درایت‌های آموزگار خوب

رابطه معلم ـ دانش‌آموز، رابطه‌ای ظریف و شکننده است تا حدی که شکیبایی و بردباری بیشتر آموزگاران و معلمان را می‌طلبد.گاهی وضعیتی بر کلاس حاکم می‌شود که نیاز به مهارت، تسلط و مدیریت آموزگار بر رفتارها و واکنش‌های هیجانی ـ احساسی دانش‌آموزان دارد. باید اذعان کرد مشکلات آموزشی یکباره و ناگهان به وجود نمی‌آید، بلکه همیشه عوامل گوناگون و متنوعی زمینه‌ساز آن است. خانواده، دوستان، مدرسه و اجتماع، تاثیر عمده‌ای بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان می‌گذارد که گاه آنها را از روند آموزش دور می‌کند. تعامل و ارتباط میان معلم و شاگرد و شاگرد و شاگرد بخش مهمی از فرآیند آموزش و یادگیری است.

اگر دانش‌آموزی قدری بی‌نظم، اخلالگر و کند است، طعنه و سرزنش آموزگار نمی‌تواند در رفتار او تغییری ایجاد کند‌. زمانی که بچه‌ها در فهم درسی مشکل دارند، بدرفتار و سهل‌انگار می‌شوند و از ادامه یادگیری سرباز می‌زنند. آنها از این‌که از معلم خود کمک بخواهند، می‌ترسند زیرا احساس می‌کنند، آموزگار آنها را توبیخ می‌کند یا انگشت‌نما و مسخره دیگر بچه‌ها می‌شوند. این در حالی است که معلم می‌تواند با برقراری روابط صحیح و تذکرهای مرتب به دانش‌آموزان، رفتاری پیشه کند که فضای تفاهم و دوستی درکلاس برقرار شود.

خشونت ممنوع

زمانی که آموزگاری عصبانی می‌شود، در فرآیند تدریس او اخلال ایجاد می‌شود. او باید سعی کند خشمش را به‌گونه‌ای ابراز کند که به کسی لطمه (جسمی یا روانی) نزند. او باید ضمن اشاره به مشکل درصدد رفع وضعیت حاکم برکلاس باشد. بدوبیراه گفتن، حمله به شخصیت بچه‌ها، سروصدا راه انداختن و رفتارهای هیجانی محض، هیچ‌گاه نمی‌تواند نشانه برتری معلم در کلاس درس باشد. دانش‌آموزان، زمانی که معلمشان عصبانی است، به رفتار و گفتار او خوب توجه دارند. گاهی بدخویی و رفتار تند معلم، اشارات و حرکات او موجب رنجش دانش‌آموزان می‌شود. دانش‌آموزان به معلمانشان وابسته‌اند. اگر معلمان نسبت به بچه‌ها از خود احترام نشان دهند و به عزت نفس و حس ارزشمندی آنها لطمه نزنند، طبیعی است بچه‌ها نیز کمتر دست به مقاومت، خودسری و بدرفتاری خواهند زد.

تنبیه و تشویق

تشویق باید تاییدکننده عمل دانش‌آموز باشد، نه وجود و شخصیت او، زیرا کودک یا نوجوان تصور می‌کند، اگر آن خصوصیت و ویژگی را نداشته باشد، دیگر مورد احترام نیست. برای مثال وقتی دانش‌آموز از درسی نمره عالی و خوب بگیرد و او را به دلیل نمره‌اش تشویق کنند، او فکر خواهد کرد اگر بار دوم نمره پایینی بگیرد، دیگر مورد لطف و تمجید واقع نخواهد شد، در حالی که اگر او را بابت تلاش و کوششی که به کار بسته، تشویق کنند، می‌کوشد بار دیگر نمره رضایت بخشی بگیرد. تشویقی که شخصیت او را ارزیابی نمی‌کند، احساس امنیت، آرامش و انگیزه بیشتر در او ایجاد می‌کند. تشویق نه‌تنها وسیله‌ای است که دانش‌آموز را با رغبت و تمایل به تلاش و پویایی وا‌می‌دارد، بلکه موجب تایید و تکرار رفتارهای مطلوب آنان نیز می‌شود.

در کلاسی که نظم و مقررات حاکم باشد، تنبیه و طرد دانش‌آموز جایی نخواهد داشت. خشونت هدف و فرآیند یادگیری را مختل می‌کند. ارزش‌ها و مفاهیم اخلاقی گوناگون همچون احترام، مسئولیت‌پذیری و رعایت حقوق دیگران را نمی‌توان به‌طور مستقیم به دانش‌آموزان آموخت، بلکه باید آنها را در موقعیت‌های عینی و واقعی به بچه‌ها یاد داد. از این‌رو بهتر است، برای تغییر رفتار منفی دانش‌آموزان، رفتار مثبت و سازنده آنان تشویق و تقویت شود و با به کاربستن این شیوه، رفتارهای نامناسب بچه‌ها به‌تدریج کاهش و رفتارهای مطلوب جایگزین آنها شود.

لیلا مولایی

جام‌جم