی از بدخیم ترین سرطان‌ها به حساب می‌آیند. این نوع سرطان‌ها با پروتکل‌های بخصوصی درمان و هر نوع پروتکل از ترکیب چند دارو تشکیل می‌شود.

تحقیقات بسیار زیادی با ‌پروتکل‌های فوق انجام شده است. درصد بالایی از بیماران بر اثر داروهای شیمی درمانی علاوه بر بی‌میلی جنسی دچار آزواسپرمی می‌شوند. پس از تکمیل دوره درمانی و قطع داروهای مصرفی، میل جنسی به حالت طبیعی برمی گردد اما افرادی که در سن باروری هستند، قبل از شروع درمان سرطان باید اقدام به ذخیره اسپرم به روش منجمد کردن در بانک اسپرم بکنند. البته این راهکار در بیمارانی که به سن بلوغ نرسیده‌اند، عملی نیست. از طرفی وقتی مشکل در تعداد، شکل و حرکت اسپرم است و قبل از شروع به هر نوع درمان مخصوص سرطان، بیمار نابارور است باز هم ذخیره اسپرم در بانک اسپرم فایده ندارد. اگر بیماری شیمی‌درمانی شده و الان مشکل ناباروری دارد، چه اقدامی می‌توان انجام داد؟

این بیماران باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. اولین اقدام، آزمایش تجزیه منی، اندازه‌گیری هورمون‌های بخصوص در خون و معاینه بیمار است. بر اساس نتایج این بررسی‌ها تصمیم گرفته می‌شود که برای بیمار راه درمانی وجود دارد یا نه؟ اگر بیمار هنوز دارای سلول‌های زایا در بیضه‌ها باشد با تجویز داروهایی می‌توان تولید اسپرم را تحریک کرد.

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد

جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری