ایران و گردشگری اسلامی

بشر در طول تاریخ به عناوین گوناگون، ناگریز به سیر و سفر بوده، زیرا ادامه حیاتش در گرو برقراری ارتباط و تعامل با افراد اقوام و قبایل دور و نزدیک بوده تا به این وسیله، نتایج قابل توجهی در زمینه‌های فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی به دست آورد. بنابراین سیر و سفر به اماکن دیدنی و جایگاه‌های تاریخی و رؤیت جلوه‌ها و مظاهر طبیعت در تاریخ زندگی بشر، سابقه طولانی داشته و همواره مورد توجه و اهتمام انسان بوده است. ‌ از دیرباز انسان‌ها به واسطه نیاز فطری و طبیعی که همانا میل به کاوشگری و تنوع‌طلبی بوده، روانه سرزمین‌های ناشناخته می‌شدند تا درباره چگونگی زندگی مردم و ماهیت فرهنگ و آثار تاریخی آنان پویش و تحقیق کنند. به همین ترتیب، سرگذشت ملت‌ها و آگاهی از آرا و عقاید کلامی و فلسفی آنان منشأ آثار مثبت و سازنده و رهاورد رشد و بالندگی برای جوامع بشری بوده است. چنین ویژگی‌هایی از جهانگردی مورد تأکید اسلام و حمایت سرزمین‌های اسلامی است و نیز باعث انتقال حقایق در سرزمین‌های دوردست دنیا می‌شود. انسان موجودی جستجوگر و منبعی از توان و استعدادهای بالقوه است که به کمک ابزار حسی، تلاش بر شناخت و درک پدیده‌ها و دریافت آگاهی از جهان هستی دارد تا با بهره‌گیری از قوای عقل و فکر به معرفتی نایل آید که وارستگی و شرف انسانی‌اش را در نظام آفرینش به اثبات رساند. یکی از راه‌های نیل به این هدف، تحرک و تفحص است، زیرا وقوف و سکون، راهی به سوی کمال ندارد.

قرآن و گردشگری

می‌توان ادعا کرد، قرآن اولین کتاب آسمانی است که جهانگردی را در آیات متعدد مورد اهتمام و تأکید قرار داده است. در این کتاب آسمانی، سیاحت و جهانگردی به سبب آثار و فایده‌های فراوان آن، مشروع و مباح شمرده شده و سیر و سیاحت را سبب تعقل و اندیشه و بالا رفتن سطح آگاهی و بینش انسان دانسته؛ یعنی همان عنصری که سنگ بنا و شالوده رشد و توسعه زندگی انسان در ابعاد گوناگون فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است. روشن است که یک جامعه بسته و بی خبر از دیگر ملت‌ها در هیچ زمینه‏ای رشد شایسته و بایسته ندارد و از تجربه‌ها و دستاوردهای علمی و فکری و اجتماعی دیگران محروم است.‌ قرآن می‌فرماید: ای پیامبر، به مردم بگو در سرزمین گردش کنید و به سرانجام کار مجرمان بنگرید. در این گونه آیات، هدف از سفر و جهانگردی، پند و عبرت‌گیری از گذشتگان اعلام شده، ولی در برخی آیات دیگر به هدفی فراتر از این اشاره شده و آن، اندیشه و مطالعه در عالم خلقت و آگاهی یافتن از چگونگی آفرینش و شگفتی‌های آن است؛ همان چیزی که امروزه هدف گروهی از جهانگردان محسوب می‌شود.

می‌توان نتیجه گرفت، از نظر اسلام و قرآن جهانگردی اهدافی از قبیل جستجوی دانش و معرفت، عبادت و زیارت، دیدن شگفتی‌ها، فزونی معرفت و ژرف‌اندیشی، تقویت صبر و استقامت عبرت‌آموزی، سفر به قصد دیدار فرهیختگان، سفر به قصد تبلیغ دین، سفر به قصد ارتزاق و تجارت دارد که در مجموع همه این اهداف ارزشمند است و در رأس همه اهداف، سیر صعودی و کمال تا رسیدن به خداوند متعال نهفته است.

ایران و جهانگردی اسلامی

از آنجا که سیاست توسعه جهانگردی کشور مبتنی بر جذب جهانگردان فرهنگی است، ضمن معرفی مناسب ارزش‌های عالی تمدن و فرهنگ اسلامی، کشور اسلامی ایران می‌تواند بزرگ‌ترین عامل جذب گروه‌های جهانگرد باشد. در نتیجه بر این باوریم که حرکتی نوین، پایه‌های اصول و موازین اخلاق اسلامی در جهانگردی را رقم خواهد زد.

سال 1997 در دوازدهمین مجمع عمومی سازمان جهانی جهانگردی در استانبول اکثر کشورهای عضو درباره مظلومیت تبلیغاتی برخی کشورهایی که تحت تأثیر بی‌توجهی رسانه‌های کشورهای قدرتمند قرار گرفته‏اند، بحث و گفت‌وگو می‌کردند؛ کشورهایی که با وجود فناوری‌های پیشرفته خود، تصویر مناسب و واقعی از این کشورها ارائه نمی‌کنند و به این ترتیب، نه‌تنها آنان را از آثار و برکات مثبت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محروم می‌کنند، بلکه مانع آشنایی جهانگردان نقاط گوناگون جهان با مواهب طبیعی و فرهنگی و ملی این مرز و بوم می‌شوند.‌ همچنین توصیه حفظ و حراست از میراث فرهنگی و ملی برای نسل آینده ـ که از اهداف توسعه پایدار جهانگردی است ـ کشورهای عضو را بر آن داشت تا چارچوبی را برای رعایت اصول و موازین به وسیله جهانگردان طراحی کنند که این خود بهترین ابزار مقابله با جوسازی غلط به وسیله رسانه‌هاست و براساس آن، مبانی حقوق بشر و ارزش‌های مورد احترام کشورها بویژه کشورهای میزبان متناسب با اهداف توسعه جهانگردی حفظ خواهد شد.

تنها صنعتی که می‌تواند روابط کشورمان و مردم را با سراسر جهان برقرار کند، بیشترین درآمد و کمترین هزینه را ایجاد کند، اثرات فوری در امور بین‌المللی از جهات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشد و از طرفی، تبلیغات منفی علیه کشورمان را خنثی کند، همین صنعت جهانگردی است. باور داشته باشیم تا مردم جهان برای دیدن واقعیت‌های کشورمان به ایران نیایند، به دلیل اثرات منفی تبلیغات 36 ساله نمی‌توانند دیدگاه و ذهنیت خود را عوض کنند. لذا در این مقطع که توجه جهانیان به سمت ایران معطوف شده است، تحقق این مهم از اهداف ملی و مذهبی کشور به شمار می‌آید. گذشته از این مهم، کسب سهم جهانی کشورمان از درآمد صنعت جهانگردی اجتناب‌ناپذیر است.‌ سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO) در جدیدترین گزارش خود، ضمن پرداختن به گردش مالی و درآمد جهانی صنعت جهانگردی در سال گذشته، نتیجه‌گیری کرده، درآمدهای حاصله رقمی بالغ بر 1250 میلیارد دلار است. به این ترتیب می‌توان محاسبه کرد، کشور ما با جایگاه جهانی خود می‌توانست و می‌تواند تا چه حدودی از این صنعت درآمد کسب کند.

محمدصادق فرهادیان

کارشناس گردشگری