ارتش مصر؛ عاملی برای سرکوب و سدی در برابر داعش

این در حالی است که سیاست‌های السیسی علیه اسلامگرایان به خشونت‌های نظامی بیشتر دامن زده و باعث تقویت سازمان‌های تروریستی در برخی از نقاط شده است. اگرچه سابقه درگیری میان حکومت و مخالفان را هرگز نمی‌توان فراموش کرد، اما به‌کارگیری روش دیکتاتوری از سوی السیسی و سرکوب اخوان‌المسلمین و دیگر گروه‌ها باعث شده تا زمینه برای حضور داعش و دیگر گروه‌های تندور ازجمله انصار بیت‌‌المقدس در مصر فراهم شود. به طور کلی، در تمام کشورهایی که زمام امور در دست یک حکومت تمامیت‌خواه قرار دارد، به دلیل شیوه حکمرانی آنها فاصله زیادی میان مردم و دستگاه حاکم ایجاد می‌شود. داعش نیز از این فرصت استفاده کرده و در کنار این فرصت‌طلبی، روش‌های رعب‌آور و وحشت‌انگیز مانند آنچه همگان مشاهده کرده‌اند را به کار می‌گیرد تا خود را قدرتمندتر از آنچه هست نشان دهد.

سرکوب عامل رشد تروریسم

در همین رابطه نشریه فارن‌پالیسی در گزارشی به قلم «شادی حمید»، رژیم عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر را هدیه‌ای به گروه تروریستی داعش توصیف کرده و سرکوب‌گری‌های مفرط در مصر را عامل تولید نسلی جدید از تروریست‌ها دانسته است. این گروه تندرو حتی خودش بصراحت اعلام کرده که از سرنگونی مرسی منتفع شده است. در این تحلیل به وعده‌های السیسی برای ایجاد ثبات و امنیت مصری‌های خسته از ابهام در حوادث بهار عربی اشاره شده و آمده است این دو عامل یعنی ثبات و امنیت، ماه به ماه بیش از پیش در مصر تضعیف شده‌اند.

مصر اکنون بیش از گذشته در برابر خشونت و شورش آسیب‌پذیر است. مصر، همچنین از زمان خلع محمد مرسی رئیس‌جمهوری وابسته به گروه اخوان‌المسلمین، شاهد سطح بی‌سابقه و شوک‌آوری از سرکوب بوده است. کشته شدن بیش از ۸۰۰ نفر ظرف تنها چند ساعت در ۱۴ آگوست ۲۰۱۳ در این کشور را می‌توان یکی از بدترین قتل‌عام‌های تاریخ مدرن دانست. مطابق برآورد سایت WikiThawra که یکی از پروژه‌های مرکز حقوق اقتصادی و اجتماعی مصر است، از روز کودتا علیه دولت مرسی تا پانزدهم ماه می‌سال ۲۰۱۴، حدود ۳۶۵۰۰ نفر در مصر دستگیر یا زندانی شده‌اند. علاوه بر این، از آوریل ۲۰۱۵، بیش از ۱۶۳ مصری ناپدید شده‌اند.

السیسی با ادعای مبارزه با تروریسمِ، صدها خانواده ساکن سینا و رفح را هدف حملات هوایی خود قرار داده است. این ژنرال در چارچوب گفتمان ضدتروریسم تلاش می‌کند تصویری از تروریسم در منطقه برای همگان به تصویر بکشد و تاکید کند تکرار دوباره حملات تروریستی در هر جایی از جهان بسیار محتمل خواهد بود. واقعیت آن است که همین حمایت‌ها و عملکرد سرکوب‌گرایانه دولت نظامی مصر همانند کشتار میدان رابعه العدویه عامل گسترش حرکت‌های اعتراضی مسلحانه و به طور مشخص جنبش العقاب الثوری در این کشور بوده است. در چارچوب همین گفتمان ضدتروریستی شاهد آن هستیم که السیسی، صحرای سینا را به جهنم و غزه را به اردوگاهی تحت محاصره تبدیل کرد. ادامه این نگاه امنیتی بدون شک نه‌تنها در گسترش فعالیت گروه‌های مسلح در این کشور عربی موثر خواهد بود، بلکه همانند الگوی عراق و سوریه بر ادامه و تشدید رقابت جدی میان دوگانه القاعده به ریاست ایمن الظواهری و داعش به ریاست ابوبکر البغدادی دامن خواهد زد. شاهد مثال این قضیه نیز گرایش متفاوت دو گروه مسلح أجناد مصر و انصار بیت‌المقدس در پیوستن به القاعده و داعش است. بر همین اساس انصار بیت المقدس با گروه داعش و شخص ابوبکر بغدادی اعلام بیعت کرد. پس از این اعلان بیعت بود که کلیپی ویدئویی با نام صوله الانصار و با محوریت سخنان بغدادی از این گروه منتشر شد. در این کلیپ ویدئویی که بخوبی یادآور مستندگونه داعشی‌ها با نام «چکاچاک شمشیرها» است، بخشی از عملیات کشتار نظامیان مصری با نام عملیات کرم القوادیس در نزدیکی شهر شیخ زوید در شمال سینا به تصویر کشیده شد. سرکوب، به حاشیه راندن و تضعیف مخالفان اسلامگرا اگر نگوییم مهم‌ترین دلیل بوده، اما باید اذعان کرد سهم بزرگی در شکل گیری روند جدی گسترش فعالیت‌های مسلحانه برای پیگیری اهداف سیاسی داشته است.

البته در این میان حقایقی در ارتش مصر نهفته است که پرداختن به آن جای تامل دارد. در ساختار ارتش مصر، هرچند ژنرال‌ها و فرماندهان عالی رتبه اغلب به آمریکا و غرب گرایش دارند، اما در بدنه ارتش اعم از افسران و سربازان، گرایش‌های قوی اسلامی وجود دارد. با وجود افزایش حملات در صحرای سینا ارتش مصر همچون دیگر ارتش‌ها بخصوص ارتش عراق در موصل و دیگر نقاط عراق در اواسط 2014 عقب نشینی نکرد و با دادن پاسخ مناسب، بسیاری از حملات تروریستی را خنثی کرد. ارتش مصر با این کار خود البته توانست جان هزاران گردشگر را نجات داده و صنعت گردشگری خود را حفظ کند که اگر این گونه نبود، اقتصاد مصر دچار یک بحران اساسی می‌شد و اعتبار السیسی زیر سوال می‌رفت.

سازمانی بزرگ و پرهزینه

ارتش مصر از لحاظ تعداد، مقام دهم را در میان ارتش کشورهای جهان دارد. بودجه دفاعی مصر در سال 2010، از سایر همسایگان آفریقایی آن کشور بیشتر بوده، ولی رقم آن از دو همسایه خاورمیانه‌ای آن یعنی اسرائیل و عربستان سعودی، کمتر است. ارتش این کشور دارای 480 هزار نیرو و 900 هزار نفر ذخیره است. تجهیزات ارتش این کشور به ‌طور عمده غربی و شامل 3000 تانک و 579 فروند هواپیما ازجمله 230 فروند اف 16 است. ارتش مصر یکی از معدود ارتش‌هایی است که ماهواره‌های شناسایی دارد.

در گذشته تعداد زیاد نظامیان در مصر مورد انتقاد بوده و ازجمله گفته‌اند این تعداد نظامی برای زمان صلح ضروری نیست و از لحاظ اقتصادی، بار مالی زیادی را به بودجه دولت تحمیل می‌کند. در مقابل، عده‌ای معتقدند این تعداد نیرو برای حفظ سطح اشتغال در کشور ضروری بوده و به گفته آنان، ارتش برای حدود 12 درصد از جوانان مصر و صنایع نظامی نیز برای بیش از 100 هزار نفر شغل ایجاد کرده است. ارتش مصر که سابقه دفاع از میهن را در دو جنگ علیه اسرائیل به عهده دارد، از وجهه بالایی در جامعه برخوردار است و در قیام اخیر مردم مصر نیز، برخلاف نیروهای پلیسی و امنیتی، از اعمال خشونت علیه مردم خودداری کرد. یکی از دغدغه‌های مهم ارتش، جلوگیری از بروز شرایطی است که به رویگردانی مردم از ارتش و ایجاد یک ارتش مردمی در رقابت و رویارویی با آن منتهی شود. در این خصوص ظاهرا ارتش مصر به تجربه انقلاب اسلامی در ایران و پدید آمدن سپاه پا سداران انقلاب اسلامی توجه دارد.

در پایان باید این طور اشاره کرد که با وجود سرکوب گسترده مخالفان و زندان‌های مملو از فعالان سیاسی و جو متشنج در این کشور، ارتش مصر با ترک پست‌های خود هرگز به گروه‌های تروریستی این اجازه را نمی‌دهد که کشورشان را اشغال کنند.

معصومه زارع‌

بین‌الملل