سیاهپوستان علیه سرمایه داری

با وجود این حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی و کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است معضل تبعیض‌نژادی به صورت ساختاری از جامعه آمریکا رخت برنبسته و اقدامات ظاهری در این کشور، مشکلی را حل نمی‌کند. وی در گفت‌وگو با جام‌سیاست تاکید می‌کند اگر سیاهپوستان احساس کنند که ساختار نظام سرمایه‌داری آمریکا، جایی را برای آنها تعریف نمی‌کند آن‌وقت به سمت شکستن این ساختار حرکت می‌کنند. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

چرا با وجود برخی اقدامات ظاهری در آمریکا، سیاهپوستان هنوز از تبعیض‌نژادی رنج می‌برند و این معضل برطرف نشده است؟

واقعیت این است که با وجود برخی اقدامات ظاهری و تبلیغاتی، تبعیض‌نژادی هنوز به صورت ساختاری از جامعه آمریکا رخت بر نبسته است و این دلیل مسائل و مشکلاتی است که هر چند وقت یکبار در این جامعه شکل می‌گیرد. نظام سرمایه‌داری آمریکا معمولا بخشی از سیاهپوستان را به استخدام خودش در می‌آورد تا آنها را در راستای اهداف خود که مبتنی بر ثروت و قدرت است به کار بگیرد. بر همین اساس نباید این‌گونه تصور کرد که توزیع برخی مناصب میان سیاهپوستان، به معنی رفع ساختاری مشکلات تبعیض‌نژادی در این کشور است. برای اطلاع از عمق معضل تبعیض‌نژادی در آمریکا، آمارهای واقعی‌تری وجود دارد که بخوبی نمایانگر باقی ماندن این معضل در جامعه آمریکا با وجود برخی کارهای تبلیغاتی است. مثلا در حال حاضر بیش از 80 درصد زندانیان آمریکا سیاهپوست هستند و بیش از 80 درصد فقرا در آمریکا نیز سیاهپوست‌اند. همچنین سیاهپوستان از لحاظ شاخص برخورداری از ثروت، پایین‌ترین شاخص را دارند و بسیاری از مشاغل کثیف در آمریکا که خودشان از آنها به عنوان مشاغل پست یاد می‌کنند توسط سیاهپوستان انجام می‌شود. بر همه این موارد باید این نکته را اضافه کرد که آن بخش از جامعه آمریکا که هنوز تعیین تکلیف اجتماعی و بعضا تعیین تکلیف کنسولی نشده‌اند سیاهپوستان هستند.

وقتی مجموع‌ این موارد را کنار هم می‌گذاریم نشان می‌دهد که از لحاظ ساختاری، بحث تبعیض‌‌نژادی در آمریکا از بین نرفته است. منتها نوع نظام تبلیغاتی آمریکا به گونه‌ای است که برخی از سیاهپوستان را به استخدام خود در می‌آورد و از آنها برای طرح ادعای نبود تبعیض‌‌نژادی استفاده می‌کند. این افراد سیاهپوست ممکن است شخص رئیس‌جمهور باشند یا عهده‌دار برخی دیگر از مسئولیت‌های مهم در آمریکا. حتی ملاحظه می‌کنیم برخی از جمهوریخواهان که به شدت نگاه اشرافی به حوزه اقتصاد دارند جزو سیاهپوستان هستند.

آیا در زمان سکانداری باراک اوباما به عنوان یک رئیس‌جمهور سیاهپوست هم اوضاع سیاهپوستان بهبودنیافته است؟

در طول 16 سال اخیر، یکی از مباحثی که در جامعه آمریکا هیچ وقت حل نشده، موضوع پرداختن به مشکلات حدود 50 میلیون آمریکایی است که به لحاظ شاخص‌های رفاهی و اجتماعی زیر خط فقر قرار دارند، ولی هیچ‌گاه نظام سرمایه‌داری چه سیاهپوست و چه سفیدپوست نتوانسته‌اند خدمت شایسته‌ای برای آنها انجام دهند. در چنین سیستمی نه تنها فکری برای مشکلات این 50 میلیون نفر نشده، بلکه تعدادشان به صورت روزافزون در حال افزایش است و اینها واقعیاتی است که در جامعه آمریکا وجود دارد. براساس شاخص ارزیابی توسعه و مدیریت در دنیا نیز اگر ارزیابی کنیم باز هم ملاحظه شود که تبعیض‌نژادی در آمریکا بسیار جدی‌تر از آن چیزی است که در حوزه‌های نخبگانی آن کشور در حال تبلیغ است. اساس ارزیابی توسعه بر توسعه انسانی استوار است و امنیت ذهنی، شغلی و جایگاه و شأن اجتماعی و سیاسی تک‌تک انسان‌هایی را که در جامعه هستند مدنظر قرار می‌دهند و شاخص توسعه انسانی را به‌دست می‌آورند نه تعداد نخبگان و مناصبی که میان آنها توزیع شده است. بنابراین بر‌اساس شاخص توسعه انسانی که شاخص روز ارزیابی توسعه است، ملاحظه می‌کنیم که عملا 80 درصد سیاهپوستان آمریکا نقشی در فرصت‌های مختلف اعم از فرصت‌های اقتصادی یا سیاسی در جامعه خودشان ندارند و برعکس، سیاهپوستان همواره کسانی هستند که از نعمت‌های مختلف توسعه در جامعه محرومند و 80 درصد مواهب و ثروت‌های مختلف در اختیار آن دسته از آمریکایی‌هایی است که کاملا نژادپرستانه به دنبال حفظ ثروت و قدرت خودشان هستند. این کانون‌های قدرت و ثروت در آمریکا تمایلی به حل معضل تبعیض‌نژادی در آمریکا ندارند و عملا ساختار قدرت در آمریکا نیز حاضر نیست در قبال این مساله چاره‌ای بیندیشد و حتی حاضر نیست شعارهای خودش در زمینه برابری انسانی را به اجرا در آورد.

درگیری‌های اخیر نشان داد که گویا مشکل تبعیض‌نژادی رو به وخامت است و سیاهپوستان حاضرند حتی برای بیان اعتراضات خود دست به اقدام مسلحانه بزنند. در چنین فضایی آیا چشم‌اندازی برای بهبود این معضل دیده می‌شود؟

اقدامات فردی و پراکنده با استفاده از ابزارهای نظام سرمایه‌داری، مشکلی را درست نمی‌کند و اگر سیاهپوستان احساس کنند که ساختار نظام سرمایه‌داری آمریکا، جایی را برای آنها تعریف نمی‌کند، آن‌وقت به سمت شکستن این ساختار حرکت می‌کنند. ادامه چنین مسیری، معضلاتی را برای دولت آمریکا ایجاد می‌کند که اگر این شکست ساختاری در حوزه اجتماعی باشد به معضلات اجتماعی می‌انجامد که از‌جمله این معضلات می‌توان به شورش‌های اجتماعی اشاره کرد، اما اگر در حوزه سیاسی باشد آن‌وقت احتمال سهم‌خواهی سیاسی نیز وجود دارد. البته در جامعه آمریکا مشاهده می‌کنیم که سیاهپوستان همواره با پوشش تبلیغاتی گسترده، جذب انتخابات می‌شوند و لذا هیچ‌گاه نتوانسته‌اند رأیی بدهند که به سود خودشان شکل بگیرد. به عنوان مثال طرح «اوباما کر» که با هدف پرداختن به مشکلات 50 میلیون آمریکایی مطرح شد، عملا نتایج دلخواه را برای آمریکایی‌های زیر خط فقر که 80 درصد آنها سیاهپوست هستند، نداشت. همین موضوع در حوزه‌های مختلف دیگر نیز وجود دارد و در کل، فعلا اعتراضات سیاهپوستان، اعتراض در حوزه اجتماعی است. در مقابل چنین اعتراض‌هایی، نوع برخوردهایی هم که شکل می‌گیرد مهم است. اگر نظام سرمایه‌داری به سمت مدیریت این رفتارها پیش برود امکان شکل‌گیری شرایط باثبات وجود دارد، اما اگر این معضل را مدیریت نکند، خواسته‌های فزاینده سیاسی و نارضایتی‌های سیاهپوستان از یک‌سو و موضعگیری‌های خشونت‌آمیز سفیدپوست‌های نژادپرست از سوی دیگر باعث خواهد شد که چالش‌های اجتماعی در آمریکا حتی رنگ و بوی سیاسی به خود بگیرد.

حسین نیکپور / روزنامه‌نگار