سه‌شنبه‌های بدون خودرو؛ پویش موفق مردمی

این خبر گرچه جالب توجه است، اما شاید در کشور ما کارایی و کاربردی نداشته باشد، هرچند سودی که شنیدن این خبر در حال حاضر برای مردم ما دارد، توجه به این نکته مهم است که کشورهای توسعه‌یافته دنیا از مدت‌ها پیش به فکر کنار گذاشتن خودروهای با سوخت فسیلی افتاده و برای نیل به این هدف برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا هم در هزینه گزاف سوخت صرفه‌جویی کنند و هم از آلودگی روزافزون هوا و پیامدهای محیط‌زیستی آن بکاهند. البته برای کاستن از این پیامدهای منفی، امروزه بجز رو آوردن به خودروهای برقی، روش‌های دیگری نیز در کشورهای توسعه‌یافته در حال اجراست، به طور مثال استفاده گسترده از حمل و نقل ریلی که نمونه بارز آن را می‌توان در کشوری چون ژاپن مشاهده کرد یا استفاده از دوچرخه که دانمارک را به سرزمین دوچرخه‌ها تبدیل کرده و در فرانسه برای تشویق شهروندان به استفاده از آن، وزارت حمل و نقل این کشور، بابت هر کیلومتر دوچرخه‌سواری 25 سنت به شهروندانش پرداخت می‌کند.

همه اینها درحالی است که در کشور ما نه توجه چندانی به گسترش ناوگان حمل و نقل ریلی و عمومی شده و نه این‌که تشویق یا تدابیری برای استفاده شهروندان از دوچرخه و جایگزینی آن به جای خودروهای دودزا و آلاینده در نظر گرفته شده است. در مقابل تا چشم کار می‌کند، خیابان‌ها از صبح خروس‌خوان تا آخر شب، مملو از خودروهایی (گاه غیراستاندارد و بی‌کیفیت) است که درهم می‌لولند و روزبه‌روز آسمان را تیره‌تر و نفس‌ها را تنگ‌تر می‌کنند؛ شرایطی که پیامدهایی را چون تلف شدن عمر ایرانیان در ترافیک، ایجاد بحران نفسگیر آلودگی هوا، گسترش نگران‌کننده‌ انواع امراض و مرگ‌ومیرها و سرانجام کمبود 20 میلیون لیتر بنزین روزانه که باید از خارج وارد شود، به دنبال داشته است.

با این همه و در خلأ عزم و چاره‌اندیشی مسئولان و متولیان سلامت و امنیت کشور و مردم، خوشبختانه چندی پیش تعدادی از جوانان و فعالان زیست‌محیطی کشور، به فکر چاره‌اندیشی افتاده و قدم به میدان این کارزار نهادند. مطلع قصه نیز از شهر اراک آغاز و یکی از فعالان محیط‌زیست این شهر به‌نام محمد بختیاری سرآغازگر پویشی به نام «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» شد تا با تشویق و ترغیب مردم به استفاده از ناوگان عمومی و دوچرخه و کنار گذاشتن خودرو حداقل برای یک روز در هفته، نوید آسمانی پاک و عاری از آلودگی را به مردم بدهد. این طرح البته در صورتی قابلیت گسترش دارد که عموم مردم از آن آگاه و تشویق به اجرای آن شوند. این مهم را هم حسن اجتماعی، یک فعال محیط‌زیست دیگر از تهران عهده‌دار شد و با راه‌اندازی کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو در شبکه‌های اجتماعی، آن را به میان مردم کشاند. به این ترتیب پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو از اراک آغاز شد و طی 28 هفته (تا روز گذشته) در میان گروه‌های فراوانی از مردم بیش از 120 شهر ایران تسری یافت.

خوشبختانه مسئولان تعدادی از دستگاه‌های دولتی از جمله فرمانداران و شهرداران برخی شهرها (با استفاده از دوچرخه به جای خودرو در روزهای سه‌شنبه) و همچنین اغلب بانک‌های دولتی و خصوصی کشور (از طریق دعوت مردم در قبوض کارتخوان یا عابربانک‌های خویش به همراهی با «سه‌شنبه‌های بدون خودرو») در این مسیر با مردم همراه شده و به این پویش پیوستند. این پویش نمونه کارآمدی از فرهنگ‌سازی میان مردم و آغاز یک حرکت خودجوش و موثر مردمی برای رسیدن به هدفی معین بدون چشم دوختن به دستان دولت است که می‌تواند سرمشقی برای آغاز حرکت‌های خودجوش مردمی دیگر در زمینه‌هایی همچون مدیریت مصرف آب، مدیریت پسماند، زباله و... باشد.

فاطمه مرادزاده