گذار از دانش به فناوری

ارزش افزوده سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌ها

دکتر موسویان که عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی است، با اشاره به حضور سخنران‌هایی از کشورهای آلمان، کانادا، استرالیا و هندوستان در این کنفرانس به جام‌جم می‌گوید: تبادل اطلاعات روز دنیا در این کنفرانس‌ها، خوراک علمی پژوهشگران داخلی را برای سال آینده تهیه می‌کند. به این ترتیب پژوهش‌های دانشگاهی به روز می‌مانند.

وی ادامه می‌دهد: تبدیل دانش به فناوری مرحله بسیار مهمی است که نیازمند حمایت‌های جدی دولت در حوزه مالی و در ممانعت از ورود محصولات مشابه خارجی است. تنها از این راه است که بخش خصوصی جرأت حضور پیدا می‌کند. در واقع بخش خصوصی، از ارزش افزوده فناوری‌های نوین بخوبی آگاه و مایل به سرمایه‌گذاری در این زمینه است.

رئیس انجمن رباتیک ایران تأکید می‌کند: اگر بخش خصوصی در این زمینه هزینه کند، اما محصولات کمپانی‌های بزرگ که با قیمت پایین‌تری تولید و به بازار عرضه می‌شود، اجازه حضور در بازار را داشته باشد، چون تولیدکنندگان داخلی در آغاز راه توان رقابت با این کمپانی‌ها را ندارند، ورشکست می‌شوند. بنابراین حق دارند نگران سرمایه‌گذاری خود باشند.

دکتر موسویان تعداد مقالات ارائه شده در این کنفرانس را 120 مقاله عنوان می‌کند و می‌گوید: 90 درصد مقالات از ایران و 10 درصد نیز متعلق به پژوهشگران کشورهای منطقه، اروپا، کانادا و آمریکاست. عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی با تأکید بر ضرورت سرمایه‌گذاری و حمایت از پژوهشگران دانشگاه‌ها می‌گوید: این نوع سرمایه‌گذاری هیچ وقت از بین نمی‌رود. وی در پاسخ به این نقد که چرا کنفرانس بیشتر مقاله محور است و تعداد حاضران در غرفه‌های خلاقیت کم هستند، می‌گوید: افراد حاضر در این نمایشگاه‌ها از مدت‌ها قبل طرح‌های خلاقانه خود را برای ما ارسال کرده بودند که از بین آنها، حاضران در غرفه‌ها مجاز به حضور در نمایشگاه شدند.

دکتر موسویان تأکید می‌کند: موضوع همه مقالات ما، طراحی و ساخت نیست. برای این که یک کار نو ارائه شود، باید کارهای زیربنایی زیادی انجام شود. زیرساخت تراشه‌های الکترونیکی که امروز در سیستم هوشمند استفاده می‌شود، به تحقیقات 70 سال پیش در علوم پایه و فیزیک برمی‌گردد. اگر این کارها انجام نمی‌شد، ما امروز شاهد رشد علم تا این سطح نبودیم.

نیاز بیمارستان‌ها به ربات پزشکی

بایورباتیک از زیرشاخه‌های رشته رباتیک است که به صورت خاص درباره مسائل مربوط به زیست جانداران اعم از انسان یا هر موجود زنده دیگری فعالیت می‌کند.

دکتر فرشید نجفی، عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و یکی از متخصصان فعال در زمینه بایورباتیک هنگام بازدید از نمایشگاه خلاقیت با اشاره به جای خالی تجهیزات رباتیک در اتاق‌های عمل داخل کشور به جام‌جم می‌گوید: با وجود آن که نیاز بسیار زیادی برای استفاده از این تجهیزات وجود دارد، ضعف‌های حمایتی در تجاری‌سازی طرح‌های موجود باعث شده است فعلا امکان استفاده از این فناوری را نداشته باشیم.

وی ادامه می‌دهد: متاسفانه با وجود نیاز و باور جامعه پزشکی به این فناوری، وزارتخانه‌های بهداشت و صنایع از رباتیک پزشکی برای تجاری‌سازی و ایجاد این فناوری حمایت نمی‌کنند. در صورتی که بیمارستان‌های ما نیاز بسیاری زیادی به استفاده از این فناوری دارند. عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی مکانیک خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر حدود سه هزار اتاق عمل در جهان به ربات‌های جراح مجهز هستند. این ربات‌ها حدود 17 سال است در اتاق‌های عمل دنیا حضور دارند، اما در ایران هنوز حتی یک اتاق هم مجهز به ربات جراح وجود ندارد.

به گفته این متخصص رباتیک، بهبود سریع بیماران، توقف کمتر بیمار در بیمارستان و کم شدن درصد عفونت‌ها از جمله مزایای استفاده از ربات‌ها در اتاق‌های عمل است. وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فواید استفاده از ربات، آیا بیمارستان‌های خصوصی به صورت مستقیم امکان حمایت از پروژه‌ ربات‌های جراح را دارند، می‌گوید: این فناوری در مرزهای دانش بشر قرار دارد و حمایت از آن در همه جای دنیا جزو وظایف دولت است بنابراین بخش خصوصی امکان ورود به آن را در این مرحله ندارد. حمایت از این فناوری از دانشگاه‌ها شروع می‌شود نه از شرکت‌های دانش‌بنیان. متاسفانه زنجیره حمایت از فناوری در حال حاضر بر تجاری‌سازی متمرکز شده است، در صورتی که از فناوری در دانشگاه‌ها پشتیبانی نمی‌شود.

دکتر نجفی ادامه می‌دهد: کشور ما در حال حاضر به ایجاد فناوری بیش از نوشتن و تولید مقاله نیاز دارد. اتفاقا فعال شدن استادان و دانشجویان در این بخش باعث تولید مقاله هم می‌شود. متاسفانه ملاک ارزیابی عملکرد استادان و ارتقای جایگاهشان بر مبنای مقالات منتشر شده آنان است. در صورتی که هیچ نسبتی میان تعداد مقالات و فناوری‌ها وجود ندارد. همین کنفرانس را ملاحظه بفرمایید و ببینید چه تعداد زیادی مقاله ارائه شده است، اما درصد فناوری رباتیک که قابل عرضه به بازار باشد، چقدر کم است.

تبدیل دانش به فناوری لازمه اقتدار ملی

برخی متخصصان معتقدند شکل قدرت و اقتدار در جهان تغییر کرده است و در سال‌های آینده قدرت در دستان کشورهایی است که از سطح علمی بسیار بالاتری برخوردار باشند.

دکتر حمیدرضا تقی راد، استاد نمونه، عضو هیات علمی و مدیر دانشکده برق دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی درباره این نگاه و نقش دانش رباتیک در تبدیل کشور به یک قطب علمی به جام‌جم می‌گوید: به طور مسلم دانش به تنهایی باعث قدرت نمی‌شود. برای رسیدن به اقتدار باید دانش را به فناوری و سپس به ثروت تبدیل کنیم. این چرخه‌ای است که در بخشی از آن خوب پیشرفت کردیم و روی بخشی از آن نیز باید بیشتر کار کنیم.

وی تأکید می‌کند: با اتکا به پتانسیل‌های موجود در کشور، می‌توانیم اقتدار ملی کشور را بالا ببریم. لازمه دستیابی به این اقتدار، تبدیل دانش به فناوری است. به لحاظ علمی سطح دانش کشور کاملا قابل رقابت با کشورهای دیگر است.

ربات‌ها جایگزین انسان نمی‌شوند

همواره از سوی منتقدان این دغدغه وجود داشته است که حضور ربات می‌تواند زندگی انسان‌ها را با مخاطراتی مواجه کند. به گونه‌ای که در آینده‌ای نه چندان دور ربات‌ها با حضور در ابعاد مختلف ازجمله رشته‌های پزشکی جایگزین انسان خواهند شد. دکتر تقی راد در پاسخ به این نگرانی، می‌گوید: ربات‌ها حداقل تا 50 سال آینده به هیچ عنوان نمی‌توانند جایگزین پزشکان شوند. ضمن آن که هوشمندی ربات با هوشمندی انسان دو موضوع متفاوت است. در عین حال کارهای بسیار زیادی است که انسان قادر به انجام آنها نیست، اما ربات‌ها در آن زمینه توانایی دارند.

استاد نمونه دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی خاطرنشان می‌کند: مثلا دقت یک جراح را با کمک ربات تا ده برابر می‌توان افزایش داد. لرزش دست یک جراح نیز با کمک مکانیسم‌های هوشمند قابل کنترل است، اما یک ربات به هیج وجه توانایی انجام جراحی‌های پیچیده‌ای همچون جراحی چشم را در هیچ کجای دنیا ندارد. همواره انسان است که به ربات کمک می‌کند.

به‌کارگیری ربات جراح در بیمارستان فارابی

قرار است ربات‌هایی برای آموزش جراحی چشم در بیمارستان فارابی مستقر شوند. قرارداد این پروژه بین دانشگاه تهران و بیمارستان فارابی منعقد شده است. دکتر تقی راد ضمن اعلام این خبر، ادامه می‌دهد: نمونه این سامانه آموزش جراحی چشم در کشور وجود ندارد و تعداد آن در دنیا نیز بسیار اندک است. در این سامانه، یکی از ربات‌ها در دست استاد جراح ماهر و ربات دیگر در دست استادیار یا کمک جراح قرار می‌گیرد. تجربه استاد ماهر به دستیار جراح از طریق کنترل از راه دور انتقال می‌یابد.

این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: بدون وجود سیستم ربات هوشمند، آموزش به این شکل، بسیار خطرناک است. برای آموزش جراحی و برای این که دستیاران بتوانند به درجه‌ای از مهارت برسند، باید ساعت‌های متمادی روی نمونه‌های انسانی و حیوانی کار کنند، اما این ربات‌ها می‌توانند این فرآیند طولانی را بسیار کوتاه‌تر و ساده‌تر کنند.

سهیلا فلاحی