رکود، با سکوت درمان نمی‌شود

دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور روز دوشنبه در مراسم افتتاح فازهای 15 و 16 پارس جنوبی در واکنش به انتقادات نسبت به تشدید رکود اقتصادی در دو سال اخیر گفت: «برخی نیایند از رکود صحبت کنند؛ دولت کشور را در شرایط نفت 30 دلاری اداره می‌کند، نه نفت 147 دلاری. دولت کشور را در شرایط تحریم اداره می‌کند، نه در شرایط عادی.»

درباره این سخنان آقای روحانی که تشدید رکود را به کاهش قیمت نفت ربط داد، باید گفت از سال گذشته که قیمت نفت روندی نزولی گرفت، رئیس‌جمهور به مردم اطمینان داد که دولت آمادگی اداره کشور و ایجاد رونق اقتصادی حتی در شرایط سقوط نفت نیز دارد.

به عنوان مثال رئیس‌جمهور روز یکشنبه 16 آذر 1393 هنگام تقدیم لایحه بودجه 1394 به مجلس، تاکید داشت که بودجه طوری تنظیم شده که مصون از آسیب جدی در برابر تلاطم قیمت نفت است. وی در مجلس گفت: در مجموع تدابیری اندیشیده شده تا بودجه از کاهش شدید قیمت نفت آسیب‌ جدی نبیند و بتوانیم بودجه‌ای متوازن و بدون کسری به مجلس محترم تقدیم کنیم.

آن اطمینان‌بخشی، اینک در سخنان مسئولان دولتی تکرار نمی‌شود و گاه دیده می‌شود مشکلات اقتصادی را به کاهش قیمت نفت نسبت می‌دهند.

در همین حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند فارغ از قیمت نفت و درآمدهای نفتی، دولت در این دو سال، کارها و اقدامات زیادی می‌توانست انجام دهد تا مانع تعمیق رکود شود. حتی برخی بخش‌ها را با تصمیم‌گیری‌های بموقع و مدبرانه می‌شد از رکود خارج کرد.

نقد به دولت وارد است

دکتر مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، در واکنش به این سخنان رئیس‌جمهور به جام‌جم گفت: از صحبت‌های رئیس‌جمهور در مراسم افتتاحیه فاز 15 و 16 پارس جنوبی درخصوص این‌که در مورد رکود صحبت نکنید، می‌توان دو برداشت داشت.

وی افزود: به نظر می‌رسد مخاطب رئیس‌جمهور کاندیداهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی برای انتخابات بودند که خطاب به آنها گفت سعی نکنید نقد دولت را به عنوان ابزار تبلیغاتی برای خود یا تخطئه رقیب استفاده کنید.

عزتی اضافه کرد: اما اگر نظر دولت بر این پایه استوار است که افراد جامعه و حتی دانشگاهیان و مردم نباید دولت را در خصوص اقداماتی که کرده نقد کنند، در حالی که نقد کردن حق مردم است و با همین انتقادات، جامعه پیشرفت می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: از نظر اصول مدیریتی دولت‌ها باید برای پیشرفت نقد شوند. تجربه ثابت کرده هر دولتی که نقدپذیر است، توانسته عملکرد بهتری ارائه دهد و این باید یک اصل در همه دولت‌ها باشد که انتقاد را بپذیرند و از آن استقبال کنند. اساسا هیچ کسی بی نیاز از انتقاد نیست، اما منتقد هم باید منصفانه و بحق انتقاد کند.

اظهارات دوگانه دولت درباره قیمت نفت

محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک هم در گفت‌وگو با جام‌جم گفت: این‌که رئیس‌جمهور عنوان می‌کند کشور با درآمد 30 دلاری اداره می‌شود، با اظهارات قبلی وی همخوانی ندارد. پیشتر رئیس دولت یازدهم اعلام کرده بود دولت قرار است بودجه را از درآمد نفتی فاصله بدهد، اما ارقام نفت در بودجه نشان می‌دهد که به‌صورت غیرواقعی درخصوص این موضوع تصمیم‌گیری می‌شود.

وی افزود: قیمت نفت در بودجه سال‌جاری 72 دلارتعیین شده بود و آنچه از مجلس خارج شد کمتر از این ارقام بود، اما بازهم شاهدیم که نفت روبه کاهش است و دولت به جای این‌که بگوید ما با نفت ارزان کشور را اداره می‌کنیم، بیاید در این شرایط سخت بودجه را از نفت جدا کند و هرچه درآمد نفت است در صندوق توسعه ملی واریز کند، اما تاکنون توانسته بخشی از درآمدهای نفتی را از بودجه جدا کند.

وی افزود: دولت نباید با این حرف‌ها که کشور با درآمدهای نفتی پایین اداره می‌شود کار خود را به حاشیه ببرد. اقدام دولت در این زمینه بسیار مثبت بوده است.

نماینده سابق ایران در اوپک تصریح کرد: دولت به جای این‌که هر روز به فکر درآمدهای نفتی باشد باید به فکر اجرای اقتصاد مقاومتی باشد. به‌عنوان مثال، استفاده از توان داخلی در مگاپروژه فاز 15 و 16 پارس جنوبی به خوبی نشان داد که می‌توان بدون توجه به قیمت نفت، کارهای بزرگ انجام داد.

اصلاحات ساختاری انجام شود

دکتر وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی با اشاره به راهکارهای خروج از رکود به جام‌جم گفت: خروج از رکود یا باید از طریق رشد اقتصادی پایدار صورت گیرد یا اصلاح ساختاری اتفاق بیفتد که در حال حاضر هیچ‌کدام از این دو موضوع را شاهد نیستیم و برای این‌که کشور از رکود خارج شود، باید اصلاح ساختاری و نهادی در اقتصاد حاکم شود.

وی افزود: حذف یارانه نقدی یکی از راه‌های اصلاح ساختار اقتصادی در کشور بود که دولت تاکنون اقدام جدی در این باره نکرده است. سالانه 42 هزار میلیارد تومان توزیع یارانه نقدی برای دولت هزینه دارد که برای تامین این مبلغ حدود 16 تا 17 هزار میلیارد تومان کسری وجود دارد.

شقاقی‌شهری ادامه داد: این در حالی است که بودجه عمرانی کشور حدود 37 هزار میلیارد تومان است که بخشی از آن نیز به‌دلیل کسری بودجه محقق نمی‌شود.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: زمانی که کشوری با رکود دست و پنجه نرم می‌کند، باید اقداماتی در اقتصاد انجام شود که در حدود دو سال بعد از آن نتیجه می‌دهد. مانند کاهش وابستگی به درآمد نفتی و افزایش درآمدهای مالیاتی که هنوز در این بخش ما با عدم شفافیت مواجه هستیم.

وی گفت: ساماندهی موسسات غیرمجاز پولی و مالی، کاهش رانت اطلاعاتی در بخش‌های مختلف، رقابت‌پذیری اقتصادی، اصلاح ساختاری و نهادی برای اجرای اقتصاد دانش‌بنیان و ساماندهی نظام بانکی از زیرساخت‌هایی است که باید برای خروج از رکود انجام گیرد.

محمدحسین علی‌اکبری - اقتصاد