سبد حمایتی افسار فقر را نمی‌کشد

پس از اعلام خبر، جام‌جم برای مشخص شدن جمعیت هدف طرح توزیع سبد حمایتی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیگیر شد که نتیجه این پیگیری‌ها نشان داد قرار است این سبدهای غذایی بین مددجویان نهادهای حمایتی یعنی تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی توزیع ‌شود.

کارشناسان اعتقاد دارند سیاست توزیع سبد غذایی بین خانواده‌های فقیر ایرانی در ایام خاصی از سال می‌تواند مشکلات معیشت این گروه از جامعه را در مقطعی حل کند و باعث دسترسی عادلانه تر به منابع غذایی شود.

اما به هر حال باید در نظر داشت که فقر زخمی کهنه است و با چنین طرح‌هایی به‌شکل ریشه‌ای التیام پیدا نمی‌کند.

این کاردولت را شاید بتوان اقدامی مقطعی برای نجات کودکان فقیر در سنین رشد تعریف کرد اما قاعدتا اگر ادامه پیدا نکند، تاثیر بلندمدت و ماندگاری در جامعه برجای نخواهد داشت.

همچنین با توجه به تورمی که در عید به وجود می‌آید، سبد کالا پادزهری است که نیازمندان را دست کم در دوره‌ای کوتاه از نوسان‌های شدید اقتصادی در امان نگه می‌دارد.

از سوی دیگر، با این روش مادران باردار در مناطق محروم و حاشیه شهرها به حداقل‌های امنیت غذایی دسترسی خواهند داشت و در نتیجه زایمان ایمن تری در انتظارشان خواهد بود و نوزادان سالم‌تری نیز به دنیا می‌آورند.

با توجه به آمار جمعیت هدف اعلام شده از سوی علی ربیعی، وزیر تعاون اگر هر خانواده ایرانی را چهار نفر فرض کنیم، در آن صورت می‌توانیم تخمین بزنیم که حدود دو میلیون و 750 هزار خانوار ایرانی در فقر مالی شدید به سر می‌برند که به زعم دولت، به دریافت سبد تغذیه نیاز دارند. حال اگر جمعیت کل کشور را حدود 20 میلیون خانوار در نظر بگیریم (با توجه به سرشماری سال 90)، می‌شود گفت که این سبد غذایی بین حدود 14 درصد خانوارهای ایرانی توزیع می‌شود.

تغییرات بد نیست

گذشته از این که تعداد خانواده‌های فقیر و نیازمند حمایت غذایی خیلی بیشتر از اینهاست، به نظر می‌رسد که شکل و شمایل این حمایت‌های غذایی قابلیت اعمال تغییراتی را دارد، به طوری که به عقیده بسیاری از کارشناسان، توزیع سبد غذایی عیدانه به صورت مقطعی کافی نیست و باید مستمر باشد.

پیش از این وزارت بهداشت اعلام کرده بود که حدود ۲۳ درصد جمعیت کشور، موادغذایی مفید اندکی مصرف می‌کنند و دچار سوءتغذیه هستند.

دکتر محمد عیدیان، مشاور اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که رسیدگی به سوءتغذیه این افراد باید هر 365 روز سال مورد توجه قرار بگیرد، نه این که فقط در یک سری از ایام خاص به فکر تغذیه گروه‌های محروم جامعه باشیم.

به گفته عیدیان، رسیدگی به تغذیه این افراد باید هر روز از سال مدیریت شود تا بتوان با مشکل سوءتغذیه به شکل ریشه‌ای برخورد کرد.

نکته مهم دیگری که این کارشناس مسائل اقتصادی روی آن تاکید می‌کند، کیفیت سبدهای غذایی است که بسیاری از مردم خواستار ارتقای آن هستند.

به عقیده این کارشناس، دولت باید در خرید این بسته‌ها، دقت و کیفیت را لحاظ کند تا این سبدهای غذایی از استاندارد، برخوردار باشد.

این کارشناس از دولت می‌خواهد در فرآیند خرید سبدهای غذایی نیز حساسیت به خرج بدهد و مدیریت درستی در این زمینه اعمال کند.

دکتر مازیار طلایی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: دولت ما همان الگوی علمی دولت رفاهی را که در کشورهای اروپایی وجود دارد گرفته است، اما در مقام عمل باید بیشتر تلاش کنیم تا این الگوها را به بهترین شکل اجرا کنیم.

به گفته این مدرس دانشگاه علامه طباطبایی، رفع نیازهای اساسی و بنیادین در دولت رفاهی مورد توجه قرار می‌گیرد. مثلا این که همه اعضای جامعه شغل داشته باشند و از بیمه تامین اجتماعی و حداقل‌های رفاه در جامعه برخوردار باشند و البته سبدهای حمایتی هم در کنار این خدمات عرضه می‌شود اما هدف اصلی نیست.

به هر حال باید توجه داشت که نمی‌شود با توضیح این که برخی از اهداف کلان الگوی رفاهی را برآورده نکرده ایم، طبقه فقیر و نیازمند جامعه را از اقدامات مقطعی و کوتاه‌مدت هم محروم کرد. با این اوصاف وظیفه دولت‌ها این است که مصالح عالی مردم را در نظر بگیرند، نه این که برای شادی مقطعی یا راضی نگه داشتن کوتاه مدت افراد ناراضی و نیازمند، صرفا دست به اقدامات با هدف‌های کوتاه مدت بزند.

اول بیمار را زنده کنیم، بعد درمان !

بر خلاف منتقدان، از نگاه دولتی‌ها توزیع سبد غذایی بین محرومان در ایام عید، اقدامی درخور و قابل تحسین است که می‌تواند نیازهای غذایی گروه‌های محروم را در ایام نوروز رفع کند.

صمدالله فیروزی، کارشناس رفاه و تامین اجتماعی که سالیان سال در مدیریت‌های کلان وزارت رفاه حضور داشته است، موافق توزیع سبد غذایی عیدانه بین محرومان است و به جام‌جم می‌گوید: باید ابتدا به دنبال احیای بیمار و زنده ماندن آن بود، سپس برای درمانش برنامه‌ریزی کرد.

به گفته او، خود دولت هم با توزیع سبد غذایی عیدانه به دنبال تغییر شگرف در ساختارهای اجتماعی نیست و خود دولتی‌ها هم این قضیه را می‌دانند، در حقیقت آنها فقط می‌خواهند با تزریقی مقطعی و شارژ کوتاه‌مدت، دغدغه تغذیه نیازمندان در ایام عید را کاهش دهند. فیروزی در پاسخ به این پرسش که آیا فکر این اقدام دولت، اثرات بلندمدت برجای خواهد گذاشت، تاکید می‌کند: این استدلال‌ها درست نیست. اگر دولت فقط روی برنامه‌های کوتاه‌مدت تغذیه‌ای برای این افراد تلاش کند، این استدلال درست است، اما دولت در کنار این برنامه‌های کوتاه‌مدت، به فکر راه‌حل‌های میان‌مدت و بلندمدت نیز هست و تلاش زیادی کرده تا چهره فقر را بین گروه‌های فقیر جامعه کمرنگ کند.

به باور او، نباید به نیت برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، تغذیه افراد فقیر جامعه به فراموشی سپرده شود؛ درواقع نباید افراد فقیر تا به ثمر رسیدن برنامه‌های بلندمدت دچار فقر مضاعف و مرگ شوند.

چه کسانی سبد می‌گیرند؟

با توجه به این‌که بخش زیادی از سبدهای غذایی بین زنان سرپرست خانوار توزیع خواهد شد، این اقدام را باید به فال‌نیک گرفت.

این سبد حمایتی می‌تواند از این زنان در برابر موج تورم شب عید، محافظت و امنیت غذایی را برای آنان و خانواده‌هایشان تا حدودی تامین کند. معلولان، از کارافتاده‌ها، سالمندان ناتوان، بیماران نیازمند به حمایت‌های دولتی و افراد تنگدست جامعه، عمده گروه‌های هدفی هستند که این سبد حمایتی شامل آنها خواهد شد.

با این حال می‌توان امیدوار بود که این گروه‌های هدف در روزهای منتهی به نوروز، حداقل دغدغه کمتری برای تامین نیازهای غذایی خود داشته باشند.

امین جلالوند - جامعه