بین کورش و کمبوجیه چه گذشت؟

در دور تازه کاوش‌ها که توسط باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی صورت می‌گیرد با کشف یک دروازه در سه کیلومتری تخت جمشید گره برخی از این رازها گشوده شده است. با دکتر علیرضا عسکری چاوردی، عضو هیات علمی بخش تاریخ و باستان‌شناسی دانشگاه شیرازکه سرپرستی هیأت کاوش ایرانی در تخت جمشید را به عهده دارد درباره ششمین فصل این کاوش‌ها گفت‌وگو کردیم.

ظاهرا این فصل از کاوش‌های تخت جمشید با یافته‌های مهمی همراه بوده است. این یافته‌ها دقیقا چه بود؟

کاوش‌های تخت جمشید در قالب برنامه پژوهشی مشترک باستان‌شناسان دانشگاه شیراز، پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و دانشگاه بولونیای ایتالیا به سرپرستی دکتر پی یر فرانچسکو کالیری، عضو هیات علمی بخش باستان‌شناسی این دانشگاه صورت می‌گیرد. در این فصل کاوش با کشف کتیبه بابلی مشخص شد که بنای موجود در ویرانه‌های تل آجری دروازه بوده است. در واقع متن کلمه بابلی حک شده در زمینه آجر لعابدار از دروازه نام برده است. در فصل پیش، بخش دیگری از همین کتیبه کشف شد که در آن کتیبه خط میخی فارسی باستان نیز از کلمه شارو به معنی شاه نام برده شده بود.

یعنی این کشف در خارج از تخت جمشید صورت گرفته است؟‌

یکی از مهم‌ترین بخش‌های واقع در حریم تخت جمشید، واقع در سه کیلومتری آن بخش شمال غربی تختگاه است که به مجموعه فیروزی معروف شده و مطالعات هیات باستان‌شناسی در سال‌های اخیر بر آن قسمت متمرکز شده است، جایی که امروزه ویرانه‌های بنایی معروف به تل آجری در آنجا کاوش می‌شود. ما همانند برخی محققان پیشین تصور می‌کنیم ناحیه باغ فیروزی به طور کامل بخشی از شهری بود که به اقامتگاه سلطنتی در تخت جمشید مرتبط بوده است.

چرا این بنا به تل آجری معروف شده است؟

بنای مکشوفه در قرن ششم قبل از میلاد بنا شده بود. این بنا پس از ویرانی، طی 25 قرن به تلی از آوار هزاران قطعه آجر تبدیل شده است. طی این سده‌ها، کتیبه‌هایی که در راهروی مرکزی این بنا وجود داشته فروریخته و در آوار ساختمان پراکنده شده است؛ بنابراین مهم ترین کشف در این فصل کاوش، شناخت همین آجر نبشته لعابدار به شمار می‌آید که کلمه دروازه در آن ذکر شده است.

کشف این دروازه از نظر تاریخی چه کمکی به فهم بهتر دوره هخامنشی می‌کند؟

با توجه به وجود 12 بنای باستانی دوره هخامنشی در این بخش از حریم تخت‌جمشید به احتمال زیاد به دلیل وجود مشابهت زیاد بین آجرهای لعابدار مکشوفه از بنای دروازه مکشوفه جدید با نقوش اسطوره‌های بین‌النهرین و به‌ویژه دروازه ایشتار در بابل بین‌النهرین به نظر می‌رسد این بخش از شهر پارسه در دوره‌های آغازین عصر هخامنشی به احتمال زیاد در دوره کورش بزرگ یا کمبوجیه بنا شده است. یعنی در امتداد محور بناهای تخت گوهر، کاخ‌ها و محوطه‌های باستانی همجوار آن و پردیس‌های محور ارتباطی تختگاه تخت جمشید، این بخش شهر پارسه دارای دروازه بوده است. در واقع با کشف این دروازه، خلأ تاریخی شهر پارسه به‌ویژه در دوره کورش (559-529 پ.م) و کمبوجیه (529-521 پ.م) پیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال 521 پیش از میلاد روشن می‌شود.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر