کج‌اندیشی در برخورد با کودکان کار کرمانشاه

به گزارش جام‌جم، اولین بار خبرش از روزنامه محلی خبر کرمانشاه به بیرون درز کرد؛ 17 مرداد و در گزارشی به نقل از خبرنگار این روزنامه که هر روز عادت به خرید از یکی از کودکان دستفروش سر چهارراه و پشت چراغ قرمز داشت، اما پس از چند روز غیبت کودک موردنظر، او را با سری تراشیده، چشمانی پراشک و سری از خجلت تحقیر به زیر افکنده دیده و در چرایی ماجرا متوجه تراشیدن موی سر وی و سایر دستفروش‌های آن منطقه توسط یک نهاد دولتی شده بود.

خبر روزنامه محلی کرمانشاه چند روز بعد به فضای مجازی و خبرگزاری‌ها هم راه پیدا کرد و با بازخوردهای تاسف‌برانگیزی همراه شد، البته آنچه برخی رسانه‌ها و حتی تشکل‌های حمایتی بیشتر به دنبال آن بودند، پیدا کردن مقصر و درواقع نهادی بود که دست به تحقیر کودکان کار با تراشیدن موی سر آنها زده است.

ماجراهای اردوگاه چشمه‌سفید

ایسنا از خبرگزاری‌هایی بود که برای پی بردن به واقعیت ماجرا سراغ چند نفر از این کودکان دستفروش در کرمانشاه رفته بود؛ کودکانی که سنشان از 12 سال تجاوز نمی‌کرد. کودکان دستفروش سازمانی که آنها را جمع‌آوری کرده بود و اردوگاهی که برای چند روز در آن محبوس بودند، را می‌شناختند؛ اردوگاه «چشمه‌سفید» که شهرداری کرمانشاه زیر نظر فرمانداری آن را اداره می‌کند؛ کودکان اما غصه‌دار بودند و گریان؛ آنها از محبوس شدن 72‌ساعته در اردوگاه چشمه‌سفید، تراشیدن موی سرشان، کتک خوردن و تحقیر شدن توسط ماموران شهرداری و همچنین بی‌آب و غذا ماندن و همبند شدن با معتادان تزریقی خبر داده بودند.

حقیقت این اخبار اما همچنان در هاله‌ای از ابهام بود و از سویی هیچ نهادی تائید نمی‌شد تا این‌که تشکل و جمعیت امام علی(ع)، (که اعضای آن هر روز ساعت‌ها برای این کودکان وقت گذاشته‌اند و بسیاری از آنها تحت حمایت این سازمان مردم‌نهاد قرار دارند)، به بررسی ماجرا پرداخت. بررسی‌های میدانی این تشکل هم نشان داد که ماجرا صحت داشته و این کودکان به چشمه‌سفید (مکانی که راه‌اندازی شده، تا پایگاه نگهداری موقت متکدیان باشد) منتقل و در آنجا محبوس شده بودند.

آغاز تناقض‌گویی‌ها

ماجرا اما به اینجا که رسید، اولین واکنش‌ها از سوی برخی مسئولان شهرداری کرمانشاه رسانه‌ای شد؛ آنجا که علی ناصری، رئیس اداره اجرائیات شهرداری کرمانشاه تاکید کرد که این امر با نظر افراد کارشناس در زمینه بهداشت و پزشکی و به دلیل مراقبت‌های بهداشتی صورت گرفته و درواقع موی سر کودکان زمانی تراشیده می‌شود که بیماری دارند، اعتیاد دارند یا کارتن‌خواب هستند و بهداشت را رعایت نمی‌کنند و این کار با هدف جلوگیری از شیوع رشک و شپش انجام می‌شود.

اما واکنش مرکز بهداشت کرمانشاه و بهزیستی کرمانشاه به این ماجرا نیز در این میان درخور توجه بود؛ زیرا درحالی که شهرداری انجام این کار را با تایید مرکز بهداشت عنوان کرده بود، مسئولان مرکز بهداشت کرمانشاه در بیانیه‌ای هرگونه استعلام از این مرکز برای تراشیدن موی سر کودکان کار را رد کرده و مسئولان بهزیستی هم عنوان کردند که از طرف بهزیستی، هیچ دستورالعملی مبنی بر تراشیدن موی کودکان کار صادر نشده و هیچ‌گونه هماهنگی نیز در این خصوص با آنها صورت نگرفته است!

پیگیری می‌کنیم

در هر حال آنچه می‌شد از لابه‌لای این اظهارنظرهای ضد و نقیض به آن رسید، این است که نهادی خودسرانه و بدون هماهنگی با سایر مراکز و مراجع مربوط به اقدامی دست یازیده که روح اخلاقی جامعه را جریحه‌دار کرده و می‌تواند پیامدهای اجتماعی نادرستی غیر از آنچه مسئولان مذکور به دنبال آن بودند، بیافریند.

البته از آنجا که صحت و سقم این ماجرا هنوز بدرستی روشن نشده است، خبرنگار جام‌جم به سراغ ارشدترین دستگاه اجرایی در استان کرمانشاه رفت تا حقیقت ماجرا را از زبان مسئولان استانداری جویا شود. در همین راستا سیاوش امیری، معاون مدیرکل امور اجتماعی استانداری کرمانشاه در پاسخ به پرسش جام‌جم، اظهار کرد که این ماجرا را از اردوگاه «چشمه‌سفید» کرمانشاه پیگیری کرده‌اند و آن اردوگاه به کل منکر وقوع چنین رخدادی شده است. مسئول مذکور البته یادآور شد که استانداری کرمانشاه از بررسی خود در این زمینه دست برنداشته و در روزهای آینده این موضوع را جدی‌تر پیگیری خواهد کرد.

تراشیدن موی سر به جرم‌ دستفروشی

اما شاید آنچه مهم‌تر از شناسایی مقصران و مسببان این کار و چگونگی اجرای آن باشد، درک و فهم چرایی انجام این کار توسط یک نهاد دولتی است. دکتر مازیار طلایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه طباطبایی معتقد است که معمولا زمانی با فردی چنین رفتار و برخوردی می‌شود که وی جرمی را مرتکب شده باشد، و از آنجا که این برخورد نامناسب با کودکان کار که مرتکب جرمی خاص نشده بودند، صورت گرفته است، نشان می‌دهد که مسئولان برخوردکننده احتمالا به دستفروشی به عنوان یک جرم و شغل کاذب نگاه کرده و برخورد با آن را روا دانسته‌اند. به گفته این جامعه‌شناس، درواقع هرگونه برخورد از قبیل تراشیدن موی سر، شکنجه یا کتک زدن، فحاشی و توهین و مصادره اموال از مصادیق نگاه جرم انگارانه به دستفروشی توسط کودکان کار یا افراد بزرگسال است و از آنجا که به تصور مسئولان شهری اینگونه دستفروشی‌ها به عنوان رویدادی مخل آرامش و نظم شهری، در فضای شهری اتفاق می‌افتد و از کنترل خارج است، به همین خاطر شهرداری به دنبال کنترل این فعالیت‌های مزاحم، درصدد برخورد با آنها، سرکوب و حذف آنها در جامعه برمی‌آید.

طلایی در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: این برخوردها که در هیچ جای دنیا تائید نمی‌شود، درحالی در برخی مناطق کشور ما رخ می‌دهد که طبق نظریه برخی جامعه‌شناسان بزرگ دنیا اولا طبق حقوق شهروندی مردم حق دارند هرنوع حرفه و کاری را که دوست دارند انجام دهند و دستفروشی هم نوعی شغل است و ثانیا پدیده دستفروشی وقتی در جامعه‌ای شایع می‌شود که شرایط و وضعیت اقتصادی یک جامعه، فردی را که از هرنوع حمایت خانوادگی و حکومتی محروم است، به سمت آن سوق می‌دهد.

استاد دانشگاه طباطبایی با بیان اینکه دستفروشی مطلوب هیچ فردی نیست و نوعی کار اجباری، و زاییده و معلول وضعیت نامناسب اجتماعی اقتصادی موجود در کشور است، تاکید می کند: بی شک حذف و سرکوب دستفروشان، یعنی سوق دادن دستفروشان به سمت تکدی گری و این یعنی تبدیل آسیب از شکلی به شکل دیگر؛ آسیبی که حادتر و خطرناک تر است و به عبارتی تبدیل دستفروش به سارق، متکدی ​و مجرم که اتفاقی نیست جز پاک کردن صورت مساله به جای درمان اصولی آن.

فاطمه مرادزاده