شرایط جوی و تغییرات نمای ساختمان‌ها

بسیاری از کارشناسان و متخصصان صنایع ساختمان، امروز از خود می‌پرسند آیا طراحی‌های امروزی ما برای آب و هوای فردای کره زمین مناسب است؟ سوالی که برای پاسخ آن باید بیش از پیش دقت داشته باشیم چون تغییرات اقلیمی و جوی دهکده جهانی چنان سریع است که نمی‌توان در یک دوره بلند‌مدت، نسبت به تعیین مصالح ساختمانی اظهار نظر کرد.

از سوی دیگر دور از ذهن نیست، اگر بگوییم به همان سرعت که تغییرات اقلیمی و آب و هوایی را تجربه می‌کنیم، باید منتظر تغییر معماری ساختمان‌ها و دگرگونی مصالح ساختمانی باشیم، اما فراموش نکنیم شاید ساختمان‌های شیشه‌ای که امروز در برخی شهرها به عنوان یکی از زیباترین سازه‌های دست بشر معرفی شده‌اند، در آینده به دلیل تغییرات آب و هوایی می‌توانند غیر قابل استفاده باشند،چون اتلاف انرژی و نشت حرارتی (سرما و گرما) در آنها به حدی است که نمی‌توان از آنها استفاده بهینه کرد.

به‌عنوان مثال، براساس تحقیقات استاندارد U (واحد اندازه‌گیری اتلاف انرژی) برای شیشه‌های سه جداره معمولی که امروز در بسیاری از ساختمان‌ها استفاده می‌شود، یک تعیین شده اما این استاندارد برای دیوارهای ساده با آجرهای حفره‌دار و کمی عایق‌کاری، 35/0 یعنی سه برابر کمتر از نماهای شیشه‌ای است. هرچند اگر عایق کاری اصولی و دقیق انجام شده باشد، این میزان حتی به 1/0 درصد نیز خواهد رسید. بنابراین یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد، یک دیوار شیشه‌ای سه جداره، اگرچه نمایی زیبا و مناسب دارد اما به طور کلی در هر متر‌مربع 10برابر بیشتر نسبت به دیوار عایق کاری شده آجری، انرژی از دست می‌دهد.

کارشناسان و محققان درباره طراحی‌های آینده ساختمان‌ها و مقایسه آن با حال حاضر می‌گویند، تغییرات آب و هوایی را در طراحی‌هایشان به عنوان موضوعی بلند‌مدت در نظر می‌گیرند، اما اکنون این تغییرات بسیار کوتاه‌مدت شده و باید نگران آنها باشیم، به صورتی که افزایش نیم‌درجه‌ای حرارت به صورت ماهانه می‌تواند اثرات متفاوتی در محیط اطراف ما داشته باشد چون افزایش هردرجه از دمای داخلی یا خارجی (حداکثر 38 درجه و سرمای غیر عادی) می‌تواند در ارتباط با سیستم تهویه مطبوع برای مالکان یا افرادی که مسئول نگهداری از ساختمان هستند، هزینه ای بسیار سنگین به همراه داشته باشد.

معماران و مهندسان ساختمانی سراسر جهان امروز به فکر ایجاد تغییراتی عمده در آینده طراحی‌های خود افتاده‌اند و در نظر دارند برخی ساختمان‌های موجود و البته آنهایی را که در دست طراحی هستند، با معیارهای جدید و متناسب با تغییرات احتمالی‌ آب و هوا بسازند چون بدون تردید آب و هوا به سمت بهبود حرکت نخواهد کرد و هر روز از روز قبل خشن‌تر خواهد شد.

طراحی برای سال 2100

تغییرات آب وهوایی امروز در یک دوره حداقل سه دهه‌ای رصد می‌شوند و از آنها به عنوان عوامل بلند مدت در بسیاری از طراحی‌های ساختمانی و مصرف مصالح یاد شده است؛ اما با توجه به تغییرات فعلی این دوره بلند‌مدت 30 ساله به تغییرات یک دهه‌ای کاهش یافته و باید منتظر تغییرات عمده در کمتر از یک دهه نیز باشیم. از این رو بسیاری از مهندسان و متخصصان طراحی ساختمان براین باورند که باید برای دوره‌های بلندمدت‌تر، برنامه‌ریزی و مصالح مورد نظرمان را انتخاب کنیم. از سوی دیگر، مهندسان و طراحان ساختمان در لندن‌، سازه‌های خود را طوری طراحی می‌کنند که متناسب با آب و هوا و شرایط جوی این شهر در سال 2100 میلادی باشد.

در این طراحی‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده تا سیستم تهویه مطبوع ساختمان‌ها به نوعی باشد که در آن زمان، ساکنان دچار چالش بزرگی نباشند و بسادگی بتوانند با اندک تغییراتی خودشان را با تغییرات عمده در درجه حرارت زمستان و تابستان مناطق محل سکونت وفق دهند.

مشکل اصلی این است که دراکثر مناطق دهکده جهانی، بسیاری از طراحان طی سه دهه گذشته، بحث کاهش گازهای گلخانه‌ای را نادیده گرفته‌اند و در طراحی‌های خود بدون درنظر گرفتن اهمیت کاهش این گازهای غیرمفید برای محیط‌زیست، اقدام به تعیین مصالح ساختمانی کرده‌اند، به صورتی که در کشورهای بسیار گرم اقدام به طراحی سازه‌هایی درست همانند مناطق معتدل با تجهیزات عظیم تهویه‌ مطبوع کرده‌اند. به‌عنوان مثال، برج‌های معروف منطقه دبی یا هتل‌های بزرگ لاس وگاس درست مانند آنچه امروز در لندن یا بوستون می‌بینید طراحی شده‌اند، درحالی که درست وسط بیابان قرار گرفته‌اند و هزینه‌ هنگفتی باید برای کنترل درجه حرارت داخلی آنها پرداخت شود که نتیجه‌ای جز حجم انبوهی از گازهای گلخانه‌ای به همراه ندارد.

این در حالی است که اگر به ساختمان‌های دبی یا لاس‌وگاس از نظر نمودار اتلاف انرژی با دستگاه‌های مخصوص نگاه کنید از اتفاقی که در حال روی دادن است شوکه خواهید شد و ناکارآمدی فرهنگ ساخت را بدون در نظر گرفتن منطقه ساخت خواهید دید.

بازنگری در پنجره

اگرچه بسیاری از مهندسان معتقدند ساختمان باید ساده و قابل اعتماد باشد، اما بحث تامین نور، تامین انرژی، هوای مطبوع، پله برقی و شبکه IT به عنوان خدمات اولیه ساختمان می‌تواند با کمترین اتلاف انرژی به دست آید و بتوانیم انرژی مورد نیاز را از منابع برگشت‌پذیر به‌دست آوریم.

این در حالی است که یکی از منابع اصلی اتلاف انرژی در ساختمان‌ها شیشه‌ و در و پنجره است که به عقیده بسیاری از کارشناسان باید با بازنگری در این بخش از ساختمان، نسبت به تامین نور کافی به صورت طبیعی مانع از اتلاف بیش از حد انرژی باشیم. از این‌رو بازنگری در ساخت و طراحی پنجره‌ها یکی از مهم‌ترین موارد در آینده نزدیک است.

فرهنگ بومی و مصالح ساختمانی

شاید ساکن منطقه مدیترانه یا بخشی از قسمت سرد دهکده جهانی هستید. اما آنچه مهم است طراحی ساختمان با استفاده از فرهنگ و مصالح موجود است. به‌عنوان مثال در کشور یونان ساخت خانه‌های بومی با پنجره‌های کوچک و دیوارهای سفید برای جلوگیری از اتلاف انرژی به امری کاملا بومی تبدیل شده در حالی که در بسیاری از شهرهای ما این موضوع نادیده گرفته شده و با استفاده از تجملات، ساختمان‌هایی غیراقتصادی از نظر اتلاف انرژی به عنوان نماد تمدن شناخته شده‌اند.

فناوری جدید؛ ساختمان‌های کهن با عایق‌های نوین

همان‌طور که می‌دانیم، بحث طراحی ساختمان‌های نوین متناسب با آب و هوای منطقه، یکی از راهکارهای موجود در مقابل طراحان و مهندسان ساختمان است، اما در بسیاری از مناطق، آنچه را که ساخته شده نمی‌توان تخریب و نوسازی کرد بلکه باید در همان شرایط، مطابق با نیاز عایق‌کاری کنیم. به عنوان مثال، بیش از نیمی از ساختمان‌های اروپایی قبل از سال 1975 ساخته‌شده اند که در آن دوره زیاد به موارد یاد شده توجه نمی‌شد و تقریبا ساختمان‌ها در زمینه اتلاف انرژی هیچ استانداردی را رعایت نکرده‌اند و در عین حال که زیبا هستند زشتی اتلاف انرژی را در خود پنهان کرده‌اند.

کاترین پیزی، یکی از کارشناسان معماری در لندن ‌می‌گوید: همان طور که می‌دانیم، بحث جلوگیری از اتلاف انرژی و کاهش گازهای گلخانه‌ای یکی از اولویت‌های کشورهاست اما بخصوص در قاره سبز بسیاری از ساختمان‌ها بدون رعایت این استانداردها سال‌ها پیش ساخته شده‌اند و نیازمند بهسازی آنها هستیم.

وی با اشاره به ورود فناوری جدید کیت ـ عایق های نوین برای تحقق این هدف افزود: این عایق حرارتی از سه لایه اصلی تشکیل شده که دو لایه بیرونی آن، پارچه و لایه داخلی، پلی استری خاص به نام پرلایت با طراحی مخصوص است که مانع عبور حرارت خواهد شد و خاصیت رسانایی بسیار پایینی دارد.

این محقق علوم ساختمانی با اشاره به نتایج آزمایشی که با عایق کاری یکی از ساختمان‌های شهر رم که در سال 1965ساخته شده است، گفت: با استفاده از این عایق و نصب حسگرهای مخصوص نسبت به اتلاف انرژی در ساختمان یاد شده اقدام کردیم که دریافتیم با استفاده از این عایق توانسته‌ایم نزدیک به 45 درصد تبادل انرژی حرارتی و رطوبتی را داخل ساختمان کاهش دهیم.

مارکو پرادا، مدیر عملیاتی شرکت ساختمانی مگنتی یکی از تولید کنندگان این کیت‌های عایق‌ در اروپا درباره زمان ورود این فناوری به بازار و تولید انبوه آن به یورو نیوز گفت: بازار برای جذب فناوری نوین کاهش اتلاف انرژی درساختمان که کاربردی و قابل اعتماد و در عین حال ارزانقیمت باشد، می‌تواند تصمیم گیری کند و برای آینده این‌گونه‌ پنل‌ها به گونه‌ای باید برنامه‌ریزی کنیم که توان پاسخگویی به حجم انبوهی از تقاضا درآینده نزدیک را داشته باشیم.

وی با اشاره به ورود انبوه این محصولات به بازاردر 4 یا 5 سال آینده تصریح کرد: از زمانی که این طرح به صورت آزمایشی در برخی شهرهای ایتالیا و ونیز انجام شد، هر روز شاهد افزایش درخواست‌ها بوده‌ایم به صورتی که نسبت به آینده آنها باید خوشبین باشیم چون ساختمانی که ساخته شده، نه از لحاظ اقتصادی به‌صرفه است که تخریب شود و نه قوانین شهری چنین اجازه‌ای می‌دهند‌. بنابراین بهترین گزینه این است که از داخل، عایق‌کاری و بازسازی داشته باشیم.

آینده ساختمان‌سازی

شاید ساختمان‌های شیشه‌ای که امروز در برخی شهرها به عنوان یکی از زیباترین سازه‌های دست بشر معرفی شده‌اند، در آینده به دلیل تغییرات آب و هوایی ‌ غیر قابل استفاده باشند،چون اتلاف انرژی و نشت حرارتی (سرما و گرما) در آنها به حدی است که نمی‌توان از آنها استفاده بهینه کرد.

منبع: today zaman/ 2 آگوست 2015

عماد عزتی

اقتصاد